Μπορούν στοιχεία όπως ένα τατουάζ, ένα σημάδι στο σώμα, ένα κομμάτι ρουχισμού ή ένα προσωπικό αντικείμενο να «ξεπαγώσουν» ανεξιχνίαστες υποθέσεις δολοφονιών που μέχρι χθες φάνταζαν ξεχασμένες στον χρόνο; Η Interpol επιχειρεί να διαλευκάνει αυτό το ερώτημα, ζητώντας… τη βοήθεια του κοινού.
Η Επιχείρηση «Identify Me» (δηλ. «Αναγνώρισέ Με») ξεκίνησε το 2023 σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες – μέλη της Interpol, το Βέλγιο, τη Γερμανία και την Ολλανδία, και πλέον έχει επεκταθεί σε ακόμη τρεις χώρες: Τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία. Σήμερα, εστιάζει σε 46 υποθέσεις γυναικών που δολοφονήθηκαν ή έχασαν τη ζωή τους κάτω από ύποπτες συνθήκες.
Χάρτης της Europol με τα σημεία στην Ευρώπη όπου εντοπίστηκαν οι ανώνυμες σοροί:
Κατά το περασμένο έτος, η εν λόγω επιχείρηση κατάφερε να συγκεντρώσει πολυάριθμα στοιχεία από το κοινό, με αποτέλεσμα να στεφθεί με επιτυχία η προσπάθεια ταυτοποίησης μιας Βρετανίδας ονόματι Ρίτα Ρόμπερτς από ένα τατουάζ λουλούδι που έφερε η σορός της, 31 χρόνια αφότου το πτώμα της είχε βρεθεί στον βυθό ενός ποταμού της Αμβέρσας, στο Βέλγιο.
«Θέλουμε να δώσουμε απαντήσεις στις οικογένειες και δικαιοσύνη για τα θύματα», ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο γενικός γραμματέας της Interpol, Γιούργκεν Στοκ. Οπως δήλωσε μάλιστα ο ίδιος, η βοήθεια του κοινού είναι καθοριστικής σημασίας. «Δεν μπορούμε να το κάνουμε μόνοι».
Οι «μαύρες ειδοποιήσεις»
Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτής της αναζήτησης στοιχείων για τις ανώνυμες σορούς, η Interpol έχει δημοσιεύσει στην επίσημη ιστοσελίδα της αποσπάσματα των λεγόμενων «μαύρων ειδοποιήσεων» (black notices), καλώντας το κοινό να μοιραστεί τυχόν πληροφορίες οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ταυτοποίηση των γυναικών που έχασαν τη ζωή τους.
Oπως εξηγεί στην «Κ» η συντονίστρια της μονάδας DNA της Interpol, Σούζαν Χίτσιν, μια «μαύρη ειδοποίηση» συνήθως κοινοποιεί στοιχεία όπως γενετικά προφίλ, δακτυλικά αποτυπώματα ή οδοντιατρικά διαγράμματα σε υπηρεσίες επιβολής του νόμου ανά τον κόσμο, όμως μέσω της καμπάνιας «Identify Me» αποσπάσματα των εν λόγω ειδοποιήσεων καθίστανται διαθέσιμα και στο κοινό.
«Υπήρξαν φορές που ένας συγγενής ή φίλος αναγνώρισε κάποιο χαρακτηριστικό, όπως ένα κόσμημα ή ένα ιδιαίτερο τατουάζ, και αυτά μπορούν να αποτελέσουν σημεία καμπής για την πρόοδο των ερευνών».
Η κ. Χίτσιν τονίζει πως τα αποσπάσματα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:
– Μια περιγραφή της εξωτερικής εμφάνισης του ατόμου, όπως ύψος, χρώμα μαλλιών, ηλικία και άλλα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ταυτοποίηση.
– Σκίτσα και φωτογραφίες αναδόμησης προσώπου, ώστε να διευκολυνθεί η απεικόνιση της εξωτερικής εμφάνισης του θύματος.
– Φωτογραφίες ή τατουάζ, σημάδια ή άλλου είδους σημάδια στο σώμα.
– Λεπτομέρειες σχετικά με τα ρούχα του ατόμου ή για προσωπικά αντικείμενα που βρέθηκαν πάνω του.
