Στις αρχές του 2016, η Σάλβα χωρίστηκε από τον σύζυγο και τους τρεις γιους της, ενώ διέφευγε από τις συγκρούσεις και τη βία στη Συρία. Η προσωπική της οδύσσεια κράτησε για χρόνια – η ίδια βρήκε προστασία στην Ελλάδα, ενώ τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας χωρίστηκαν επίσης στην προσπάθειά τους να βρουν ασφάλεια.
Η επανένωση της οικογένειας, στις αρχές του 2022, έγινε με τη βοήθεια της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ) και τη συνδρομή πέντε γραφείων (Βηρυτός, Κάιρο, Γάζα, Ιερουσαλήμ και Αθήνα) που συντόνισαν τις προσπάθειές τους προκειμένου να εντοπίσουν όλα τα μέλη της οικογένειας και να συνδράμουν στο εγχείρημα με κάθε μέσο.
Μετά από χρόνια χωρισμού, αγωνίας και πόνου, η Σάλβα κράτησε ξανά στην αγκαλιά της όλα τα παιδιά της.
Η ιστορία αυτή είχε όμορφο τέλος. Αυτό, ωστόσο, δεν ισχύει για κάθε περίπτωση…
Μιλώντας στην «Κ», η Μαρί Ντιμπό, επικεφαλής της αντιπροσωπείας της ΔΕΕΣ στην Ελλάδα, επισημαίνει ότι το παραπάνω περιστατικό είναι από τα πλέον ευχάριστα σε σχέση με τις περιπτώσεις που καταπιάνονται, στην προσπάθεια να εντοπίσουν και να ταυτοποιήσουν χιλιάδες εξαφανισμένους ανθρώπους, ως επί το πλείστον μετανάστες και πρόσφυγες.
Στις 30 Αυγούστου τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα των Εξαφανισμένων. Μία ημέρα που αποτελεί σημαντική υπενθύμιση του πόνου και της αγωνίας που βιώνουν οι οικογένειες και οι φίλοι των αγνοουμένων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η ΔΕΕΣ εκτιμά ότι αυτή η ημέρα δεν είναι μόνο μια αφορμή για να θυμηθούμε εκείνους που έχουν χαθεί χωρίς ίχνος, αλλά και για να αναδειχθεί η ανάγκη για δράση, υποστήριξη και δικαιοσύνη.
Ο Ερυθρός Σταυρός είναι στην πρώτη γραμμή αυτής της μάχης λόγω του ειδικού καθεστώτος ως μη κυβερνητικής κυρίαρχης οντότητας και της αυστηρής πολιτικής ουδετερότητας που εφαρμόζει.
Οι αρχικές προκλήσεις
Η ΔΕΕΣ βρίσκεται σε μόνιμη βάση στην Ελλάδα από το 2016, οπότε και η χώρα μας βρέθηκε στο προσκήνιο της προσφυγικής κρίσης. «Είμαστε μόνιμα παρόντες, με στόχο να υποστηρίξουμε τις Αρχές και τους διάφορους φορείς που εργάζονται στην Ελλάδα για το θέμα των μεταναστών. Ηρθαμε μετά την πρωτοφανή πρόκληση που αντιμετώπισε η Ελλάδα, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έφυγαν από τις συγκρούσεις και τη βία το 2015, αναζητώντας καταφύγιο στην Ευρώπη. Από τότε εργαζόμαστε με τις Αρχές και τους διάφορους φορείς, συμπεριλαμβανομένου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού», δηλώνει η κ. Ντιμπό.
Το έργο τους έχει διάφορες πτυχές: Αφενός συνδράμουν τους ευάλωτους μετανάστες στην προσπάθειά τους να προστατευτούν και να αποκατασταθούν οι οικογενειακοί δεσμοί, αφετέρου επιδιώκουν να δώσουν απαντήσεις στις οικογένειες των αγνοουμένων, μεταξύ άλλων μέσω της διαδικασίας ταυτοποίησης των ανασυρόμενων λειψάνων, ειδικά σε περιπτώσεις ναυαγίων.
