Ηταν Ιούλιος του 2012. Ξυπνώντας ένα πρωί και τσεκάροντας τα emails του, βρίσκει μήνυμα από συνάδελφό του, με τον οποίο τον ενημερώνει ότι ο Ραντ Σίμπεργκ από το συντηρητικό ερευνητικό κέντρο Competitive Enterprise Institute (CEI) και ο Μαρκ Στέιν του εξίσου συντηρητικού περιοδικού National Review τον συγκρίνουν με έναν παιδόφιλο προπονητή αμερικανικού ποδοσφαίρου, «με τη διαφορά ότι, αντί να κακοποιεί παιδιά, έχει κακοποιήσει και βασανίσει τα δεδομένα».
Ο Μάικλ Ε. Μαν, ένας από τους πιο μαχητικούς και έγκυρους επιστήμονες του κλίματος διεθνώς, τηλεφωνεί στον δικηγόρο του. Είναι μία από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου επιστήμονας προσφεύγει στη Δικαιοσύνη για να διαφυλάξει την προσωπική και την ατομική του ακεραιότητα και, μάλιστα, προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στην ελευθερία του λόγου και τη συκοφαντική δυσφήμηση.
Η νίκη 12 χρόνια μετά
Δώδεκα χρόνια μετά, και συγκεκριμένα τον περασμένο Φεβρουάριο, ο υψηλού κύρους επιστήμων κερδίζει το δικαστήριο, το οποίο επιδίκασε υπέρ του αποζημίωση 1 εκατ. δολαρίων από τους δύο συγγραφείς των άρθρων για τη συκοφαντική δυσφήμηση που δέχθηκε. Εχει γίνει στο μεταξύ ο ίδιος πρότυπο στη μάχη των αρνητών της κλιματικής κρίσης εναντίον των επιστημόνων που την επικυρώνουν, υιοθετώντας, παράλληλα, τους ανθρωπογενείς παράγοντες που την επιτείνουν.
Εφόσον ορισμένοι αντιδρούν ασχημονώντας εναντίον επιστημόνων που κάνουν απλώς τη δουλειά τους, τότε σίγουρα διακυβεύεται κάτι σημαντικό.
Και αυτό ήταν το ζήτημα των επικριτών του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, δε, ότι μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Scientific Reports, ταξινόμησε τους ισχυρισμούς των αρνητών σε πέντε γενικές κατηγορίες: η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν συμβαίνει· τα ανθρώπινα αέρια του θερμοκηπίου δεν προκαλούν υπερθέρμανση του πλανήτη· οι κλιματικές επιπτώσεις δεν είναι κακές· οι κλιματικές λύσεις δεν θα φέρουν αποτελέσματα· η κλιματική δράση/επιστήμη είναι αναξιόπιστη.
«Αν μη τι άλλο, οι επιθέσεις εναντίον μου έχουν ενισχύσει την αποφασιστικότητά μου. Εφόσον ορισμένοι αντιδρούν ασχημονώντας εναντίον επιστημόνων που κάνουν απλώς τη δουλειά τους, τότε σίγουρα διακυβεύεται κάτι σημαντικό. Εν προκειμένω, δεν είναι τίποτε άλλο πέραν του μέλλοντος του πλανήτη μας», λέει ο ίδιος σήμερα στην «Κ».
Το μπαστούνι του χόκεϊ και οι απόπειρες δολοφονίας χαρακτήρα
Δεν είναι η πρώτη φορά που έγινε απόπειρα δολοφονίας χαρακτήρα εναντίον του· και σίγουρα δεν είναι ο μοναδικός που «έχει πάρει τα όπλα» της επιστήμης για να πείσει κυβερνήσεις, εταιρείες και πολίτες να αναλάβουν δράση για τη διάσωση του πλανήτη. «Παραδόξως, οι επιθέσεις ενίσχυσαν το προφίλ μου και μου έδωσαν ένα βήμα, το οποίο χρησιμοποιώ όποτε και όπως μπορώ για να μεταδώσω το μήνυμα της επείγουσας ανάγκης για δράση σχετικά με το κλίμα», μας λέει.
