Υπήρξαν κι άλλες φορές που επεδίωξα μια συνέντευξη με τον Κωνσταντίνο Κακανιά, η πιο πρόσφατη το 2021, όταν δημιούργησε την οπτική ταυτότητα του 62ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Στις αφίσες του φεστιβάλ η κυρία Τεπενδρή, η διάσημη φιγούρα του ζωγράφου, φορούσε μια ροζ ολόσωμη φόρμα, ψηλοτάκουνες γόβες, κόκκινα γυαλιά ηλίου και κρατούσε μια μαύρη κλακέτα σκηνοθέτη.
Δεν τα καταφέραμε τότε· ήταν η εποχή που τα ταξίδια γίνονταν με μεγάλη φειδώ λόγω της πανδημίας. Ανάμεσα Χόλιγουντ και Θεσσαλονίκης χαθήκαμε, λοιπόν, αλλά βρισκόμαστε τώρα στο Μεταξουργείο. Στην Αίθουσα Τέχνης Ρεβέκκα Καμχή, όπου ετοιμάζεται η αναδρομική του έκθεση, όλοι οι επισκέπτες αισθάνονται λίγο σαν φίλοι της Ρεβέκκας γιατί αυτός είναι ο χαρακτήρας της, αλλά εδώ ο Κωνσταντίνος νιώθει κυριολεκτικά σαν στο σπίτι του, επειδή τους συνδέει μια φιλία 30 χρόνων. Βεβαίως η παροιμία λέει πως όποιος έχει δυο σπίτια χάνει το μυαλό του, πόσο μάλλον εκείνος που έχει τουλάχιστον άλλα δύο: ένα στην Καλιφόρνια και ένα λίγο έξω από την Αθήνα. Από το παράθυρό του στο Λος Αντζελες βλέπει την πινακίδα του Χόλιγουντ, από το παράθυρό του στα Βίλια βλέπει χωραφάκια. Πού αισθάνεται πιο καλά;
«Παντού, χρυσό μου», απαντάει η κυρία Τεπενδρή, ετοιμάζοντας τη σινιέ βαλίτσα της με τη βοήθεια της Περλ και έχοντας stand by τον πλαστικό χειρουργό και τον διαιτολόγο της. Η πλούσια Ελληνίδα χήρα είναι ένας από τους πιο διάσημους χαρακτήρες που έχει σχεδιάσει ο Κωνσταντίνος Κακανιάς, και λειτουργεί κατά κάποιον τρόπο ως ένας δεύτερος εαυτός του, που εμπνέεται από διάφορους Ευρωπαίους αριστοκράτες και αστέρες του ιταλικού κινηματογράφου της δεκαετίας του ’60. Η κυρία Τεπενδρή, συλλέκτρια έργων τέχνης και πάντοτε ντυμένη με δημιουργίες υψηλής ραπτικής, επιδίδεται σε μια σειρά από τρελές περιπέτειες ανά τον κόσμο. Ο Κακανιάς, με τη βοήθειά της, εξερευνά την ελληνική ταυτότητα και την ψευδαίσθηση ενός ελιτίστικου τρόπου ζωής, που είναι συχνά συνυφασμένος με τη διεθνή κουλτούρα της μόδας και του life style.
Κοιτάζοντας το προφίλ του δημιουργού της αντιλαμβάνομαι ότι μοιάζει με την κυρία Τεπενδρή –η ομοιότητα του παιδιού με τον γονιό–, αλλά οι δυο τους συχνά αλλάζουν ρόλους. «Βεβαίως μοιάζω με την κυρία Τεπενδρή, όπως εκείνη μοιάζει με τη μητέρα μου, με τη Ρεβέκκα, με εσένα, με πολλούς φίλους μου, με τη γειτόνισσά μου. Η κυρία Τεπενδρή είμαστε όλοι, κι αυτή είναι το συλλογικό μας άλλοθι», λέει. Ο Κωνσταντίνος Κακανιάς διαθέτει πολλές προσωπικότητες, κάπως άναρχα βαλμένες στο ίδιο άτομο. Και έχει πολλές καλλιτεχνικές όψεις, που συνδέονται μεταξύ τους μποέμικα και με χάρη ανάλογη προς τη χαριτωμένη κίνηση που κάνει με το χέρι του ανακατεύοντας τη φράντζα των μαλλιών του.
