Η αλήθεια είναι ότι η κυκλοφορία του «The Apprentice» του Αλί Αμπασί δεν θα μπορούσε να έρθει σε καλύτερη χρονική συγκυρία. Με λιγότερο από ένα μήνα να απομένει για τις κρίσιμες αμερικανικές εκλογές, η κινηματογραφική βιογραφία του Ντόναλντ Τραμπ (τον ερμηνεύει ο Σεμπάστιαν Σταν) καταφτάνει την προσεχή Πέμπτη στις αίθουσες για να μας συστήσει όχι τον σημερινό υποψήφιο και τέως πρόεδρο των ΗΠΑ, αλλά τον φιλόδοξο νεαρό, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του στον τομέα του real estate τη δεκαετία του 1970, με όραμα να κατακτήσει (αρχικά) την πόλη της Νέας Υόρκης. Η πραγματική «πρωτοτυπία», ωστόσο, έγκειται στο πρόσωπο του δημιουργού της ταινίας, ο οποίος αποτελεί βασικά… εξωτερικό παρατηρητή.
«Συνήθως είναι ο Ντόναλντ που βγάζει χρήματα στην πλάτη άλλων ανθρώπων, οπότε σκέφτηκα γιατί να μη βγάλω κι εγώ μερικά στη δική του;» απαντά γελώντας ο Αλί Αμπασί στην ερώτηση γιατί αποφάσισε να γυρίσει μια βιογραφία του συγκεκριμένου εν ζωή προσώπου, που είναι επιπλέον και τόσο αμφιλεγόμενο. Ο Ιρανοδανός σκηνοθέτης έχει στο ενεργητικό του πολύ αξιόλογα φιλμ, όπως η «Ιερή αράχνη» του 2022, ενώ πάντα τον ενδιέφερε η αμερικανική πολιτική σκηνή. «Ο Τραμπ είναι από μόνος του συναρπαστικός χαρακτήρας, όμως, το ίδιο και ολόκληρη η περίοδος των δεκαετιών του 1970 και του 1980 στη Νέα Υόρκη, με την έκρηξη της πανκ ροκ μουσικής και όλα αυτά τα κοινωνικοοικονομικά σκαμπανεβάσματα. Ηταν επίσης για εμένα μια ευκαιρία να κάνω ένα σχόλιο πάνω στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα. Ως κάποιος που έχει γεννηθεί στο Ιράν έχω μια “ειδική” σχέση με την Αμερική – δεν νομίζω, π.χ., ότι διακρίνω τόσο καθαρά τις γραμμές ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα. Οταν ζεις στη Μέση Ανατολή συνήθως είσαι ριγμένος, ούτως ή άλλως. Δεν έχει σημασία εάν ο πρόεδρος είναι Ρεπουμπλικανός ή Δημοκρατικός».
«Πρόκειται για έναν συναρπαστικό χαρακτήρα, όπως και ολόκληρη η περίοδος του ’70 και του ’80 στη Νέα Υόρκη, με την έκρηξη της πανκ ροκ μουσικής και τα κοινωνικοοικονομικά σκαμπανεβάσματα».
Κατηγορίες για «ξέπλυμα»
Αρκετοί σχολιαστές, πάντως, μετά και την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας στις Κάννες, τον περασμένο Μάιο, κατηγόρησαν τον Αμπασί ότι «ξεπλένει» τον Τραμπ, παρουσιάζοντας ένα υπερβολικά ανθρώπινο πορτρέτο. «Η πραγματικότητα δεν αλλάζει απλώς επειδή το θέλουμε. Μου αρέσει ο υποψήφιος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ; Οχι και τόσο. Ομως σημαίνει αυτό ότι ήταν ένας χαζός και κακός νεαρός όταν ήταν 25 ετών; Δεν νομίζω. Επίσης, δεν νομίζω ότι η άποψή μου έχει σημασία για την ιστορία που αφηγούμαστε. Το πραγματικά σημαντικό ερώτημα είναι αν ο Τραμπ είναι ανθρώπινο ον. Εμείς προσπαθούμε να τον πάρουμε στα σοβαρά ως άνθρωπο, με την προσωπική του ζωή, τα συναισθήματα, τον πόνο του· και αυτή είναι από μόνη της μια πολιτική επιλογή. Θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει ένα ντοκιμαντέρ ή ένα φιλμ προπαγάνδας, αλλά επιλέξαμε κάτι διαφορετικό», εξηγεί ο Αμπασί.