Γεννημένος το 1965 στο Αμχερστ της Μασαχουσέτης, ο εβραϊκής καταγωγής καθηγητής, σήμερα, του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια και διευθυντής του Κέντρου Επιστήμης, Αειφορίας & Μέσων του ίδιου ιδρύματος είναι εκείνος που συνέβαλε όσο λίγοι στην κατανόηση της κλιματικής αλλαγής με βάση τα θερμοκρασιακά ρεκόρ χιλιάδων ετών, έχοντας εντοπίσει μοντέλα κλιματικής αλλαγής του βαθέος παρελθόντος.
Οχι μόνο κέρδισε την εμπιστοσύνη της επιστημονικής κοινότητας, αλλά έγινε και αποδέκτης σκληρών επιθέσεων εναντίον του.
Εξάλλου, είναι ο εμπνευστής της περίφημης, στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, καμπύλης «μπαστούνι του χόκεϊ», όπου παρουσιάζει τη μεταβολή της θερμοκρασίας της Γης από μία καταγεγραμμένη τάση ψύξης προς μία ταχεία υπερθέρμανση, ειδικά, ασφαλώς, κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Μάλιστα, το «μπαστούνι του χόκεϊ», που έδωσε όπως είναι μάλλον αυτονόητο το όνομά του στην καμπύλη εξαιτίας της τελικής μορφής της, ήταν και ένας από τους πυλώνες για τους οποίους απονεμήθηκε το Νομπέλ Ειρήνης του 2007 στο Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ και στον πρώην αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Αλ Γκορ, δραστήριο πρεσβευτή της κλιματικής δράσης.
Τα βιβλία του Μάικλ Ε. Μαν
«Dire Predictions: Understanding Global Warming» (2008)«The Hockey Stick and the Climate Wars» (2012), με τον Tom Toles«The Madhouse Effect: How Climate Change Denial Is Threatening Our Planet, Destroying Our Politics, and Driving Us Crazy» (2016), με τη Μέγκαν Χέρμπερτ«The Tantrum That Saved the World» (2018)«The New Climate War» (2021)«Our Fragile Moment» (2023)Παράλληλα, έχει πάνω από 200 δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά. Μάλιστα, το 2012, η Ευρωπαϊκή Ενωση Γεωεπιστημών περιέγραψε τα ρεκόρ δημοσιεύσεών του ως «εξαιρετικό για έναν επιστήμονα της σχετικά νεαρής ηλικίας του», όταν του απένειμε το μετάλλιο Hans Oeschger «για τη σημαντική συνεισφορά του στην κατανόηση της κλιματικής αλλαγής σε κλίμακα δεκαετιών τις τελευταίες δύο χιλιετίες και για πρωτοποριακές τεχνικές σύνθεσης προτύπων και χρονοσειρών του βόρειου ημισφαιρίου του παρελθόντος κλίματος».
Μιλώντας διαρκώς για κλιματική αλλαγή και κρίση, για τον καταστροφικό χαρακτήρα των ορυκτών καυσίμων, για την ταχεία υπερθέρμανση του πλανήτη την περίοδο έπειτα από τη Βιομηχανική Επανάσταση και επιμένοντας ότι τα μοντέλα του, παρά τις αβεβαιότητες που ενέχουν, δεν προοιωνίζονται τίποτε καλό για τον πλανήτη μας, ο Μάικλ Μαν όχι μόνο κέρδισε την εμπιστοσύνη της επιστημονικής κοινότητας και των πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων που τον έχουν συμπεριλάβει στις τάξεις τους, αλλά έγινε και αποδέκτης σκληρών επιθέσεων εναντίον του.
