«Κανείς δεν είχε καταλάβει εις βάθος τι συνέβαινε στ’ αλήθεια· τι περιλαμβάνει το εμπόριο οργάνων και ποιοι είναι οι εμπλεκόμενοι· για ποιον λόγο οι άνθρωποι πωλούν τα νεφρά τους· πώς διευκολύνεται το εμπόριο οργάνων». Οταν πριν από δέκα χρόνια ο Σον Κόλουμπ, λέκτωρ της Νομικής του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, βρέθηκε στο Κάιρο για να μελετήσει το ζήτημα του εμπορίου οργάνων, βρέθηκε ενώπιον, αφενός, ενός κενού κοινωνιολογικής και νομικής γνώσης και, αφετέρου, ως απεδείχθη στην πορεία, ενός βαρελιού χωρίς πάτο.
Αποφάσισε ότι, προκειμένου να διεισδύσει εις βάθος σε αυτό το μαύρο εμπόριο, έπρεπε να συναντήσει τους άμεσα εμπλεκομένους: τους πωλητές, τους λήπτες, τους μεσάζοντες, τους γιατρούς.
Βασικός του στόχος, ως νομικού ασφαλώς, ήταν να χρησιμοποιηθούν αυτές οι πληροφορίες για να επικαιροποιηθεί η νομική προσέγγιση του ζητήματος «ή τουλάχιστον να ανοίξουμε τη συζήτηση επί του θέματος», όπως λέει σήμερα ο ίδιος στην «Κ».
Νομίζω ότι ορισμένες φορές η καθημερινή βία της φτώχειας ξεχνιέται, και αυτό είναι που πραγματικά κρύβεται πίσω από το παράνομο εμπόριο οργάνων.
Επικερδής επιχείρηση
12.000 παράνομες μεταμοσχεύσεις τον χρόνο (το 10% όλων των μεταμοσχεύσεων).Κέρδη μεταξύ 870 εκατ. και 1,7 δισ. δολάρια.
(Ετήσιες εκτιμήσεις σύμφωνα με το The Exodus Road)
Ηδη από τη δεκαετία του ’90, τα πρώτα στοιχεία της παράνομης εμπορίας οργάνων είχαν αρχίσει να συζητώνται. Φήμες, τότε, ενέπλεκαν παιδιά από το Περού και από διάφορες χώρες της Λατινικής Αμερικής που τα απήγαν και αφαιρούσαν τα όργανά τους, με την Κίνα, την Ινδία και την Αίγυπτο να κυριαρχούν. «Εξακολουθούσα, κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου, να έρχομαι αντιμέτωπος με αναφορές ότι αυτό ήταν ζήτημα εμπορίας ανθρώπων. Και μετά άρχισα να σκέφτομαι, αν αυτό καταχωρίζεται ως θέμα λαθρεμπορίας, τι θα συμβεί σε ανθρώπους που πωλούν τα νεφρά τους και δεν αναγνωρίζονται ως θύματα εμπορίας ανθρώπων;».
Η πλειονότητα των ανθρώπων που είχαν πουλήσει τα όργανά τους και με τους οποίους μίλησε ο Σον Κόλουμπ ήταν άνθρωποι που επιθυμούσαν άσυλο ή να περιέλθουν σε καθεστώς πρόσφυγα ή επισήμως πρόσφυγες που είχαν πρόβλημα με την εύρεση δουλειάς και στέγης. «Τα κλασικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι φτωχοί άνθρωποι. Υποθέτω λοιπόν, με την έρευνα, ένα πράγμα που ανακάλυψα ήταν οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι αναγκάζονται να εξετάσουν το ενδεχόμενο πώλησης νεφρών. Και για εμένα αυτό σήμαινε ότι θα ήταν κρίσιμο να επικεντρωθούμε στους νόμους. Ορισμένες φορές ο νόμος ασχολείται μόνο με τις συνέπειες. Δεν εξετάζει απαραίτητα τις αιτίες αυτών των ζητημάτων. Οταν σκεφτόμαστε την εμπορία οργάνων, φέρνουμε στον νου μας κάποιον που ξυπνά σε μια μπανιέρα και του λείπει ένα νεφρό. Δεν πάει το μυαλό μας σε κάποιον που πουλάει ένα νεφρό ως έσχατη οικονομική λύση. Νομίζω ότι ορισμένες φορές η καθημερινή βία της φτώχειας ξεχνιέται, και αυτό είναι που πραγματικά κρύβεται πίσω από αυτό, νομίζω».
