Η ευρωπαϊκή ενοποίηση έχει κόκκινες γραμμές
Βόλφγκανγκ Σούσελ, πρώην καγκελάριος της Αυστρίας
Το ζήτημα της Χρυσής Αυγής είναι ποινικό, δεν είναι πολιτικό
Του Γιαννη Παλαιολογου
Ο Βόλφγκανγκ Σούσελ, που διετέλεσε καγκελάριος της Αυστρίας το
μεγαλύτερο διάστημα της περασμένης δεκαετίας, είναι εξαιρετικά
ικανός ομιλητής. Ο λόγος του στο Ιδρυμα Καραμανλή την Παρασκευή 11
Οκτωβρίου για την «αναγκαιότητα της Ευρώπης», τον οποίο εκφώνησε
στα αγγλικά και χωρίς γραπτό κείμενο, συνδύασε το γενικό (τη
σημασία μία ανεπτυγμένη χώρα να μη χάσει τη βιομηχανική της βάση)
και το ειδικό (τα οφέλη της ηλεκτρονικής κάρτας υγείας όπως
εφαρμόζεται στη χώρα του). Μία από τις κεντρικές του ιδέες, την
οποία ανέπτυξε με αναφορά στη δική του εμπειρία αλλά και στην
αποτυχημένη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού επί πρωθυπουργίας Σημίτη,
ήταν ότι ένας ηγέτης που επιχειρεί να αλλάξει ουσιωδώς τα πράγματα,
αντιμετωπίζει πρωτίστως αντιδράσεις από το ίδιο του το κόμμα.
Ο κεντροδεξιός Σούσελ, επικεφαλής του Αυστριακού Λαϊκού Κόμματος,
ήταν ένας μεταρρυθμιστής καγκελάριος, που ήλθε σε ρήξη με τη
μεταπολεμική «συναίνεση» που κυριαρχούσε στην αυστριακή πολιτική
σκηνή. Η ρήξη αυτή ήλθε κατ’ αρχάς με την επιλογή του τo 2000 να
συγκυβερνήσει με το Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) του δημαγωγού
εθνικιστή Γιοργκ Χάιντερ, αντί σε Μεγάλο Συνασπισμό με τους
Σοσιαλδημοκράτες, όπως συνέβαινε παγίως από το 1945 και μετά. Η
απόφασή του προκάλεσε διπλωματική καταιγίδα στην Ε.Ε., με τα 14
άλλα κράτη-μέλη να εφαρμόζουν πολιτική άτυπης διπλωματικής
απομόνωσης της Αυστρίας, που μόλις το 1995 είχε προσχωρήσει στην
Ενωση. Την ίδια εποχή στη Βιέννη λάμβαναν χώρα ογκώδεις διαδηλώσεις
κάθε εβδομάδα κατά της συμμετοχής του κόμματος του Χάιντερ στην
κυβέρνηση.
«Διαπραγματευτήκαμε με συγκεκριμένους όρους τότε» θυμάται ο
κ.Σούσελ, που θυμίζει διασταύρωση του Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ με τον
Αμερικανό ηθοποιό Αλαν Αλντα. Συνομιλώντας με την «Κ» στη
βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Καραμανλή, εξηγεί ότι οι άνθρωποι του
Χάιντερ «δέχθηκαν το 95% της συμφωνίας στην οποία είχαμε καταλήξει
με τους Σοσιαλδημοκράτες» (την οποία το SPÖ στη συνέχεια απέρριψε
στο συνέδριό του), ενώ μέρος της συμφωνίας ήταν να μη συμμετέχει ο
ίδιος ο αμφιλεγόμενος αρχηγός του Κόμματος της Ελευθερίας στο
υπουργικό συμβούλιο. Επιπλέον, όπως σημειώνει ο πρώην καγκελάριος,
με δική του πρωτοβουλία προστέθηκε ένας πρόλογος στη συμφωνία στον
οποίο τα μέλη του κυβερνητικού συνασπισμού επιβεβαίωναν την
αφοσίωσή τους στις ευρωπαϊκές αξίες. «Από την πρώτη στιγμή, οι
υπουργοί του Κόμματος της Ελευθερίας και η αντικαγκελάριος, Σουζάν
Ρις-Πάσερ, έπαιξαν έναν απολύτως εποικοδομητικό ρόλο. Ενίοτε, ο
Χάιντερ παρενοχλούσε από τη θέση του εκτός του κυβερνητικού
σχήματος και τελικά έριξε την κυβέρνηση το 2002, αποσύροντας τους
υπουργούς του. Στις εκλογές που προκηρύχθηκαν, το κόμμα του έχασε
τα 2/3 της υποστήριξής του».