Τρία χρόνια προ της ακραίας συκοφαντικής δυσφήμησης από τα μέσα που αναφέρθηκαν στην αρχή, το 2009, το «Climategate» είχε εμπλέξει τον ίδιο. Χάκερ είχαν υποκλέψει και αφήσει να διαρρεύσει η ηλεκτρονική αλληλογραφία επιστημόνων του Πανεπιστημίου East Anglia με συναδέλφους τους, μεταξύ αυτών και του Μάικλ Μαν. Ηταν η πρώτη σοβαρή επίθεση που δέχθηκαν εκείνος και οι συνάδελφοί του για «μαγείρεμα» των δεδομένων και ψευδείς ειδήσεις περί κλιματικής κρίσης. Ολοι τους αθωώθηκαν ύστερα από δικαστικές, επιστημονικές και δημοσιογραφικές έρευνες.
Το 2009, με το «Climategate» εκείνος και οι συνάδελφοί του δέχθηκαν επιθέσεις για «μαγείρεμα» των δεδομένων και ψευδείς ειδήσεις περί κλιματικής κρίσης.
Εναν χρόνο προ των επιθέσεων, δε, για «παιδοφιλία», το 2011 ο Μάικλ Μαν μήνυσε τον γεωγράφο Τιμ Μπολ σε καναδικό δικαστήριο επειδή είπε σε μια συνέντευξη ότι «ο Μάικλ Μαν του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια θα έπρεπε να είναι στις πολιτειακές φυλακές της, όχι στο πανεπιστήμιο» (state pen not Penn State).
«Μη σπαταλάτε τον χρόνο σας»
Εδώ και 15 χρόνια, λοιπόν, ο Μάικλ Μαν έρχεται αντιμέτωπος με τους αρνητές της κλιματικής κρίσης. Αλλά δεν το βάζει κάτω. «Να μη σπαταλάτε τον χρόνο σας απαντώντας στις ανοησίες και προσπαθώντας να πείσετε πολιτικά και ιδεολογικά υποκινούμενους αρνητές του κλίματος ότι κάνουν λάθος», προτείνει, μέσω της «Κ», ως συμβουλή στους συναδέλφους του επιστήμονες και όχι μόνο. «Οι περισσότεροι από αυτούς απλώς προσπαθούν να σπαταλήσουν τον χρόνο μας. Αντίθετα, οφείλουμε να επικεντρωθούμε σε όσους έχουν εκτεθεί στην παραπληροφόρηση, αλλά –με λίγη γνώση, εργαλεία και πόρους– μπορούν να κινητοποιηθούν για να υποστηρίξουν μια ουσιαστική δράση υπέρ του κλίματος», όπως μας λέει.
Οφείλουμε να επικεντρωθούμε σε όσους έχουν εκτεθεί στην παραπληροφόρηση, αλλά –με λίγη γνώση, εργαλεία και πόρους– μπορούν να κινητοποιηθούν για να υποστηρίξουν μια ουσιαστική δράση υπέρ του κλίματος.
Ορισμένα από τα δεκάδες βραβεία του Μάικλ Μαν
1997: Βραβείο Phillip M. Orville για τη διατριβή του στο Πανεπιστήμιο Yale ως «εξαιρετική για τις επιστήμες της Γης».2002: Βραβείο Εθνικής Διοίκησης Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ και βραβείο από το Ινστιτούτο Επιστημονικών Πληροφοριών. Το Scientific American τον ανακήρυξε ως έναν από τους 50 «κορυφαίους οραματιστές στην επιστήμη και την τεχνολογία».2005: Βραβείο John Russell Mather Paper of the Year της Ενωσης Αμερικανών Γεωγράφων.2007: Εξατομικευμένο πιστοποιητικό από το IPCC του ΟΗΕ «για τη συμβολή στην απονομή του Βραβείου Νομπέλ Ειρήνης για το 2007 στην IPCC».2012: Εξελέγη μέλος της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ενωσης. Του απονεμήθηκε το μετάλλιο Hans Oeschger της Ευρωπαϊκής Ενωσης Γεωεπιστημών.2013: Το Bloomberg τον ενέταξε στην ετήσια λίστα με τους «50 πιο επιδραστικούς» ανθρώπους.2014: Ετήσιο βραβείο Friend of the Planet από το Εθνικό Κέντρο για την Εκπαίδευση των Επιστημών από κοινού με τον Ρίτσαρντ Αλεϊ.2018: Η Αμερικανική Ενωση για την Πρόοδο της Επιστήμης τού απένειμε το βραβείο Public Engagement with Science.2020: Εξελέγη μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών.2022: Η Αμερικανική Εταιρεία Φυσικών τού απένειμε το Leo Szilard Lectureship Award «για τη διακεκριμένη συνεισφορά του στην κατανόηση του κοινού των αμφισβητήσεων της κλιματικής επιστήμης και στο πώς οι ατομικές και συλλογικές μας ενέργειες μπορούν να μετριάσουν την κλιματική αλλαγή». Περιοχή στον Δήμο του Hesperange στο Λουξεμβούργο βαφτίστηκε από το όνομά του.2023: Η Αμερικανική Ενωση Ανθρωπιστών τού απένειμε το βραβείο Ανθρωπιστή της Χρονιάς.2024: Η Βρετανική Βασιλική Εταιρεία τον όρισε Ξένο Μέλος.Είναι επίτιμος διδάκτωρ και καθηγητής σε πλείστα όσα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα ανά τον κόσμο.