Πώς φτάνουν οι άνθρωποι να πουλήσουν τα όργανά τους
Τα… best sellers
νεφράσυκώτικερατοειδής χιτώναςωάριαδέρμαέμβρυαπλάσμα αίματος
(Πηγή: The Exodus Road)
Με αυτή τη σκευή, ο Σον Κόλουμπ άρχισε να καταδύεται στον ζοφερό κόσμο του εμπορίου οργάνων. Δεν ήταν εύκολο. Το χτίσιμο της εμπιστοσύνης με τους εμπλεκομένους σε κάθε στάδιο απαιτούσε υπομονή και διαφάνεια. Τον περνούσαν γενεές δεκατέσσερις ώσπου να τον εμπιστευτούν· προτού αρχίσει να παίρνει συνεντεύξεις, υποβαλλόταν ο ίδιος σε ανάκριση. «Είχα την αίσθηση ότι πολλοί άνθρωποι ντρέπονταν γι’ αυτό που έκαναν, να πουλήσουν δηλαδή τα όργανά τους. Και νομίζω ότι για ορισμένους εξ αυτών το γεγονός ότι ήμουν ξένος ίσως ήταν μία ευκαιρία να το βγάλουν από μέσα τους», μας λέει ο ίδιος.
Οι πωλητές οργάνων ήθελαν να εξηγήσουν καταλεπτώς τον λόγο για τον οποίο έκαναν ό,τι έκαναν – ενδεχομένως εξαιτίας της προαναφερθείσας ντροπής. Το ίδιο συνέβαινε και με τους λήπτες. Οι τελευταίοι, μάλιστα, επιθυμούσαν να καταστήσουν ξεκάθαρο ότι, επειδή δεν είχαν πρόσβαση στις νόμιμες μεταμοσχεύσεις, δεν τους έμενε άλλη επιλογή από το να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. «Αυτές οι ιστορίες ήταν πολύ σημαντικές για εμένα, για να καταλάβω, υποθέτω, την ανθρώπινη ιστορία πίσω από το ίδιο το εμπόριο».
Θυμάμαι ένα άτομο, για παράδειγμα, που πούλησε το νεφρό του για να πληρώσει χειρουργική επέμβαση της μητέρας του. Ηταν πρόσφυγες, δεν είχαν ασφάλιση, άρα έπρεπε να πληρώσουν από την τσέπη τους.
Το κοινό χαρακτηριστικό
«Η φτώχεια. Το νομικό καθεστώς, για παράδειγμα, του πρόσφυγα ή του αιτούντος άσυλο είναι ένα πράγμα. Είναι άλλο πράγμα, όμως, η έσχατη λύση για την επιβίωση. Ανθρωποι σε όλες τις περιπτώσεις που έχω συναντήσει από διαφορετικές χώρες –Αίγυπτος, Ινδία, Πακιστάν, Βρετανία, Νιγηρία– μιλούν για τη φτώχεια τους. Αυτό είναι το μοναδικό κοινό χαρακτηριστικό. Και δεν νομίζω ότι οποιοσδήποτε χρειάζεται να περιέρχεται σε μια τέτοια θέση. Αυτό για το οποίο μου μίλησαν οι περισσότεροι άνθρωποι και αυτό που ήθελαν να εξηγήσουν είναι ότι, αν είχαν περισσότερη σταθερότητα στα κράτη τους, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα έφταναν ποτέ σε αυτό το σημείο – άλλωστε, οι περισσότεροι προέρχονται από χώρες που καταστράφηκαν είτε από πολέμους και συρράξεις είτε από ακραία φαινόμενα και αναζητούν τα βασικά της επιβίωσης. Κι εγώ νιώθω ότι χρωστάω σε αυτούς τους ανθρώπους που μου εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους να τους κάνω μέρος της συζήτησης για τις νομοθετικές παρεμβάσεις που είναι απαραίτητο να γίνουν».
