«Σκέφτομαι τη Ζιζέλ να ενώνεται με τις Wilis, τα περιφρονημένα κορίτσια-φαντάσματα που πρόδωσαν οι εραστές τους, στο μπαλέτο “Ζιζέλ”: Φορούν λευκό τούλι, στοιχειώνουν τα νεκροταφεία και αναζητούν αδιακρίτως εκδίκηση από οποιονδήποτε άνδρα μπει στην επικράτειά τους. Μερικές φορές, ο πόνος μου είναι η Ζιζέλ, ελεήμων και ευγενική, και μερικές φορές είναι οι Wilis, η ενσάρκωση του συλλογικού γυναικείου θυμού».
Η Εμιλι Γουέλς είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως, η οποία με τον «Αθέατο πόνο» (εκδ. Ικαρος) έχει κάνει αίσθηση στον λογοτεχνικό χώρο εξερευνώντας την πολύπλοκη σχέση μεταξύ ασθένειας, γλώσσας και φύλου.
Την αναζητήσαμε στο Λος Αντζελες, για μια συνομιλία σχετικά με το εγχείρημά της. Η συνέντευξη για το συγκεκριμένο βιβλίο δεν θα μπορούσε παρά να είναι προσωπική. Ο «Αθέατος πόνος» διαβάζεται ως ένα πολυσέλιδο δοκίμιο για την υστερία στη Γαλλία του 19ου αιώνα, ή για τις σωματικές και ψυχολογικές απαιτήσεις του μπαλέτου, όμως κυρίως είναι η συγκινητική περιγραφή της σχέσης μιας νέας γυναίκας με το φάντασμα ενός πόνου που δεν μπορεί να κατανοηθεί από ιατρικές εξετάσεις ή μετρήσεις.
Η διάγνωση
Πέρασε την παιδική της ηλικία βιώνοντας συνεχείς αρρώστιες, ενώ ταυτόχρονα έκανε καριέρα ως μπαλαρίνα. Σε όλο αυτό το διάστημα, κάθε ιατρική επίσκεψη κατέληγε στην ίδια διάγνωση: «Δεσποινίς, όλα βρίσκονται στο μυαλό σας». Αλλά δεν ήταν. Μεγαλώνοντας η Γουέλς αποφάσισε να καταγράψει η ίδια το χρονικό της αρρώστιας της. Μήπως όλα όσα της συνέβαιναν ήταν αποκυήματα του ευάλωτου, όπως λένε, γυναικείου νευρικού συστήματος; Μήπως έπασχε μόνο στη φαντασία της;
Για κάποιο διάστημα, όπως περιγράφει η ίδια στο βιβλίο, κατέγραφε τα συμπτώματά της, «την άμπωτη και την πλημμυρίδα» τους. Επάσχε διαρκώς από νευραλγίες, πρησμένες αρθρώσεις, ναυτία, κόπωση, έλκη στο στόμα και γενική ευπάθεια σε λοιμώξεις. Συχνά είχε επίσης εξανθήματα, πυρετούς, ζαλάδες, μυϊκούς σπασμούς, αδυναμία πέψης του φαγητού. Κάποιες φορές ένιωθε τάσεις για λιποθυμία και ημικρανίες. «Για να περιγράψω το σώμα μου με τους όρους των συμπτωμάτων του: είναι σαν να μην είναι καθόλου σώμα, αλλά μια χαλασμένη, άχρηστη μηχανή που δεν μπορείς να τη σβήσεις και να κάνεις επανεκκίνηση, ή να την επιδιορθώσεις», γράφει.
«Είναι σαν να μην είναι καθόλου σώμα, αλλά μια χαλασμένη, άχρηστη μηχανή που δεν μπορείς να τη σβήσεις και να κάνεις επανεκκίνηση, ή να την επιδιορθώσεις».