Αλλωστε, ο Μάικλ Μαν έχει υποστηρίξει ότι οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής επικεντρώνονται στην επισήμανση της επιστημονικής αβεβαιότητας ως δικαιολογίας για την αδράνεια για το κλίμα. Θεωρεί, όμως, ότι ακριβώς αυτή η αβεβαιότητα είναι ένας λόγος για ακόμα πιο συντονισμένη δράση. «Γνωρίζουμε ήδη», έχει σημειώσει, «ότι ιστορικά οι προβλέψεις ήταν υπερβολικά αισιόδοξες σχετικά με τους ρυθμούς κατάρρευσης του πάγου και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Τώρα φαίνεται ότι υποτιμούν επίσης τις πιθανότητες ακραίων καιρικών συνθηκών. Οι συνέπειες της πλήρους αδράνειας μεγαλώνουν μέρα με τη μέρα. Η ώρα για δράση είναι τώρα».
«Υπάρχει ακόμη ελπίδα»
Για τον ίδιο, όπως προκύπτει από την κουβέντα μας, ο πλανήτης έχει ακόμη ελπίδες να σώσει την παρτίδα. «Παρότι υπάρχουν ορισμένες μη αναστρέψιμες διαδικασίες που ενεργοποιούνται σε διάφορα επίπεδα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, συνολικά τα πράγματα χειροτερεύουν όσο συνεχίζουμε να θερμαίνουμε τη Γη. Ωστόσο, ισχύει και το αντίστροφο. Κάθε τόνος άνθρακα που δεν εκπέμπουμε μας φέρνει σε καλύτερη κατάσταση. Το σημαντικό είναι ότι πρέπει να απελευθερώσουμε τις υποδομές του πολιτισμού μας από τον άνθρακα όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να αποφύγουμε ακόμα χειρότερες συνέπειες της υπερθέρμανσης», μας λέει.
«Η μόνη πραγματική λύση είναι η ταχεία απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα».
Μάλιστα, ο Μάικλ Μαν θεωρεί πως «παρότι υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να μετριάσουμε τις μέχρι τώρα επιπτώσεις, όπως νέες πολιτικές χωροταξίας, απομάκρυνση από περιοχές επιρρεπείς σε πυρκαγιές, πιο ανθεκτικές, πυροανθεκτικές δομές κ.λπ., δεν υπάρχει άλλη προσαρμογή που να είναι σε θέση να μας προστατεύσει από τις συνεχώς επιδεινούμενες επιπτώσεις εάν συνεχίσουμε να καίμε ορυκτά καύσιμα και να θερμαίνουμε τον πλανήτη. Η μόνη πραγματική λύση είναι η ταχεία απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα».