Η κ. Ντιμπό σημειώνει ότι η ΔΕΕΣ έχει αναπτύξει συνεργασία με τις αρμόδιες Αρχές στην Ελλάδα, κυρίως με την ΕΛ.ΑΣ. (από το εγκληματολογικό μέχρι τη μονάδα αναγνώρισης θυμάτων καταστροφών), καθώς επίσης με φορείς που σπεύδουν πρώτοι σε σημεία ενδιαφέροντος (Λιμενικό, Πυροσβεστική, ΕΚΑΒ), βοηθώντας στην εκπαίδευσή τους προκειμένου να είναι σε θέση να συλλέξουν τις πρώτες πληροφορίες για τα πτώματα που ανέσυραν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης διάσωσης.
Προσωπικό της ΔΕΕΣ διανέμει βασικά είδη στους κρατούμενους μετανάστες/ ICRC, Στυλιανός Παπαρδέλας.
«Το δεύτερο μέρος της εργασίας μας αφορά στην παρακολούθηση της κατάστασης της διοικητικής κράτησης των μεταναστών, πριν απελαθούν. Και αυτό έγινε φυσικά σε συνεργασία με την Αστυνομία, που ζητήσαμε και μας έδωσε πρόσβαση».
Μία από τις βασικές μέριμνες είναι η υποστήριξη των οικογενειών στον εντοπισμό των αγνοούμενων και χωρισμένων συγγενών τους, καθώς και στις οικογενειακές επανενώσεις, σε στενή συνεργασία με τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό.
Από το 2016 έως και το 2023, η ΔΕΕΣ έχει αναζητήσει 2.158 ανθρώπους στην Ελλάδα, εκ των οποίων 498 είναι παιδιά.
Σε αυτό το πλαίσιο, έχει αναπτύξει συνεργασία με τις ελληνικές αρχές, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης των πρακτικών που σχετίζονται με τη διαχείριση των νεκρών, για την ταυτοποίηση των μεταναστών που έχασαν τη ζωή τους και την παροχή πληροφοριών στις οικογένειες για την τύχη των αγαπημένων τους προσώπων.
Μία από τις μεγάλες προκλήσεις –επισημαίνει η Μαρί Ντιμπό– είναι η ταυτοποίηση των ανακτημένων λειψάνων με ανθρώπους που αγνοούνται.
Η προσπάθεια ταυτοποίησης δεν γίνεται μόνο για τον αγνοούμενο, αλλά για κάθε άτομο που βρίσκεται πίσω. Κινητήριος δύναμη είναι και «η αγωνία και το άγχος που υπάρχει στις οικογένειες αυτών των ανθρώπων που δεν γνωρίζουν ποια είναι η τύχη του αγαπημένου τους προσώπου, ποια είναι η κατάσταση».
«Πρέπει να γνωρίζουν, έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν και πρέπει να γίνουν πολλά. Γι’ αυτό δίνουμε τόση σημασία σε αυτή την ημέρα και προσπαθούμε να εξηγήσουμε ποιο είναι το θέμα, τι σημαίνει», υπογραμμίζει η εκπρόσωπος της ΔΕΕΣ.
Ανθρωπιστική εγκληματολογία
Η κ. Ντιμπό τονίζει ότι παγκοσμίως από το 2014 υπάρχουν πάνω από 67.000 θάνατοι μεταναστών, και σχεδόν τα μισά από τα λείψανα αυτών των ανθρώπων δεν έχουν ανακτηθεί λόγω της κατάστασης στην οποία πέθαναν.