Από τα πρώτα του συμπεράσματα ήταν ότι οι δότες αποτελούσαν ανθρώπους που είτε εκβιάστηκαν από τους μεσάζοντες ή τους γιατρούς είτε ήθελαν πάση θυσία να υποστηρίξουν μέλη της οικογένειάς τους. «Θυμάμαι ένα άτομο, για παράδειγμα, που πούλησε το νεφρό του για να πληρώσει χειρουργική επέμβαση της μητέρας του. Ηταν πρόσφυγες, δεν είχαν ασφάλιση, άρα έπρεπε να πληρώσουν από την τσέπη τους. Αυτός ήταν ένας αλτρουιστικός λόγος. “Στα χαρτιά” όμως πρόκειται για εμπόριο. Από την άλλη, Αφρικανοί πρόσφυγες που είχαν δώσει όλες τις οικονομίες τους για να περάσουν στην Ευρώπη και οι εθνικές ακτοφυλακές τούς επαναπροώθησαν στην Τουρκία, τη Λιβύη ή την Αίγυπτο, δεν είχαν άλλο τρόπο να πληρώσουν τη δεύτερη προσπάθεια να περάσουν στην Ευρώπη· ή χρειαζόταν να πληρώσουν για να αποφυλακιστούν από την κράτηση της Ακτοφυλακής· κι έτσι, αναγκάζονταν να πουλήσουν τα όργανά τους – μια ακραία μορφή διαχείρισης των χρεών τους».
Την κρατούσαν δεμένη σε μια καρέκλα, εξαναγκάζοντάς τη να αφαιρέσει το νεφρό της.
«Υπήρχε μια γυναίκα που τη μετέφερε ένα αντίστοιχο δίκτυο στο Κάιρο από το Χαρτούμ. Της είχαν πει ότι της είχαν βρει δουλειά ως οικονόμου σε ένα σπίτι και πως, αργότερα, υπήρχε το ενδεχόμενο να μεταβεί στην Ευρώπη μαζί με τα δύο παιδιά της. Οταν έφτασε στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα, της είπαν να παραδώσει το νεφρό της και πως, αν δεν το έκανε, θα το έπαιρναν από ένα από τα παιδιά της.
Μια παρόμοια ιστορία αφορούσε μια γυναίκα που μεταφέρθηκε επίσης στο Κάιρο. Νομίζω ότι ήταν η ίδια ομάδα που στρατολογούσε ανθρώπους από το Χαρτούμ. Η ίδια μού είχε εξομολογηθεί ότι την κρατούσαν δεμένη σε μια καρέκλα, εξαναγκάζοντάς τη να αφαιρέσει το νεφρό της».
Διακινητές: οι γητευτές των αναγκεμένων
Ο Σον Κόλουμπ αναφέρεται, κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας, πολλές φορές στις ευάλωτες ομάδες που αναγκάζονται να κάνουν το απονενοημένο και, μάλιστα, εμπλεκόμενοι με κατ’ ουσίαν εγκληματίες. Η κουβέντα επιστρέφει στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, ο οποίες είναι ευεπίφορες στα… γλυκόλογα των διακινητών. «Είναι σαν πωλητές προϊόντων, σε γοητεύουν για να σε ρίξουν. Ή σε απειλούν: δεν θα περάσεις “απέναντι” αν δεν πουλήσεις το νεφρό σου. Λένε στους υποψήφιους δότες ότι θα σώσουν μια ζωή· θα γίνουν ήρωες, βοηθώντας ταυτόχρονα τον εαυτό και την οικογένειά τους», όπως υπογραμμίζει ο ίδιος.
Οι… συνηθισμένοι διάλογοι
Την ίδια στιγμή, υπόσχονται συχνά στους υποψήφιους δότες, αφού έχουν ερευνήσει τις πραγματικές τους ανάγκες και αντιληφθούν ότι πρόκειται για πρόσφυγες που θέλουν να πατήσουν ευρωπαϊκό χώμα ή που η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί, ότι γνωρίζουν, επί παραδείγματι, έναν τύπο στη Λιβύη ή από την Αίγυπτο ο οποίος θα μπορούσε τους μεταφέρει στην είσοδο της Ευρώπης και από εκεί ακόμα πιο βόρεια αν χρειαστεί. «Αν θέλετε να πάτε στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στη Σουηδία, όπου, ξέρετε, θα μπορούσατε να έχετε ίσως μια καλύτερη ζωή, θα τα τακτοποιήσουμε όλα αυτά για σένα. Για να γίνει αυτό, χρειαζόμαστε προκαταβολή· για να πάρουμε την προκαταβολή, χρειάζεται να πουλήσεις το νεφρό σου», είναι μια συνηθισμένη κουβέντα μεταξύ μεσάζοντα και υποψήφιου δότη. «Χειραγωγούν τους ανθρώπους και πολλές φορές υπόσχονται λαγούς με πετραχήλια ή πωλούν φύκια για μεταξωτές κορδέλες», σύμφωνα με όσα μας λέει ο Σον Κόλουμπ. «Το βασικό τους κοινό χαρακτηριστικό ήταν ότι αναζητούν ανθρώπους σε τρομερή ανάγκη», προσθέτει.