Οι… συνηθισμένες πυρκαγιές στην Ελλάδα
Η συζήτηση, βέβαια, έρχεται και στις πρόσφατες πυρκαγιές στην Ελλάδα, με επίκεντρο αυτές στα προάστια της Αθήνας, μόλις 10-15 χιλιόμετρα από το κέντρο της πρωτεύουσας. Ο Μάικλ Μαν θεωρεί ότι «αποτελούν μέρος ενός πολύ ξεκάθαρου μοτίβου πιο ακραίων καλοκαιρινών καιρικών φαινομένων, καθώς ο πλανήτης συνεχίζει να θερμαίνεται. Κάποιες από τις δικές μας μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν διαδικασίες στον πραγματικό κόσμο που ακόμη δεν καταγράφονται καθαρά στα κλιματικά μοντέλα, κάτι που μπορεί να οδηγεί σε ακόμα πιο γρήγορη αύξηση των καταστροφικών ακραίων φαινομένων – πυρκαγιές, πλημμύρες, καύσωνες κ.λπ. Αυτό καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για δράση», όπως μας λέει.
Οι μελέτες στις οποίες αναφέρεται λένε ότι η κλιματική κρίση δεν είναι… πυρηνική φυσική. «Ενας θερμότερος ωκεανός εξατμίζει περισσότερη υγρασία στην ατμόσφαιρα – με αυτό τον τρόπο εντείνονται οι πλημμύρες από παράκτιες καταιγίδες. Τα θερμότερα εδάφη εξατμίζουν περισσότερη υγρασία στην ατμόσφαιρα – έτσι, έχουμε εντονότερη ξηρασία. Η υπερθέρμανση του πλανήτη μετατοπίζει την ακραία άνω πλευρά της καμπύλης προς υψηλότερες θερμοκρασίες, ώστε σημειώνονται πιο συχνοί και έντονοι καύσωνες. Αν συνδυάσουμε τη ζέστη και την ξηρασία, οι πυρκαγιές καθίστανται έτι χειρότερες», όπως έχει γράψει στη Washington Post.
Οι πυρκαγιές στην Ελλάδα αποτελούν μέρος ενός πολύ ξεκάθαρου μοτίβου πιο ακραίων καλοκαιρινών καιρικών φαινομένων, καθώς ο πλανήτης συνεχίζει να θερμαίνεται.
Μάλιστα, σε μελέτη του κατά τα προηγούμενα έτη, ο Μάικλ Μαν, σε συνεργασία με συναδέλφους του, έχουν εντοπίσει έναν βασικό παράγοντα πίσω από την αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων (όπως αυτά που σημειώθηκαν το καλοκαίρι του 2018) που δεν αποτυπώνεται από τα τρέχοντα κλιματικά μοντέλα, όπως υποστηρίζει ο ίδιος και οι συνεργάτες.
Χρησιμοποιώντας, δε, μια εναλλακτική προσέγγιση, βασισμένη στον συνδυασμό μοντέλων και παρατηρήσεων των δεδομένων της πραγματικότητας, «δείξαμε ότι η κλιματική αλλαγή προκαλεί την όλο και πιο περίεργη συμπεριφορά των αεροχειμάρρων, όπου παραμένουν εγκλωβισμένοι σε ένα σημείο για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα», προκαλώντας τα ακραία καιρικά φαινόμενα που οδηγούν σε εξίσου ακραίες συνέπειες.
«Οι νέοι να συνεχίσουν να μας πιέζουν»
«Η μοναδική λύση είναι να σταματήσουμε το πρόβλημα στη ρίζα του, την καύση των ορυκτών καυσίμων, ενώ παράλληλα λαμβάνουμε προσαρμοστικά μέτρα για την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών που ήδη είναι αναπόφευκτες», όπως λέει στην «Κ».
Ταυτόχρονα, καλεί τις νεότερες γενιές να συνεχίσουν «να μας πιέζουν. Το νεανικό κίνημα για το κλίμα έχει κάνει τη διαφορά και είναι απαραίτητο οι νέοι, για να το πω απλά, να συνεχίσουν να ασκούν πίεση».
*Κεντρική φωτογραφία ©Joshua Yospyn
