Στις Κάννες πούλησα την ψυχή μου
Ο σκηνοθέτης Ακι Καουρισμάκι μιλάει για την κρίση, την κατάθλιψη
και το σινεμά
Του Παναγιωτη Παναγοπουλου
Στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, που τέλειωσε την
περασμένη εβδομάδα, ο κεντρικός και δημοφιλέστερος καλεσμένος ήταν
ο Ακι Καουρισμάκι.
Ο διάσημος Φινλανδός σκηνοθέτης στις περισσότερες ταινίες του
καταγράφει έναν κόσμο με καταθλιπτικούς ανθρώπους, που μέσα στις
θλιβερές τους ζωές υπάρχουν δείγματα αισιοδοξίας και καλοσύνης.
Ο Καουρισμάκι ήρθε στη Θεσσαλονίκη χωρίς καινούργια ταινία, αλλά με
φρέσκια την επιτυχία της τελευταίας του, του περυσινού «Λιμανιού
της Χάβρης», που κέρδισε βραβεία, έκανε εισιτήρια και αγαπήθηκε από
το κοινό.
Ο ίδιος μιλάει πια με απόλυτη απέχθεια για το διαγωνιστικό
μέρος των φεστιβάλ, όπως και για τον εμπορικό κινηματογράφο.
Στο Φεστιβάλ μίλησε για όσα έδινε αφορμές η επικαιρότητα. Για την
άρνησή του απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση, για το ότι αν ήταν
Ελληνας δεν θα είχε πρόβλημα να γυρίσει στη δραχμή, για την
κατάθλιψη που προκάλεσε στη Φινλανδία η οικονομική κρίση της
δεκαετίας του ’90. Στη συνάντησή μας ήταν πια πολύ εξαντλημένος από
τις ίδιες ερωτήσεις και είχε πιει ήδη πάρα πολλές μπίρες, για να
πει τα ίδια πράγματα.
Επικοινωνία και αλκοόλ
Χρειάζονται πολύ λίγα λεπτά για να καταλάβει κανείς ότι ο
Καουρισμάκι μοιράζεται δύο πράγματα με τους χαρακτήρες των ταινιών
του. Τον ιδιαίτερο, σχεδόν σουρεαλιστικό τρόπο επικοινωνίας και την
κατανάλωση αλκοόλ. Στον λίγο χρόνο που είχαμε, κάπνιζε διαρκώς και
έπινε κι άλλες μπίρες. Ποιος ξέρει πόσες ήταν πια από το πρωί, που
είχε αρχίσει, μέχρι τις επτά, που καθίσαμε στις απέναντι καρέκλες
ενός τραπεζιού. Με μεγάλες παύσεις που προκαλούσαν αμηχανία και με
το βλέμμα καρφωμένο στο ποτήρι της μπίρας, μίλησε για τις
βεβαιότητες και τις αμφιβολίες του εαυτού του.
– Το σινεμά και οι ταινίες είναι, όπως υποστηρίζετε, ψέματα, όμως
οι χαρακτήρες στις ταινίες σας αναζητούν μια αλήθεια. Ποιο είναι το
νόημα της αλήθειας για εσάς;
– Οπως ξέρουν οι πάντες, η αλήθεια είναι αυτό που τυπώνεται. Ετσι,
η αλήθεια είναι ένας τρόπος χειραγώγησης, είναι ένα ψέμα. Η δική
μου εκδοχή είναι το δικό μου ψέμα.
– Δηλαδή κι εσείς χειραγωγείτε το κοινό;
– Αυτή είναι η δουλειά μου.
– Στο Φεστιβάλ συστηθήκατε ως Δρ Καουρισμάκι, λέγοντας ότι όσο
έχουμε αισθήματα όλα είναι εντάξει. Πόσο σημαντικά είναι στις
ταινίες σας;
– Θα έλεγα ότι όλα έχουν να κάνουν με τα αισθήματα. Ο
κινηματογράφος είναι γεμάτος με αυτά. Οταν γράφω ένα σενάριο ή όταν
σκηνοθετώ, τα αισθήματα είναι το μόνο που με απασχολεί. Ολα τα άλλα
είναι ανοησίες. Τα πάντα βασίζονται στο συναίσθημα.
– Χαρακτηρίσατε το εμπορικό σινεμά σκουπίδι. Δεν βλέπετε ποτέ
τίποτα ούτε από περιέργεια;
– Ημουν ευγενικός όταν το χαρακτήρισα έτσι. Δεν έχω δει τίποτα από
τον εμπορικό κινηματογράφο τα τελευταία 25 χρόνια. Και δεν
πρόκειται. Δεν έχω καμία περιέργεια. Ξέρω πώς είναι το σινεμά. Δεν
νομίζω ότι χρειάζεται να το σπουδάσω περισσότερο πια. Προσπάθησα να
το παρακολουθήσω τη δεκαετία του ’80, αλλά απογοητεύτηκα. Μετά η
γυναίκα μου με ρώτησε αν ήταν πραγματικά απαραίτητο να το κάνουμε
αυτό και της απάντησα ότι μάλλον δεν ήταν. Και σταματήσαμε. Αυτό
συνέβη το 1986. Και ήταν μάλλον καλό.