Είναι σαν πωλητές προϊόντων, σε γοητεύουν για να σε ρίξουν. Ή σε απειλούν: δεν θα περάσεις «απέναντι» αν δεν πουλήσεις το νεφρό σου. Λένε στους υποψήφιους δότες ότι θα σώσουν μια ζωή· θα γίνουν ήρωες, βοηθώντας ταυτόχρονα τον εαυτό και την οικογένειά τους.
Υπάρχουν, όμως, και οι μεσάζοντες που δεν τους αρέσει διόλου η ταμπέλα του «ενδιάμεσου». Βλέπουν τον εαυτό τους περισσότερο ως πάροχο υπηρεσιών, λέγοντας ότι αυτό που κάνουν είναι… απλώς ένας τρόπος να βγάζουν χρήματα δίχως να εξαναγκάζουν κανέναν. Δεν θεωρούν εαυτόν εγκληματία. «“Αν θέλουν να πουλήσουν ένα νεφρό, αυτή είναι η επιλογή τους”, λένε οι μεσάζοντες. Ετσι, τους προσφέρουν 10.000 δολάρια, που για κάποιους είναι πολλά λεφτά. Παράλληλα, θεωρούν ότι, στο μεταξύ, μπορεί να σώσουν μια ζωή, οπότε δεν έβλεπαν απαραίτητα ως λάθος αυτό που έκαναν, ακόμα κι αν τελικά δεν πλήρωναν στους πωλητές τα υπεσχημένα· καμιά φορά, δεν τους πλήρωναν και τίποτα. Ορισμένοι μεσάζοντες είχαν πει σε δότη ότι θα λάβει 10.000 δολάρια. Αργότερα, όμως, του έδωσαν μόνο τα μισά, λέγοντάς του ότι, αν θέλει τα υπόλοιπα, πρέπει να τους βρει έναν δότη ακόμα. Ταυτόχρονα, χρησιμοποιούν το αίσθημα της ντροπής και την απειλή της ποινικής δίωξης για να ελέγξουν και να φιμώσουν τα θύματά τους».
Η πυραμίδα των μεσαζόντων
Μεσάζων για εύρεση δότη εντός της χώρας.Μεσάζων για εύρεση δότη εκτός χώρας.Μεσάζων για διαπραγματεύσεις με δότη.Μεσάζων για εύρεση λήπτη εντός χώρας.Μεσάζων για εύρεση λήπτη εκτός χώρας.Μεσάζων για διαπραγματεύσεις με λήπτη.Μεσάζων για διαπραγματεύσεις με γιατρούς και νοσοκομεία.
Εντοπίζονται, βέβαια, και εκείνοι οι ενδιάμεσοι που έχουν εξορθολογίσει ηθικά και, συνεκδοχικά, μη ενοχικά το… επάγγελμά τους. «Ενας από τους λόγους για τους οποίους οι μεσάζοντες συμφώνησαν να μου μιλήσουν είναι ότι ήθελαν να εξηγήσουν πώς εξορθολογίζουν αυτό που κάνουν, αλλά και γιατί το κάνουν. Οπότε, ορισμένοι μεσάζοντες ήταν και οι ίδιοι δότες. Αλλοι μου είπαν ότι δεν έβλεπαν ότι αυτό που έκαναν είναι λάθος, αφού… έτσι έχουν τα πράγματα. Κάποιοι, μάλιστα, θεωρούσαν ανήθικο να αρνηθούν σε κάποιον την ευκαιρία να πουλήσει ένα νεφρό, πολλώ δε μάλλον σε κάποιον να λάβει ένα όργανο», αναφέρει ο Σον Κόλουμπ.