Διαρθρωτικές αλλαγές
Παρά τις αντιδράσεις των Ευρωπαίων, που εξανεμίστηκαν μετά μερικούς
μήνες, και την οργή των πιο προοδευτικών Αυστριακών, η σύμπραξη με
το Κόμμα της Ελευθερίας, με το οποίο συγκυβέρνησε εκ νέου ο κ.
Σούσελ από το 2003 έως το 2007, όχι μόνο δεν έπληξε τον καγκελάριο –
θα μπορούσε να πει κανείς ότι τον απελευθέρωσε. Το Κόμμα της
Ελευθερίας, εκτός από την εθνικιστική, περιελάμβανε πάντα και μία
φιλελεύθερη πτέρυγα, που ήταν υπέρ της ενίσχυσης της οικονομίας της
αγοράς και της περιστολής του κρατικού παρεμβατισμού. Τον ρωτήσαμε
αν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που προώθησε στην αγορά εργασίας,
στο ασφαλιστικό, στην ανώτατη παιδεία (εισαγωγή διδάκτρων) θα ήταν
εφικτές στο πλαίσιο ενός Μεγάλου Συνασπισμού: «Οχι. Η συνεργασία με
τους Σοσιαλδημοκράτες πήγαινε καλά όσο εργαζόμασταν μαζί για την
ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση» – διαδικασία στην οποία, ως υπουργός
Οικονομικών από το 1989 έως το 1995, ο κ. Σούσελ είχε κομβικό ρόλο.
Στη συνέχεια, όπως εξηγεί, «δεν υπήρχε κάποιο κοινό όραμα, και τα
πράγματα άρχισαν να μπλοκάρονται».
Απαντώντας σε ερώτηση που του τέθηκε μετά την ομιλία του για τη
συνεργασία του με το Κόμμα της Ελευθερίας, ο κ. Σούσελ είπε ότι
είναι πολύ επικίνδυνο να αποκλείεται ένα κόμμα από τη δημοκρατική
διαδικασία. Τον ρωτήσαμε αν αυτό ισχύει και στην περίπτωση της
(ούτως ή άλλως πολύ πιο ακραίας) Χρυσής Αυγής. «Το ζήτημα της
Χρυσής Αυγής είναι ποινικό, δεν είναι πολιτικό» τονίζει ο πρώην
καγκελάριος, απορρίπτοντας τον παραλληλισμό. «Η Δικαιοσύνη πρέπει
να επιληφθεί της υπόθεσης με τρόπο που αναδεικνύει την ισχύ και τη
σοβαρότητα του κράτους Δικαίου».
Η λιτότητα είναι η έσχατη λύση και δεν μπορεί να διαρκεί
πολύ
Η συνάντησή μας με τον πρώην καγκελάριο έλαβε χώρα λίγες ώρες μετά
τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου. Ο κ.
Σούσελ, ενδεχομένως λόγω ιδεολογικής συγγένειας, είναι ιδιαίτερα
θερμός για τις επιδόσεις του κ. Αντώνη Σαμαρά. «Η σημερινή
κυβέρνηση έχει μία πολύ δύσκολη δουλειά, την οποία διαχειρίζεται με
εξαιρετικά θετικό τρόπο» σημειώνει χαρακτηριστικά.
Στην ομιλία του, ο Αυστριακός πολιτικός τόνισε ότι καμία άλλη χώρα
δεν έχει εφαρμόσει εξίσου δραστικό πρόγραμμα δημοσιονομικής
προσαρμογής όπως η Ελλάδα και ότι αυτό που απαιτείται τώρα είναι
«ελάφρυνση του χρέους». Ωστόσο, ήταν αρνητικός απέναντι στο
ενδεχόμενο «κουρέματος» των υποχρεώσεων της Ελλάδας προς τον
επίσημο τομέα. Πρόκειται, όπως είπε, για «επικίνδυνη πρακτική» που
υπονομεύει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Θαυμαστής της Αγκελα
Μέρκελ, ο κ. Σούσελ θεωρεί ότι στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης,
η Γερμανίδα καγκελάριος κινήθηκε με όλη την ταχύτητα που της
επέτρεπε η πολιτική πραγματικότητα της χώρας της.