Αναρωτιέμαι πώς κατάφερε να περάσει τη χορευτική της καριέρα με τέτοια βιώματα, ενώ ταυτόχρονα ωθούσε το σώμα της στα όριά του. «Γενικότερα είμαι δύσπιστη απέναντι στη σκέψη ότι καθένας μας μπορεί να επιτύχει μια μακρόχρονη σωματική και ψυχική ευεξία. Ειδικότερα το ανθρώπινο σώμα δεν είναι φτιαγμένο για τις απαιτήσεις του μπαλέτου – νομίζω ότι θα απαιτεί πάντα θυσίες», απαντά. «Ωστόσο για το βιβλίο με ενδιέφερε περισσότερο πώς οι ιστορίες που διηγείται ο κλασικός χορός αφορούν συχνά τη σωματική αδιαθεσία. Υπάρχουν τόσο πολλές παθολογίες ενσωματωμένες σε ιστορίες μπαλέτου, που δυσκολεύομαι να φανταστώ τον χορό χωρίς αυτές. Δεν καταδικάζω το μπαλέτο, αλλά η διαπίστωση θα μπορούσε να βοηθήσει τη δουλειά χορευτών και χορογράφων».
Η Γουέλς, με μάστερ στη δημιουργική γραφή, διδάσκει πλέον στο πανεπιστήμιο, οπότε το μεγαλύτερο μέρος της συγγραφικής δουλειάς της ολοκληρώνεται το καλοκαίρι. Μερικές φορές εργάζεται σε ένα παλιό γραφείο που κληρονόμησε από τον παππού και τη γιαγιά της, αλλά της αρέσει πιο πολύ να γράφει στο κρεβάτι, αμέσως μετά το ξύπνημα ή αργά το βράδυ.
Πριν αποφασίσει να γράψει αυτοβιογραφικά, ξεκίνησε τον «Αθέατο πόνο» ως μυθοπλασία, αλλά υιοθέτησε το συνειρμικό μοντέλο γραφής ανακαλύπτοντας φωτογραφίες ασθενών με υστερία στο παρισινό νοσοκομείο Σαλπετριέρ στα τέλη του 18ου αι. Τη ρωτώ για τις αναγνωστικές της επιλογές, που αποτέλεσαν τη βάση του τωρινού συγγραφικού εαυτού της. «Η μητέρα μου ανησυχούσε διαρκώς για την “καταλληλότητα” των βιβλίων που διάβαζα, καθώς οι κακές ιδέες θα με μολύνουν μέσω της ώσμωσης. Επειδή ήταν θέμα χρόνου να κατασχεθεί όποιο βιβλίο δανειζόμουν, έμαθα να διαβάζω όσο πιο γρήγορα γινόταν. Πρέπει να έχω διαβάσει με αυτόν τον τρόπο ένα αξιοπρεπές κομμάτι της τοπικής βιβλιοθήκης», σχολιάζει.
Ομως ήταν η ανάγνωση του έργου της Μαργκερίτ Ντιράς ως έφηβη που την έκανε να θέλει να γράψει. «Ηταν απίστευτα συντονισμένη με αυτό που με ενοχλούσε στον κόσμο: την ψυχρότητα και τη βαρβαρότητα που ενσωματώνονται στο οικογενειακό σχήμα και στην αγάπη», λέει.
«Ζούμε σε μια εποχή που προσπαθεί να ξεχάσει οτιδήποτε οδυνηρό, και όταν δεν μπορεί να γιατρέψει τον πόνο, αρνείται αυτούς που υποφέρουν;» τη ρωτώ.
«Νομίζω ότι η εικόνα της υγείας –σωματική ή ψυχική– είναι κάτι που οι άνθρωποι δημιουργούν και επιβάλλουν μεταξύ τους. Πιστεύω στη ρήση της γερμανικής συλλογικότητας Socialist Patients Collective πως οποιοσδήποτε μπορεί να αρρωστήσει σοβαρά, ότι όλοι είμαστε πιθανοί ασθενείς. Στο βιβλίο, θέλησα να εξερευνήσω την κρίση ερμηνείας που δημιουργείται από τα φαινόμενα: Συλλέγοντας μόνο διαγνωστικά δεδομένα, η ιατρική αρνείται την οδύνη κάποιων ανθρώπων εξαιτίας της καλής τους εμφάνισης».