Αυτό που επίσης προκύπτει από την κουβέντα με τον συνομιλητή μας είναι ότι οι μεσάζοντες βλέπουν κατά κύριο λόγο αυτό που κάνουν ως επιχείρηση· ότι δεν αναλογίζονται καθαρά το σωστό και το λάθος· παλεύουν και οι ίδιοι για την επιβίωσή τους, παλεύουν όπως παλεύει κάθε αναγκεμένος άνθρωπος που προσπαθεί να τα βγάλει πέρα. Πολλοί εξ αυτών, άλλωστε, έριχναν την αμαρτία στους γιατρούς.
«Υπήρχαν μία ή δύο περιπτώσεις όπου μεσάζοντες εξέφρασαν μετάνοια γι’ αυτό που έκαναν, ομολογώντας ότι έχουν σταματήσει. Είχαν συμφωνήσει να μου μιλήσουν επειδή ήθελαν να εξηγήσουν τα πλοκάμια αυτής της επιχείρησης, επιθυμώντας να τη σταματήσουν», αφηγείται ο Σον Κόλουμπ.
Γιατρός, ο πιο δυνατός κρίκος
Τιμολογιακή… πολιτική
Το εμπόριο οργάνων προσφέρει περίπου 10.000 δολάρια στους πωλητές.Ο λήπτης καλείται να καταβάλει από 50.000 έως 200.000 δολάρια.Η τιμή αυτή προσαρμόζεται στην αίσθηση που έχει ο μεσάζων για τον λήπτη – αν είναι περισσότερο ή λιγότερο εύπορος.
Και οι λήπτες; Ενιωθαν ποτέ το ανθρώπινο κόστος επ’ αυτού, ότι δηλαδή λαμβάνουν ένα όργανο απ’ όπου αποσπάστηκε παρανόμως και εξ ανάγκης από ευάλωτα άτομα; «Δεν μπορώ να μιλήσω για όλους συνολικά. Ωστόσο, είναι περίπλοκη η προσωπική δυναμική. Ετσι, ορισμένοι ασθενείς με τους οποίους μίλησα προτιμούσαν να αγοράσουν ένα νεφρό από έναν ξένο παρά να απευθυνθούν σε ένα μέλος της οικογένειάς τους. Μάλιστα, θυμάμαι έναν γιατρό, για παράδειγμα, που μου είπε ότι ορισμένοι ασθενείς του θεωρούσαν αυτή τη μέθοδο πιο οικονομική».
Από την άλλη, όμως, ο Σον Κόλουμπ μάς λέει ότι ο πιο δυνατός κρίκος σε αυτή την αλυσίδα είναι μάλλον ο γιατρός, διότι χωρίς εκείνον δεν μπορεί να γίνει η μεταμόσχευση. «Στο εμπόριο οργάνων, υπάρχει ανάγκη ειδικά εκπαιδευμένων γιατρών για την αφαίρεση ενός νεφρού ή άλλου οργάνου. Και είτε κάνουν τα στραβά μάτια είτε όχι, πρέπει να διασφαλιστεί για τα παράνομα δίκτυα η συνεργασία ενός εκπαιδευμένου επιστήμονα· είναι απολύτως ζωτικής σημασίας για το όλο θέμα».
Το εμπόριο οργάνων και το εμπόριο σαρκός
Οι δότες, όμως, δεν κατευθύνονται απευθείας στην πώληση των οργάνων τους εξαρχής. Πολλές φορές, έχουν ήδη υποστεί και άλλες μορφές εκμετάλλευσης ώσπου να οδηγηθούν, από απελπισία φυσικά, στην αφαίρεση ενός νεφρού για οικονομικούς λόγους. «Ορισμένες γυναίκες, με τις οποίες συνομίλησα και που είχαν πουλήσει ένα νεφρό, είχαν εμπλακεί και σε δίκτυα πορνείας. Αλλες ήθελαν να αποκοπούν από αυτά τα δίκτυα, ενώ άλλες είχαν μεγαλώσει αρκετά και δεν μπορούσαν να βγάλουν τα προς το ζην από αυτό το επάγγελμα. Οπότε αναγκάστηκαν να γίνουν πωλήτριες οργάνων».
Η δεκαετής έρευνά μου για το εμπόριο οργάνων εξετάζει πώς διαφορετικά παράνομα δίκτυα αλληλοεπικαλύπτονται και διασταυρώνονται κατά μήκος της κεντρικής μεσογειακής διαδρομής.