– Οπότε είστε απόλυτα εστιασμένος στο καλλιτεχνικό σινεμά.
– Δεν υπάρχει τέχνη μέσα μου.
– Πολλοί ισχυρίζονται το αντίθετο, τουλάχιστον για τη δουλειά
σας.
– Ισως να υπάρχει τέχνη στη δουλειά μου, όχι όμως σε μένα.
– Παρ’ όλα αυτά, πηγαίνετε τις ταινίες στα φεστιβάλ, που θεωρούνται
το «σπίτι» του καλλιτεχνικού σινεμά.
– Τις πήγαινα. Οχι πια.
– Με το «Λιμάνι της Χάβρης» πήγατε στις Κάννες. Το μετανιώνετε;
– Πήγα, δυστυχώς. Μετανιώνω για όλες μου τις συμμετοχές στις
Κάννες. Πιστεύω ότι είμαι σοβαρός άνθρωπος, όμως το φεστιβάλ δεν
είναι και τόσο σοβαρό. Πήγα την ταινία στις Κάννες περισσότερο με
την ιδιότητα του παραγωγού.
Πούλησα την ψυχή μου στον διάβολο κατά κάποιον τρόπο. Είναι πιο
εύκολο να πουλήσεις μια ταινία αν βρίσκεται στο διαγωνιστικό τμήμα,
αλλά αυτό σε δηλητηριάζει. Ως παραγωγός δεν είμαι υποχρεωμένος να
κάνω τίποτα. Ομως το έκανα σαν ένας συνηθισμένος ηλίθιος.
– Δεν πρόκειται δηλαδή να το ξανακάνετε.
– Ποτέ, μα ποτέ ξανά. Εχω τελειώσει με τους διαγωνισμούς και με τα
φεστιβάλ. Αλλωστε, δεν ξέρω αν θα υπάρχει άλλη ταινία για να
πάω.
– Εχετε προκαλέσει απορία με τις δηλώσεις σας για το αν θα
ξανακάνετε ταινία.
– Στο κοντινό μέλλον όχι, δεν νομίζω ότι θα κάνω άλλη ταινία.
– Εχετε πει όμως ότι το «Λιμάνι της Χάβρης» θα μπορούσε να είναι η
πρώτη ταινία μιας τριλογίας.
– Εννοούσα η χειρότερή της.
– Χρειάζεστε ωστόσο άλλες δύο.
– Αισθάνομαι ότι είμαι πολύ τεμπέλης για να πω ότι θα κάνω
οτιδήποτε. Θα δούμε…
– Θεωρείτε τις μέχρι τώρα επαγγελματικές επιλογές σας, πρώτα τη
δημοσιογραφία και μετά τη σκηνοθεσία, τις χειρότερες δυνατές. Τι
άλλο θα μπορούσατε να κάνετε;
– Θα με έκανε χαρούμενο το να φτιάξω ένα κοτέτσι. Να το κατασκευάσω
μόνος μου. Αυτό είναι κάτι που θα με έκανε χαρούμενο. Και θα ήταν
κάτι σημαντικό.
– Ετσι βλέπετε δηλαδή τον εαυτό σας στο μέλλον;
– Δεν βλέπω καθόλου μέλλον.
– Γιατί;
– Επειδή είμαι αισιόδοξος. Είμαι αισιόδοξος επειδή δεν μπορώ να δω
το μέλλον.
– Περνάτε τον μισό σας χρόνο στην Πορτογαλία. Δεν σας έδωσε καμιά
ιδέα για μια διαφορετική ταινία;
– Οχι, καθόλου. Τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει το πεισματάρικο κεφάλι
μου. Είμαι πολύ ξεροκέφαλος. Από τη δεκαετία του ’70 που άρχισα,
δεν έχω αλλάξει σε τίποτα. Ολα είναι τα ίδια. Μπορεί να με βάλεις
κάτω και να με χτυπάς μέχρι θανάτου, αλλά δεν θα αλλάξω σε τίποτα.
Εχω το ίδιο στυλ από νέος και αυτό κράτησα από την αρχή έως τώρα.
Αν έχεις ένα στυλ, πρέπει να το κρατάς γιατί δεν πρόκειται να
αποκτήσεις κάποιο άλλο.
ΜΜΕ και ταινίες
Το «Λιμάνι της Χάβρης» είναι η πιο πρόσφατη και ίσως η τελευταία
ταινία στη φιλμογραφία του 65χρονου Φινλανδού σκηνοθέτη. Αφού
σπούδασε ΜΜΕ, άρχισε να βοηθά στις ταινίες του τον μεγαλύτερο
αδελφό του, Μίκα. Εκανε το ντεμπούτο του διασκευάζοντας το «Εγκλημα
και τιμωρία» ενώ γνωστό στο κοινό του καλλιτεχνικού κινηματογράφου
τον έκανε το «Leningrad Cowboys Go America» του 1989. Ηταν η πρώτη
ταινία που καθιέρωσε το προσωπικό του στυλ και τον έκανε από τους
βασικούς δημιουργούς του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Τα τελευταία
χρόνια οι πιο πρόσφατες ταινίες του είναι ο «Ανθρωπος χωρίς
παρελθόν», τα «Φώτα στο σούρουπο» και το «Λιμάνι της Χάβρης».
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