Παρότι η χώρα μας ήταν η λιγότερο θωρακισμένη και επλήγη
περισσότερο από τις υπόλοιπες του ανεπτυγμένου κόσμου από τη διεθνή
κρίση που ξεκίνησε το 2008, η ζωή μετά τη Lehman Brothers παραμένει
δύσκολη πολύ πέρα από τα ελληνικά σύνορα. Τι έχει να προτείνει,
αναρωτηθήκαμε, η σύγχρονη κεντροδεξιά στη «συμπιεσμένη μεσαία τάξη»
των ανεπτυγμένων οικονομιών, που βλέπουν μισθούς να μειώνονται και
το κοινωνικό κράτος να αποδομείται; Αρκεί η κλασική συνταγή της
λιτότητας, της απορρύθμισης, των αποκρατικοποιήσεων και της
ανταγωνιστικότητας;
«Κατ’ αρχάς, η λιτότητα δεν είναι πρόγραμμα» τονίζει ο κ. Σούσελ.
«Είναι η έσχατη λύση όταν δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική και είσαι
υποχρεωμένος να ισοσκελίσεις τον προϋπολογισμό. Μπορεί δε να
διαρκέσει μόνο για ορισμένη χρονική περίοδο». Οπως εξηγεί, «τελικά,
χρειάζεται ανάπτυξη και πιστεύω ότι αυτό μπορεί να προσφέρει η
κεντροδεξιά: ξέρουμε να δημιουργούμε ανάπτυξη». Σχετικά με τη
διανομή των οφελών από την ανάπτυξη αυτή, ο συνομιλητής μας
παραδέχεται ότι σε γηράσκουσες κοινωνίες, όπως αυτές της Ευρώπης,
«πρέπει να υπάρξει μία προσπάθεια εξισορρόπησης των αναγκών των πιο
ηλικιωμένων με τις προοπτικές της νέας γενιάς». Σε αυτό το πλαίσιο,
«η κεντροδεξιά πρέπει να εστιάζει στη μεσαία τάξη, να εγγυάται τα
ιδιοκτησιακά τους δικαιώματα, να προστατεύει τα εισοδήματά τους»
και να αναβαθμίζει διαρκώς το επίπεδο της παιδείας, που είναι «η
σκάλα ανόδου» για τα πιο δυναμικά μέλη της κοινωνίας.
Τα ταμεία εγγυήσεων για τις καταθέσεις να παραμείνουν σε
εθνικό επίπεδο
Η «αναγκαιότητα» της Ευρώπης, στην οποία εστίασε την ομιλία του ο
κ. Σούσελ, έμοιαζε μέχρι πρότινος οφθαλμοφανής – ή τουλάχιστον δεν
έδειχνε να υπάρχει λόγος να επιβεβαιωθεί εκ νέου. Σήμερα, με τις
οικονομίες της Νότιας Ευρώπης σε κατάσταση παρατεταμένης ύφεσης και
με τους ψηφοφόρους της Βόρειας Ευρώπης να αντιδρούν έντονα σε
οποιοδήποτε ενδεχόμενο αμοιβαιοποίησης υποχρεώσεων (ευρωομόλογα,
πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων), ο ευρωσκεπτικισμός ρίχνει βαριά
τη σκιά του πάνω από τη Γηραιά Hπειρο. Ρωτήσαμε τον πρώην
καγκελάριο αν θεωρεί ότι οι υφιστάμενες εντάσεις είναι προσωρινό
σύμπτωμα της οικονομικής κρίσης ή αν, αντιθέτως, θεωρεί ότι
πηγάζουν από βαθύτερες πολιτιστικές διαφορές, που δεν θα επιτρέψουν
ποτέ τη λειτουργία μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης αμερικανικού
τύπου.