«Κοινοποιώντας αυτές τις λεπτομέρειες, ευελπιστούμε ότι κάποιος θα αναγνωρίσει κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο ή ότι θα διαθέτει πληροφορίες που θα μπορούν να μας βοηθήσουν στην ταυτοποίηση της σορού», σημειώνει η ίδια.
«Εστω και ένα στοιχείο από κάποιον συγγενή, φίλο ή γνωστό θα μπορούσε να γίνει το “κλειδί” για τη διαλεύκανση μιας υπόθεσης», τονίζει στην «Κ» η ειδικός.
Η ανταπόκριση του κοινού
Κατά την πρώτη φάση της εκστρατείας «Identify Me», η Interpol κατάφερε να συγκεντρώσει περισσότερα από 1.500 στοιχεία από το κοινό, αριθμός που, σύμφωνα με την κ. Χίτσιν, είναι «εντυπωσιακός».
«Τα στοιχεία που λαμβάνουμε από το κοινό είναι ποικίλα και έχουν τεράστια σημασία», λέει η ίδια. «Υπήρξαν φορές που ένας συγγενής ή φίλος αναγνώρισε κάποιο χαρακτηριστικό, όπως ένα κόσμημα ή ένα ιδιαίτερο τατουάζ, και αυτά μπορούν να αποτελέσουν σημεία καμπής για την πρόοδο των ερευνών».
Σύμφωνα με την ειδικό, τα στοιχεία αυτά τίθενται σε προτεραιότητα από την Interpol και ερευνώνται διεξοδικά. Κάποια εξ αυτών παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για συγκεκριμένα είδη ρουχισμού ή προσωπικά αντικείμενα, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν ενδείξεις για την προέλευση της σορού ή τη σχέση της με κάποια συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθεσία.
«Είμαστε ευγνώμονες στα άτομα που παρακολουθούν ενεργά τις υποθέσεις αγνοούμενων ατόμων, βοηθώντας στη διεύρυνση των ερευνών και πιθανώς στην ανακάλυψη νέων στοιχείων», σημειώνει η κ. Χίτσιν. «Είναι, μάλιστα, εξαιρετικά χρήσιμο όταν κοινοποιούν συνδέσμους άρθρων ή ιστοσελίδων που σχετίζονται με άτομα που αγνοούνται».
Μια περίπλοκη προσπάθεια
Η διαδικασία ταυτοποίησης ανθρώπινων λειψάνων και ο συσχετισμός τους με άτομα που αγνοούνται είναι μια περίπλοκη προσπάθεια που απαιτεί τη συνεργασία ειδικών από διαφορετικούς τομείς, με την κάθε υπόθεση να έχει τις δικές της ιδιαίτερες προκλήσεις, εξηγεί η κ. Χίτσιν.
Ειδικότερα, αυτό το δύσκολο «ταξίδι» προς την ταυτοποίηση των σορών αξιοποιεί την εμπειρογνωμοσύνη ειδικών από διάφορους τομείς της εγκληματολογικής επιστήμης, συμπεριλαμβανομένων κλάδων όπως η Εγκληματολογική Ανθρωπολογία, η Οδοντιατρική καθώς και η Ανάλυση DNA και δακτυλικών αποτυπωμάτων.
«Μέσα από τη συγκέντρωση και την ανάλυση στοιχείων από αυτούς τους διαφορετικούς κλάδους, οι ερευνητές επιδιώκουν να επιβεβαιώσουν την ταυτότητα των λειψάνων και να κλείσουν την υπόθεση για τις οικογένειες των αγνοουμένων», αναφέρει η ειδικός.
Σύμφωνα με την ίδια, προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες της επιτυχούς ταυτοποίησης, είναι καθοριστικής σημασίας η κοινοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων στοιχείων σε αναφορές για μη ταυτοποιημένα ανθρώπινα λείψανα ή για άτομα που παραμένουν αγνοούμενα.
«Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο στην περίπτωση διεθνών υποθέσεων, αλλά οι διαδικασίες που ακολουθεί η Interpol έχουν ως στόχο τη διευκόλυνση της σύγκρισης δεδομένων και ευθυγραμμίζουν τις προσπάθειες προς μια επιτυχή αναγνώριση», σημειώνει.