«Οσον αφορά τους αγνοουμένους, η ΔΕΕΣ έχει εμπειρία σε αυτό που αποκαλούμε ανθρωπιστική εγκληματολογία. Εχουμε εργαστεί σε διάφορα πλαίσια σε όλο τον κόσμο και, όπως σας είπα, η δράση μας στην Ελλάδα εστίασε στην πτυχή της υποστήριξης του έργου των Αρχών. Είναι κάτι που έχουμε κάνει όλα αυτά τα χρόνια. Εχουμε έρθει σε επαφή με την Αστυνομία, τους ειδικούς ιατροδικαστές, τη μονάδα αναγνώρισης θυμάτων καταστροφών. Και η ιδέα ήταν πραγματικά να τους συναντήσουμε, να κατανοήσουμε ποιες ήταν οι προκλήσεις, να τους δώσουμε κάποια εργαλεία πριν από αυτή την εκπαίδευση».
Η ΔΕΕΣ επικέντρωσε μέρος των προσπαθειών της στην οργάνωση, όπως για παράδειγμα στα νεκροταφεία, όπου επιδιώκουν να διασφαλιστεί η τοποθέτηση των σωστών αριθμών στους τάφους.
Η επιχείρηση της Πύλου
Η ΔΕΕΣ είχε σημαντικό ρόλο στην ταυτοποίηση των λειψάνων που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο της Πύλου, τον Ιούνιο του 2023. Ανασύρθηκαν 82 νεκροί, ενώ εκατοντάδες αγνοούνται.
«Δουλέψαμε πολύ με τις Αρχές για την ταυτοποίηση. Και εκεί είναι αλήθεια ότι ο ρόλος της ΔΕΕΣ ήταν σημαντικός, επειδή έχουμε αντιπροσωπεία σε διάφορες χώρες – κατόπιν ήμασταν σε επαφή με τις πρεσβείες», τονίζει η κ. Ντιμπό, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ενίσχυσης της διεθνούς συνεργασίας.
Η παρουσία της ΔΕΕΣ στην Ελλάδα έχει ήδη αρκετές σταθερές και για την επόμενη ημέρα προτεραιοποιεί την ανάγκη συγκέντρωσης δεδομένων και πληροφοριών.
«Οπως μπορείτε να φανταστείτε, αν οι πληροφορίες δεν επαρκούν και δεν σχετίζονται, τότε η ταυτοποίηση είναι προβληματική. Αυτό λοιπόν είναι κάτι που γνωρίζουν οι Αρχές. Εχουν αρχίσει να το κάνουν. Αυτός είναι ο ρόλος κυρίως της μονάδας αγνοουμένων της Αστυνομίας. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να συνεχιστεί, να υπάρχει αυτή η συγκέντρωση και κατηγοριοποίηση των δεδομένων».
Μία ακόμα πτυχή που επισημαίνει η ΔΕΕΣ είναι ότι οι περισσότερες από τις οικογένειες των ανθρώπων που αγνοούνται βρίσκονται στο εξωτερικό. «Οπότε χρειάζεστε διεθνή συνεργασία. Οι Αρχές πρέπει να είναι σε θέση να μιλούν μεταξύ τους. Είναι μια πρόκληση για μας», συμπληρώνει η εκπρόσωπος.
Το μήνυμα
Κλείνοντας τη συζήτηση, ζητήσαμε από την Μαρί Ντιμπό να στείλει ένα μήνυμα με αφορμή την Ημέρα των Εξαφανισμένων: «Υπάρχει ένα τεράστιο κόστος για τους ανθρώπους και υπάρχει η ανάγκη να δοθεί μια ολοκληρωμένη απάντηση. Θέλουμε η οικογένεια κάθε αγννουμένου να γνωρίζει ότι δεν είναι μόνη της και ότι δεν είναι ξεχασμένη – εμείς, αλλά και οι Αρχές, συνεχίζουμε να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να δώσουμε την απάντηση και την υποστήριξη που τους αξίζει. Και, τέλος, επειδή μιλάμε για τους αγνοουμένους, νομίζω ότι πρέπει να γίνει μια έκκληση για αποτελεσματική προληπτική δράση. Θα πρέπει να αποφύγουμε να οδηγούνται άνθρωποι σε σημείο να αγνοούνται».