«Είναι ένα πολύ σύνθετο ζήτημα, με πολλές αλληλοεπικαλυπτόμενες
πτυχές» δηλώνει ο κ. Σούσελ. Οπως παρατηρεί, «για όσους επιθυμούσαν
τη συνεχή εμβάθυνση της Ενωσης, ίσχυε το μοντέλο του ποδηλάτη:
πρέπει συνέχεια να προχωράς, αλλιώς θα πέσεις. Αυτό οδήγησε σε έναν
αυξανόμενο συγκεντρωτισμό, τον οποίο εκμεταλλεύθηκαν πολύ
αποτελεσματικά διάφορα λόμπι, από τους περιβαλλοντολόγους έως τους
κομμωτές της Γερμανίας», κάτι που σημαίνει, κατά τη γνώμη του
συνομιλητή μας, ότι οι Βρυξέλλες αποφασίζουν για θέματα που θα
έπρεπε να διευθετούνται σε τοπικό επίπεδο. «Αυτός ο συγκεντρωτισμός
έχει οδηγήσει στην αποξένωση ακόμα και φιλοευρωπαίων πολιτών.
Αναρωτιούνται γιατί επιμένουν οι Βρυξέλλες να τους λένε τι να
κάνουν» παρατηρεί, αναφερόμενος ειδικότερα σε θέματα όπως
αντικαπνιστικές ρυθμίσεις και όρια ταχύτητας σε αστικές
περιοχές.
Η τραπεζική ένωση
«Μετά υπάρχουν αυτοί που αντιτίθενται ως θέμα αρχής στην παραχώρηση
εξουσιών, συμπεριλαμβανομένων πλέον και δημοσιονομικών εξουσιών»
συνεχίζει ο πρώην καγκελάριος. Οπως σημειώνει, «πριν από δέκα
χρόνια δεν θα ονειρευόμασταν καν ότι θα επιτυγχάνονταν συμφωνίες
για θεσμικές εξελίξεις όπως το δημοσιονομικό σύμφωνο ή η τραπεζική
ένωση».
Υπάρχει όμως πραγματικά τραπεζική και δημοσιονομική ένωση; Ο κ.
Σούσελ είναι αισιόδοξος. «Του χρόνου, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
θα αναλάβει τον εποπτικό της ρόλο σε σχέση με τις συστημικές
τράπεζες. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα σημαντικό νέο θεσμό.
Σκεφθείτε επίσης τι ισχύει πλέον με τους προϋπολογισμούς των
κρατών-μελών: πρέπει πλέον οι εθνικές κυβερνήσεις να τους συζητούν
με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν τους παρουσιάσουν στα Κοινοβούλιά
τους. Αυτό δεν είναι άνευ σημασίας».
Ωστόσο, αντιτείνουμε, έχουν υπάρξει σαφώς πιο ουσιώδεις εξελίξεις
στην πλευρά του κοινού ελέγχου σε ευρωπαϊκό επίπεδο απ’ ό,τι στην
πλευρά της κοινής αλληλεγγύης, κυρίως λόγω αντιστάσεων των
Γερμανών. Αυτό δεν υπονομεύει τις προοπτικές της βαθύτερης
ενοποίησης; Δεν αφήνει στην τύχη τους τις ασθενέστερες χώρες;
«Υπάρχει πολλή αλληλεγγύη» απαντά ο πρώην καγκελάριος της Αυστρίας,
πιστός στη φιλογερμανική γραμμή. «Το ξέρω ότι το γεγονός αυτό
υποτιμάται, πολύς κόσμος δεν γνωρίζει τι έχει ήδη γίνει. Εχουμε τον
ESM, μία ασπίδα προστασίας για τα πιο αδύναμα κράτη, που διαθέτει
750 δισ. ευρώ. Στον οποίο ESM, παρεμπιπτόντως, οι Γερμανοί
συνεισέφεραν μεγάλο ποσό και πρέπει να εξηγήσουν στους ψηφοφόρους
τους γιατί το έκαναν. Θυμάστε τι είχε πει ο Ραμ Εμάνιουελ [σ.σ.:
πρώην προσωπάρχης του Μπαράκ Ομπάμα]; “Μην αφήνετε μία κρίση να
πάει χαμένη”. Νομίζω ότι στην Ευρώπη εκμεταλλευθήκαμε σωστά την
κρίση».