Η πρόκληση των αντιφατικών στοιχείων
Μεταξύ των προκλήσεων που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι Αρχές προκειμένου να δώσουν όνομα στα άψυχα σώματα των άτυχων αυτών γυναικών, είναι και οι περιπτώσεις όπου τα παρεχόμενα στοιχεία δείχνουν αντιφατικά.
«Είναι ευθύνη των εθνικών Αρχών που ερευνούν τις υποθέσεις, να εξετάζουν σε βάθος τα παρεχόμενα στοιχεία από το κοινό», εξηγεί η κ. Χίτσιν. «Σε μερικές περιπτώσεις, ίσως προκύψουν αντιφάσεις μεταξύ των δεδομένων της νεκροψίας-νεκροτομής και των πληροφοριών που παρέχονται από το κοινό, όπως διαφορές στο χρώμα των μαλλιών ή το ύψος.
Παρ’ όλα αυτά, συνεχίζει η κ. Χίτσιν, οποιεσδήποτε διαφορές ανακύψουν, αξιολογούνται προσεκτικά μέσω της εφαρμογής των πρακτικών της ιατροδικαστικής επιστήμης, οι οποίες θα επιβεβαιώσουν τελικά εάν ένα στοιχείο είναι έγκυρο ή όχι.
«Εάν στοιχεία από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους συγκλίνουν, τότε μπορούμε να επιβεβαιώσουμε μια ταυτοποίηση, ολοκληρώνοντας έτσι και επίσημα την έρευνα».
Ο ανθρώπινος αντίκτυπος
Παράλληλα με τον απαιτητικό και περίπλοκο χαρακτήρα που έχουν οι έρευνες από επιστημονική σκοπιά, η έκκληση προς το κοινό να βοηθήσει στην αναγνώριση των σορών, προσδίδει στην πρωτοβουλία έναν σημαντικό ανθρώπινο χαρακτήρα.
«Η ανθρωπιστική πτυχή της επιχείρησης είναι εξαιρετικά σημαντική», τονίζει η κ. Χίτσιν. «Οι προηγμένες επιστημονικές τεχνικές είναι, μεν, ζωτικής σημασίας, αλλά είναι η ανθρώπινη πλευρά που φέρνει στο κάδρο το στοιχείο της ενσυναίσθησης και της κατανόησης για τις οικογένειες και τους φίλους των θυμάτων».
Η ειδικός υπογραμμίζει ότι η καμπάνια «Identify Me» δεν αφορά μόνο την ταυτοποίηση των σορών, αλλά στοχεύει, παράλληλα, να αποκαταστήσει την αξιοπρέπεια των γυναικών που έχασαν τη ζωή τους, δίνοντάς τους όνομα και βάζοντας τέλος στην αβεβαιότητα που στοίχειωνε τους αγαπημένους τους ανθρώπους. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, η ταυτοποίηση οδηγεί και στην αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
«Οι προηγμένες επιστημονικές τεχνικές είναι, μεν, ζωτικής σημασίας, αλλά είναι η ανθρώπινη πλευρά που φέρνει στο κάδρο το στοιχείο της ενσυναίσθησης και της κατανόησης για τις οικογένειες και τους φίλους των θυμάτων».
«Η όλη προσπάθεια μας υπενθυμίζει ότι πίσω από κάθε ανώνυμη σορό υπάρχει μια οικογένεια, μια κοινότητα και μια ιστορία που αξίζει να ακουστεί», τονίζει η κ. Χίτσιν. «Αυτό είναι που καθιστά την πρωτοβουλία τόσο σημαντική. Αυτό μας δίνει κίνητρο να συνεχίσουμε το έργο μας».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι δηλώσεις της οικογένειας της Ρίτα Ρόμπερτς, της μοναδικής γυναίκας που έχει ταυτοποιηθεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο της καμπάνιας. «Η είδηση μας συντάραξε και μας πλήγωσε. Παρότι, όμως, μας είναι δύσκολο να το διαχειριστούμε, είμαστε εξαιρετικά ευγνώμονες που ανακαλύψαμε τι συνέβη στη Ρίτα».