Αυτό, παράλληλα, αποκαλύπτει ότι οι μεσάζοντες δεν είναι μία ομάδα μπετοναρισμένου οργανωμένου εγκλήματος, καθώς οι εμπλεκόμενοι έχουν διασυνδέσεις με συμμορίες λαθρεμπορίου ή εμπορίου λευκής σαρκός.
«Αν αναρωτιέστε για ποιον λόγο δεν αποκαλύπτονται εύκολα αυτά τα δίκτυα, θα σας απαντήσω ότι ίσως υπάρχει και κάποιο είδος προστασίας, καθώς μπλέκονται μεταξύ τους διαφορετικά… επαγγελματικά επίπεδα και υπάρχει αλληλοεπικάλυψη “επιχειρηματικών” ενδιαφερόντων. Κατ’ ουσίαν, η δεκαετής έρευνά μου για το εμπόριο οργάνων στην πραγματικότητα δεν αφορά μόνον αυτό. Εξετάζει πώς διαφορετικά παράνομα δίκτυα αλληλοεπικαλύπτονται και διασταυρώνονται κατά μήκος της κεντρικής μεσογειακής διαδρομής. Οπότε, ακόμα κι αν φαινομενικά το βιβλίο μου επικεντρώνεται στο εμπόριο οργάνων, στην πραγματικότητα ασχολείται με τα εγκληματικά δίκτυα εν γένει, το λαθρεμπόριο, αλλά και με την πορνεία».
Ζητούνται λύσεις για ένα διακρατικό έγκλημα
Υπάρχει μία απάντηση για την αντιμετώπιση του προβλήματος; «Δεν νομίζω», λέει ο Σον Κόλουμπ στην «Κ». «Νομίζω όμως ότι είναι σημαντικό να δούμε τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι πωλούν τα νεφρά τους. Και τις περισσότερες φορές ο λόγος είναι στην έλλειψη επιβιωτικών μέσων», υπογραμμίζει.
Σύμφωνα με τον ερευνητή είναι σημαντικό, προτού εισαγάγουμε νόμους και πολιτικές, να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τα ζητήματα λίγο καλύτερα και να μιλήσουμε στους ανθρώπους και να ασχοληθούμε με τις προοπτικές τους.
«Επίσης, θεωρώ πολύ σημαντικό πως, όταν ασχολούμαστε με ζητήματα όπως το διακρατικό έγκλημα, πρέπει να ξεπερνούμε τις πολιτικές γραμμές και να βρίσκουμε κοινό έδαφος. Και από την άλλη, οφείλουμε να επικεντρωθούμε στα συστημικά ζητήματα: να βελτιώσουμε την πρόσβαση στις υπηρεσίες μεταμόσχευσης και να κατανοήσουμε τι προκαλεί την ανεπάρκεια προσφοράς οργάνων και πώς μπορεί να προληφθεί. Απαιτείται προληπτική και αποτρεπτική προσέγγιση στην επιβολή του νόμου. Απαιτείται σαφής νομική καθοδήγηση και εκπαίδευση για τα ιατρικά συμβούλια, τις αρχές ασφαλείας και τους επαγγελματίες υγείας, για να βοηθήσουν στον έγκαιρο εντοπισμό περιπτώσεων και να ανταποκριθούν στις ανάγκες των θυμάτων. Και μάλλον αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε».
Η έλλειψη οργάνων αυξάνει το παράνομο εμπόριο
Η πιο συχνά αναφερόμενη μορφή εμπορίου οργάνων είναι το εμπόριο νεφρών από ζώντες δότες.
Περίπου το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από χρόνια νεφρική νόσο.
Εκτιμάται ότι 2-7 εκατ. θάνατοι συμβαίνουν ετησίως επειδή οι ασθενείς που πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκή θεραπεία.
Περίπου 300.000 ασθενείς είναι εγγεγραμμένοι σε λίστες αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού παγκοσμίως.
Μόνο περίπου το ένα τρίτο αυτών των ασθενών λαμβάνουν μεταμόσχευση νεφρού ετησίως.
Ο συνολικός αριθμός μεταμοσχεύσεων που πραγματοποιούνται παγκοσμίως εκτιμάται ότι είναι μικρότερος από το 10% της παγκόσμιας ανάγκης.
Ο μέσος χρόνος αναμονής είναι 3-5 χρόνια.