Κοσμοπολίτης
Οι φίλοι του τον περιγράφουν ως ακαταμάχητο κοσμοπολίτη, που κατακτά τους ανθρώπους γύρω του. Επίσης ως θαυμάσιο μάγειρα· κανείς δεν φεύγει πεινασμένος από το σπίτι του. Από την άλλη, συλλέκτες και συνεργάτες του στη δουλειά μιλούν για έναν άψογο επαγγελματία με πολυποίκιλο καλλιτεχνικό έργο. Σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, κεραμικά και animation ταινίες του έχουν φιλοξενηθεί σε εκθεσιακούς χώρους σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τα σχέδιά του έχουν δημοσιευθεί, μεταξύ πολλών άλλων, στη δική μας «Κ», στους New York Times και στο περιοδικό Vogue, ενώ έργα του βρίσκονται στις μόνιμες συλλογές τόσο στο Μουσείο Μπενάκη όσο και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Παράλληλα, έχει φιλοτεχνήσει τις τοιχογραφίες στο Fanny’s, το εστιατόριο που στεγάζεται στο Μουσείο της Ακαδημίας Κινηματογράφου στο Λος Αντζελες.
Η αναδρομική του έκθεση ονομάζεται «Θεϊκή διαταραχή προσωπικότητας» (Divine Persοnality Disorder), τίτλος πολύ ταιριαστός στην ιδιοσυγκρασία και τη δουλειά του. Περιλαμβάνει ζωγραφικούς πίνακες, εικονογραφήσεις περιοδικών, γλυπτά, φωτογραφίες και ηχογραφήσεις από το 1996 έως σήμερα. Οι θεματικές των έργων: παιδικά ψυχολογικά τραύματα, σεξουαλικότητα, καταναλωτισμός, κοινωνική κριτική, εθισμός, απελπισία και χιούμορ μέσω δραματικών ή διασκεδαστικών απεικονίσεων.
Σαρκάζει, αυτοσαρκάζεται, διασκεδάζει ή υποφέρει, αναρωτιέται. Καθώς στην γκαλερί επικρατεί ο αναβρασμός της παραμονής των εγκαινίων, τον ακολουθώ στον μαύρο διάδρομο – λαβύρινθο που δημιουργήθηκε ειδικά για να φιλοξενήσει ένα έργο του 1996 με σινική μελάνη, ακρυλικό και γκουάς. Είναι μια φρίζα 14 μέτρων που μεταφέρει τον επισκέπτη στην εσωτερική πλευρά του σύμπαντος του Κακανιά, με έργα εμπνευσμένα από την κλασική ζωγραφική, διαποτισμένο από την προσωπική του μυθολογία. «Αυτή είναι η ραχοκοκαλιά της έκθεσης», λέει. «Τα υπόλοιπα έργα είναι τα χέρια, τα πόδια, το μυαλό, η καρδιά, τα σεξουαλικά όργανα, το συκώτι».
Βλέπω εικόνες σαν εφιάλτες και σκηνές που διαδραματίζονται σε σκοτεινά δάση. Φτάνουμε σε ένα μικρό άσπρο σπιτάκι (1996) –συνειρμικά, σκέφτομαι το σπίτι όπου έφτασαν ο Χάνσελ και η Γκρέτελ των Γκριμ–, που εσωτερικά έχει ζωγραφισμένα παράξενα ψάρια με δόντια κι έναν κολυμβητή. «Ενα έργο για την αυτοκτονία», λέει.
