«Τι γίνεται με τους Βρετανούς κλασικιστές της εποχής μας; Μελετούν το αθηναϊκό παρελθόν με πνεύμα φιλοδοξίας και κατάκτησης ή φιλίας και σεβασμού; Οταν επέστρεψα στον παλιό μου τόπο εκπαίδευσης, τα πράγματα, είμαι στην ευχάριστη θέση να πω, είχαν αλλάξει προς το καλύτερο».
Η διαπίστωση ανήκει στον δημοσιογράφο Μπρους Κλαρκ και αποτελεί μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα που διατρέχει το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ «From Cambridge with Love – A Call to mend the Parthenon’s broken treasures». Ακούγεται στην αρχή της μικρού μήκους ταινίας, την οποία είδε η «Κ», όμως ο πρώην συντάκτης Διεθνούς Ασφάλειας του Economist και συγγραφέας, απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ ο ίδιος, δεν επιστρέφει στην alma mater του μόνο για να εξακριβώσει αν οι παλιές νοοτροπίες έχουν ξεπεραστεί.
«Η κοινή γνώμη στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι υπέρ της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα», λέει στην «Κ» ο κ. Κλαρκ. «Ωστόσο δεν είναι απολύτως ενημερωμένη για το τι ακριβώς είναι τα Γλυπτά, ποια είναι η θέση τους στην ιστορία της κλασικής Αθήνας και πώς αποτελούν μέρος ενός ενιαίου έργου τέχνης. Η ιδέα πίσω από το ντοκιμαντέρ ήταν να πληροφορήσουμε το κοινό για τα Γλυπτά, για τα μυστήρια που κρύβουν και για τις επιστημονικές συζητήσεις που έχουν πυροδοτήσει, ώστε να υποστηριχθεί η επανένωσή τους».
Οι Βρετανοί κλασικιστές και μέλη της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα που συναντά ο Κλαρκ στο ντοκιμαντέρ είναι ο Πολ Κάρτλετζ, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και η καθηγήτρια αρχαιοελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ντάραμ, Ιντιθ Χολ. «Με βοήθησαν να κατανοήσω», λέει στο ντοκιμαντέρ ο Κλαρκ (επίσης μέλος της Επιτροπής), «την ίδια αναμφισβήτητη άποψη: όλα τα λαμπρά πολιτισμικά προϊόντα της Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ. αντικατοπτρίζουν το κύμα δημοκρατικής ενέργειας που ταρακούνησε την πόλη –αυτό το μικρό, γεμάτο ταλέντο μέρος– μετά τη νίκη της επί της τεράστιας περσικής αυτοκρατορίας».
Υπάρχουν στο ντοκιμαντέρ αναφορές στον δημοκρατικό τρόπο με τον οποίο εποπτεύθηκε η ανέγερση του Παρθενώνα, αλλά και στη ζωφόρο του, που απεικονίζει το σύνολο του πληθυσμού της πόλης. Το «μυστήριο» που συζητιέται αφορά τη σκηνή της ζωφόρου με την παράδοση του πέπλου κατά την πομπή των Παναθηναίων, που όμως θα μπορούσε –σύμφωνα με ορισμένους μελετητές– να απεικονίζει τον βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα, τη στιγμή που παραδίδει στην κόρη του το σάβανο που προοικονομεί τη θυσία της για το καλό της πόλης. «Είναι ένα άλυτο ζήτημα», λέει στην «Κ» ο Μπρους Κλαρκ, «όπως και το αν η ζωφόρος απεικονίζει τα Παναθήναια με τον τρόπο που γίνονταν εκείνη την εποχή ή με βάση μια εξιδανικευμένη εκδοχή τους από το παρελθόν».
Η ζωφόρος, βέβαια, βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της στο Βρετανικό Μουσείο. «Η έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο είναι ιδιαίτερα επιζήμια», εξηγεί στο ντοκιμαντέρ ο Κάρτλετζ, «γιατί οι σχεδιαστές εκείνης της γκαλερί προσπάθησαν να προσποιηθούν ότι διαθέτουν μια πλήρη εκδοχή της ζωφόρου». Η Ιντιθ Χολ το θέτει ως εξής: «είναι σαν να διαβάζεις ένα κόμικ, αν θέλετε, αλλά με τις σελίδες του σε τυχαία σειρά». Και η Βρετανίδα γλύπτρια Ελέιν Μπλούμενφελντ, που επίσης εμφανίζεται στο ντοκιμαντέρ, προσθέτει ότι «το πιο τραγικό για έναν γλύπτη είναι να δημιουργεί ένα έργο για έναν συγκεκριμένο τόπο και να ανακαλύπτει ότι πρόκειται να μετακινηθεί».
Σημάδι ελπίδας
Το «From Cambridge with Love», το οποίο συνυπογράφουν ο Μπρους Κλαρκ και ο παραγωγός Λεωνίδας Λιάμπεης, θα κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα του στο 9ο Beyond Borders – Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου. Το συμπέρασμα της ταινίας ίσως συνοψίζεται σε κάτι που λέει στην «Κ» ο Κλαρκ: «δεν θέλει πολύ μυαλό: αν σε ένα μέρος έπρεπε να βρίσκονται τα Γλυπτά, είναι στο Μουσείο της Ακρόπολης». Εχει άραγε προσδοκίες ότι θα διευκολυνθεί κάτι τέτοιο από τη νέα βρετανική κυβέρνηση; «Το ίδιο το γεγονός ότι πρόκειται για νέα κυβέρνηση», καταλήγει, «αποτελεί ένα σημάδι ελπίδας. Γνωρίζουμε ότι οι Εργατικοί δεν θα εμποδίσουν μια συμφωνία μεταξύ του Βρετανικού Μουσείου και της Ελλάδας, αλλά και ότι δεν θα αλλάξουν τον νόμο. Δίνουν λοιπόν κατ’ αρχήν μια ελευθερία κινήσεων στο Βρετανικό Μουσείο. Και νομίζω ότι μια μικρή νομοθετική αλλαγή θα χρειαστεί».
«From Cambridge with Love». Προβολή στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου, 26 Αυγούστου, 8.30 μ.μ.