Τα ετήσια ποσοστά θνησιμότητας εκτιμάται ότι κυμαίνονται μεταξύ 15-30%.
Μελέτη ανέφερε ότι χρειάζονται 15 εκατομμύρια όργανα κάθε χρόνο για να καλυφθεί η ζήτηση για μεταμοσχεύσεις.
(Πηγή: Organ Trafficking Research)
«Πρέπει να αποποινικοποιηθούν οι δότες»
Μπορεί να μην υπάρχει μαγικό ραβδί με λύσεις, καθώς όπως σημειώνει ο Κόλπουμπ ακόμα και με τις βέλτιστες πρακτικές, οι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να είναι φτωχοί· να είναι απελπισμένοι. Ωστόσο μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα. «Νομίζω ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στο πώς μπορούμε να μειώσουμε την εκμετάλλευση και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το κάνουμε αυτό. Και αυτό χρειάζεται ενωμένη σκέψη και περισσότερη διαφάνεια και περισσότερα δεδομένα για τη λήψη πιο ενημερωμένων αποφάσεων.
»Η προτεραιοποίηση των επενδύσεων σε φτωχές κοινότητες και η ανάπτυξη δίκαιων υπηρεσιών μεταμόσχευσης, εντός και μεταξύ των χωρών θα συνέβαλλαν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση των εμπορικών κινήτρων για παράνομες μεταμοσχεύσεις. Την ίδια στιγμή, τα κράτη πρέπει να ενωθούν και να δημιουργήσουν περισσότερες νόμιμες οδούς για τη μετανάστευση. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποτραπεί το λαθρεμπόριο και τα σχετικά εγκλήματα όπως η εμπορία οργάνων. Απαιτείται ισχυρότερη δέσμευση στο διεθνές δίκαιο για τους πρόσφυγες και το ανθρωπιστικό δίκαιο για την πρόληψη των χειρότερων ειδών εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων για αφαίρεση οργάνων.
Αν προχωρήσουμε στην αποποινικοποίηση, οι άνθρωποι που πωλούν ένα νεφρό για οποιονδήποτε λόγο μπορούν να εμφανιστούν στις Αρχές και να αναφέρουν τι συνέβη· έτσι, θα έχουμε πολύ περισσότερες πληροφορίες και διαφάνεια.
»Παράλληλα, πρέπει να αποποινικοποιηθούν οι δότες που φτάνουν σε αυτό το σημείο ως ύστατη επιλογή επιβίωσης. Δεν νομίζω ότι οι δωρητές πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνοι για ποινικό αδίκημα για την πώληση του νεφρού, διότι ουδείς πουλάει νεφρό παρεκτός κι αν είναι σε πραγματική ανάγκη. Ούτε οι λήπτες θεωρώ ότι πρέπει απαραίτητα να διώκονται.
Αυτό που εννοώ με τον όρο αποποινικοποίηση δεν είναι το ίδιο με τη νομιμοποίηση. Αν προχωρήσουμε στην αποποινικοποίηση, οι άνθρωποι που πωλούν ένα νεφρό για οποιονδήποτε λόγο μπορούν να εμφανιστούν στις Αρχές και να αναφέρουν τι συνέβη· έτσι, θα έχουμε πολύ περισσότερες πληροφορίες και διαφάνεια. Υπάρχει ένα ποινικό και κοινωνικό στίγμα που συνδέεται με την πώληση οργάνων που πρέπει να ξεπεραστεί, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να εμφανιστούν, να αναφέρουν κακοποίηση και να λάβουν βοήθεια. Εξάλλου, όπως είπαμε και νωρίτερα, η ντροπή είναι όχημα εκβιασμού της σιωπής των θυμάτων από τους μεσάζοντες.
Και τότε ίσως κάποιοι από τους αληθινά ενόχους, όπως οι μεσάζοντες ή ακόμα και τα νοσοκομεία, θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο των διωκτικών αρχών. Αυτό υπάρχει πιθανότητα να οδηγήσει σε πιο στοχευμένες καταδίκες και τότε ίσως ο νόμος θα μπορούσε πραγματικά να έχει το αποτρεπτικό αποτέλεσμα που κατά τεκμήριον έχει».
Κεντρική φωτογραφία: Ο Σον Κόλουμπ στο Κάιρο, επί το έργον. (©Αρχείο Seán Columb)