«Τρομακτικό», λέω. «Οχι», απαντάει.
– Δεν είναι τρομακτική η αυτοκτονία;
– Αναλόγως των συνθηκών. Μερικές φορές, όπως στις βαριές ασθένειες, είναι λυτρωτική. Aυτή είναι και η σχέση μας με τον θάνατο.
Περπατάμε προς το ζωογόνο πορτοκαλί δωμάτιο, όπου στο πάτωμα «ξεκουράζεται» μια παρέα από πολύχρωμες ανθρώπινες φιγούρες από τέμπερα.
– Είναι σκοτεινή ή φωτεινή η έκθεσή σας, απαισιόδοξη ή αισιόδοξη;
– Και τα δύο. Οχι πως το φωτεινό δεν είναι και σκοτεινό στο μυαλό μου.
– Υπάρχουν έργα που μοιάζουν με οράματα, όπως το ασπρόμαυρο σχέδιο με μολύβι «Agnus Dei» ή το «Αφήγημα χωρίς τίτλο» με μελάνι. Πώς συνυπάρχουν με την αστεία τρέλα της κυρίας Τεπενδρή;
– Με αυτά τα έργα καθιερώθηκα στον κόσμο της τέχνης της Νέας Υόρκης, δεν έγινε αμέσως η κυρία Τεπενδρή. Οταν ήμουν μικρός μισούσα το σχολείο και με έδιωξαν από το πρώτο. Στο επόμενο υπήρχε ένας συμπαθητικός καθηγητής, που με άφηνε να σκιτσάρω όσο δίδασκε. Μάλιστα έλεγε, «εάν δεν σας ενδιαφέρει το μάθημα μπορείτε να κάνετε σαν τον Κακανιά, χωρίς να ενοχλείτε». Πέρα από αυτά, όμως, ήταν πολύ δύσκολα στην Αθήνα τότε, τις δεκαετίες ’60 και ’70, πολύ ομοφοβικά στην οικογένεια, στο σχολείο, στους φίλους. Δεν χωρούσα πουθενά. Η κυρία Τεπενδρή ήταν μια οπτασία που με έσωσε σωματικά, οικονομικά και πνευματικά. Την ευχαριστώ που εμφανίστηκε στη ζωή μου.
«Μισούσα το σχολείο και με έδιωξαν από το πρώτο. Στο επόμενο υπήρχε ένας συμπαθητικός καθηγητής, που με άφηνε να σκιτσάρω όσο δίδασκε».
– Σπουδές στη Νέα Υόρκη, μετά στο Παρίσι, διαμονή έναν χρόνο στο Λούξορ, εγκατάσταση στη Καλιφόρνια, συχνές επιστροφές στην Αθήνα. Προφανώς αγαπάτε τα ταξίδια.
– Αν δεν είχα σύζυγο, στούντιο και σκυλιά να με περιμένουν στο Λος Αντζελες, θα μπορούσα να κάνω τη δουλειά του πλανόδιου ζωγράφου. Να γυρίζω από σπίτι σε σπίτι, να ζωγραφίζω και αυτοί να με ταΐζουν. Και μετά να πηγαίνω στο επόμενο.
«Θα μπορούσα να κάνω τη δουλειά του πλανόδιου ζωγράφου. Να γυρίζω από σπίτι σε σπίτι, να ζωγραφίζω και αυτοί να με ταΐζουν. Και μετά να πηγαίνω στο επόμενο».
– Η πιο ωραία ανάμνηση από το 2024;
– Μικρός ήμουν εθισμένος στο διάβασμα. Τώρα πια ακούω audiobooks. Ετσι άκουσα και τα 7 μέρη του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Προυστ. Αλλαξε η ζωή μου, μετά ήμουν πλούσιος.
Διάρκεια έκθεσης έως τις 21 Δεκεμβρίου.