Εκτός πάντως από τον «μαθητευόμενο» (apprentice), στην ταινία υπάρχει και ο… δάσκαλος, στην προκειμένη περίπτωση ο δικηγόρος Ρόι Κον –τον υποδύεται εξαιρετικά ο Τζέρεμι Στρονγκ του τηλεοπτικού «Succession»–, ο οποίος λειτούργησε ως μέντορας του Τραμπ στα χρόνια της δημιουργίας του. Ειδικά στο πρώτο μέρος του φιλμ, αυτός μοιάζει να είναι ο αληθινός πρωταγωνιστής, με τον νεαρό Ντόναλντ να τον ακολουθεί περίπου σαν σκυλάκι και να κρέμεται από τα χείλη του: «Ο Ρόι Κον υπήρξε αναμφίβολα φιγούρα-κλειδί στην ιστορία του Τραμπ και γενικότερα συναρπαστικός χαρακτήρας της εποχής. Ηταν ένας από τους πιο ισχυρούς, καλύτερα δικτυωμένους δικηγόρους της πόλης, εκπροσωπώντας ταυτόχρονα πέντε διαφορετικές μαφιόζικες οικογένειες, μαζί με τον Ντόναλντ Τραμπ, τον Αντι Γουόρχολ και άλλους θαμώνες του Studio 54. Επιπλέον, όπως δείχνουμε και στο φιλμ, διέθετε ένα ολόκληρο δωμάτιο γεμάτο από κούκλες βατράχων. Ηταν επίσης ένας ομοφοβικός κρυφός ομοφυλόφιλος και ένας αντιδιανοούμενος διανοούμενος. Προσωπικά πιστεύω ότι υπήρξε καταλυτικός, ώστε ο Ντόναλντ να αντιληφθεί τα διαφορετικά επίπεδα της εξουσίας και πώς να τα χρησιμοποιήσει, αλλά και να τα χειραγωγήσει μέσω των μίντια. Αυτοί οι τύποι ήταν ιδιοφυΐες της επικοινωνίας».
«Πρέπει να είσαι έτοιμος να κάνεις τα πάντα για την Αμερική», λέει κάποια στιγμή ο Ρόι στην ομήγυρη ενός τραπεζιού, στην ταινία, απηχώντας τσιτάτα του Τραμπ από κατοπινές δεκαετίες. «Πιστεύω ότι η σπουδαιότερη διδαχή που πήρε ο Ντόναλντ από τον Ρόι, είναι ότι μπορείς να κατασκευάσεις την πραγματικότητα που χρειάζεσαι και σε βοηθάει στον σκοπό σου. Θεωρώ ότι ο Τραμπ είναι ο πρόεδρος μιας πολυδιασπασμένης πραγματικότητας, μιας εποχής –μπορείς να την αποκαλέσεις “μετά την 11η Σεπτεμβρίου”, αν θες να την τοποθετήσεις ιστορικά– όπου η αίσθηση της πραγματικότητας αρχίζει να θολώνει, εξαιτίας της τεχνολογικής ανάπτυξης, των κοινωνικών δικτύων κ.ο.κ. – πρόκειται για μια κακοφωνία μιντιακών φωνών, δίχως να υπάρχει η απλή ιεραρχία του τύπου “το έγραψαν οι NY Times, οπότε πρέπει να είναι αλήθεια”. Αυτό δεν υπάρχει πια. Και σε τούτη τη διασπασμένη, κυβιστική πραγματικότητα, είναι που ο Τραμπ θριαμβεύει. Αποτελεί παράγωγο και ταυτόχρονα σύμβολο της εποχής του. Δεν είναι τυχαίο ότι η προεδρία του ξεκινά το 2016 και όχι π.χ. το 2001 ή το 1998», παρατηρεί ο Αμπασί.
«Είναι ο πρόεδρος μιας πολυδιασπασμένης πραγματικότητας, μιας εποχής όπου η αίσθηση της πραγματικότητας αρχίζει να θολώνει. Αποτελεί παράγωγο και ταυτόχρονα σύμβολο της εποχής του».
«Εθνος ανδρών, όχι νόμων»
Μία άλλη από τις πολλές κυνικές αποστροφές-διδάγματα του Ρόι Κον προς τον νεαρό Τραμπ είναι το «αυτό είναι ένα έθνος ανδρών, όχι νόμων». Για τον Αμπασί, η συγκεκριμένη ατάκα είναι αποκαλυπτική τού πώς λειτουργούν, ακόμη και στο κορυφαίο επίπεδο, οι ΗΠΑ και κατά προέκταση ο σύγχρονος κόσμος: «Νομίζω πως είναι πολύ ακριβής και η ίδια η Αμερική παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον υπό αυτή την έννοια. Από τη μία το άτομο έχει τόσο υπερμεγέθη ρόλο/θέση, και από την άλλη υπάρχει αυτή η τρομερά άκαμπτη κρατική δομή. Με έναν τρόπο, μεγάλο μέρος της αμερικανικής πολιτικής –και αλλού– έχει να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις. Επίσης δεν γίνεται να μην προσέξεις ότι σε αυτού του είδους τα συστήματα υπάρχουν κανόνες και νόμοι, ωστόσο, ισχύουν περισσότερο για εκείνους που δεν μπορούν να πληρώσουν έναν καλό δικηγόρο ή δεν διαθέτουν τις σωστές διασυνδέσεις».