Από την άλλη, ο πρώην καγκελάριος της Αυστρίας θυμίζει ότι
«υπάρχουν και κόκκινες γραμμές. Για παράδειγμα, έχουμε ταμεία
εγγυήσεων για τις καταθέσεις σε εθνικό επίπεδο και πιστεύω ότι
πρέπει να παραμείνουν σε εθνικό επίπεδο. Γιατί πρέπει ένας
Αυστριακός φορολογούμενος, ο οποίος είναι αυτός που τελικά θα
κληθεί να πληρώσει, να χρηματοδοτεί κάτι που δεν μπορεί να
ελέγξει;». Δεν θα μπορεί όμως τώρα να ελέγχει, από κοινού με τους
υπόλοιπους Ευρωπαίους, τις τράπεζες άλλων χωρών, μέσω της ΕΚΤ;
«Ετσι είναι. Κοιτάξτε, πρέπει να θεωρήσουμε αυτά που έχουν ήδη
συμβεί ως ένα σημείο εκκίνησης. Δεν μπορούμε ακόμα να ξέρουμε 100%
πού θα καταλήξει το εγχείρημα αυτό. Ισως σε μερικά χρόνια, αν
κριθεί απαραίτητο, να υπάρξει μια νέα συζήτηση. Αλλά θα πρέπει να
πάμε βήμα-βήμα, και το επόμενο βήμα είναι να βελτιωθεί το σύστημα
παρακολούθησης των τραπεζών. Δεν είμαστε ακόμα στο σημείο όπου η
αλληλεγγύη μπορεί να επεκταθεί στην κοινή εγγύηση των καταθέσεων.
Αν ζητηθεί κάτι τέτοιο τώρα, η απάντηση θα είναι ένα βροντερό “όχι”»
.
Την ίδια άποψη έχει και για τα ευρωομόλογα. Τα ομόλογα έργων ήδη
υπάρχουν, όπως λέει, και μπορούν να επεκταθούν. Αλλά για κοινά
ομόλογα χρέους «δεν πρόκειται να υπάρξει συμφωνία, θα το απορρίψουν
όχι μόνο οι Γερμανοί, αλλά πιστεύω η πλειοψηφία των μελών της
Ευρωζώνης».
Η συνάντηση
Συναντηθήκαμε στη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Καραμανλή, που οργάνωσε
την εκδήλωση μαζί με το Ιδρυμα Konrad Adenauer και την πρεσβεία της
Αυστρίας. Επειδή ήταν καλεσμένος σε δείπνο μετά τη συνέντευξη, ο κ.
Σούσελ ήπιε μόνο έναν καφέ. Εμείς περιοριστήκαμε σε ένα κρύο ποτήρι
νερό.
Oι σταθμοί του
1945
Γεννιέται στη Βιέννη.
1968
Ανακηρύσσεται διδάκτωρ Νομικής από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
1975
Εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής στο Αυστριακό Κοινοβούλιο.
1989-95
Συμμετέχει ως υπουργός Οικονομικών σε κυβερνήσεις Μεγάλου
Συνασπισμού (Σοσιαλδημοκρατών και Αυστριακού Λαϊκού Κόμματος) και
διαπραγματεύεται την ένταξη της χώρας του στην Ε.Ε.
1995
Εκλέγεται αρχηγός του Αυστριακού Λαϊκού Κόμματος, διορίζεται
αντικαγκελάριος και αναλαμβάνει το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου
Εξωτερικών.
1999
Παρότι το Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα κατατάσσεται τρίτο στις βουλευτικές
εκλογές, συμμαχεί με το Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) και αναλαμβάνει
την πρωθυπουργία.
2002
Η παραίτηση κορυφαίων υπουργών του FPÖ οδηγεί σε πρόωρες εκλογές,
στις οποίες το Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα θριαμβεύει. Ο Σούσελ ανανεώνει
τη συνεργασία με το ίδιο κόμμα.
2006
Ηττάται οριακά από τους Σοσιαλδημοκράτες στις εκλογές και
παραιτείται από την ηγεσία του κόμματός του.
2008
Παραιτείται από επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας.
2011
Παραιτείται από βουλευτής.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
