Δύο φορές είχα την τύχη να τον συναντήσω για συνέντευξη – η πιο πρόσφατη ήταν στο περσινό Φεστιβάλ Βενετίας. Και τις δύο έφυγα με την ικανοποίηση μιας μεστής κουβέντας με έναν ηθοποιό ανεπιτήδευτο, αφτιασίδωτο, συχνά ατημέλητο. Ηταν σαν να προσπαθούσε να σου δώσει να καταλάβεις ότι, πέρα από τους επαίνους και τα βραβεία που κέρδιζε, παρέμενε απλός άνθρωπος. Δεν είχε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και πιθανότατα ούτε συναίσθηση του μεγαλείου του. Γιατί η αλήθεια είναι ότι, στα περίπου είκοσι πέντε χρόνια της καριέρας του, ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν υπήρξε ένας πραγματικά μεγαλειώδης ηθοποιός.
Είτε κλέβοντας την παράσταση σε αξιομνημόνευτους δεύτερους ρόλους (όπως εκείνος του ερωτοχτυπημένου γκέι στις «Ξέφρενες νύχτες»), είτε παίρνοντας ρίσκα με το να ενσαρκώσει αμφιλεγόμενους και προβληματικούς άντρες (όπως ο καταπιεσμένος σεξουαλικά τριαντάρης της «Ευτυχίας»), είτε πραγματοποιώντας θαυμάσιες ερμηνείες σε πρωταγωνιστικούς ρόλους (όπως τον «Τρούμαν Καπότε», που το 2005 δικαίως του χάρισε ένα Οσκαρ, ή τον σαγηνευτικό ψευτοπροφήτη του «The Master» στην κορυφαία, ίσως, κινηματογραφική του εμφάνιση), ο αδικοχαμένος Χόφμαν ζούσε για να σπρώχνει τον εαυτό του σε ολοένα και πιο δυσπρόσιτα ύψη, σε νέες προκλήσεις.
Σε όλη τη διάρκεια της σύντομης, δυστυχώς, πορείας του, παρέμεινε διακριτικός και αφοσιωμένος στην τέχνη του. Ουδέποτε κοινοποιούσε τις λεπτομέρειες της προσωπικής του ζωής, ποτέ δεν άφησε τη ροπή του στις καταχρήσεις να επηρεάσει τη δουλειά ή τις δημόσιες συναναστροφές του, αλλά και ποτέ δεν έκρυψε τις συχνές μάχες του για να απεξαρτηθεί από το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Την άνοιξη του 2012, μάλιστα, έκρινε σωστό να γνωστοποιήσει ότι ήταν χρήστης ηρωίνης και πως είχε πρόσφατα πάρει εξιτήριο από κλινική αποτοξίνωσης, λέγοντας σε δημοσιογράφους ότι το ζήτημα των εθισμών του παρέμενε για εκείνον ένα διαρκώς ανοιχτό μέτωπο. «Επειδή έχουν περάσει είκοσι χρόνια από τότε που απεξαρτήθηκα», είχε εξομολογηθεί με λόγια που έμελλε να αποδειχτούν προφητικά, «αυτό δεν σημαίνει ότι επρόκειτο για μια παροδική φάση».
Ολα αυτά, βέβαια, δεν τα είχα αντιληφθεί στα δύο ημίωρα που είχα την ευκαιρία να περάσω καθισμένος απέναντί του, με το μαγνητοφωνάκι μου να καταγράφει τις απόψεις ενός μέγιστου ηθοποιού. Ούτε μπορούσα τότε να φανταστώ ότι θα έφευγε από τη ζωή μόλις στα 46 του χρόνια, αφήνοντας πίσω του τρία παιδιά και μια κληρονομιά σαράντα και πλέον αξέχαστων ρόλων στο θεατρικό σανίδι και στη μεγάλη οθόνη. Εχοντας αυτά στο μυαλό, η γραπτή αποτύπωση της παρακάτω συνέντευξης στάθηκε αρκετά δύσκολη για μένα. Ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν χάθηκε πολύ νωρίς και πολύ άδικα. Τώρα πια, το μόνο που μας έχει μείνει για να τον θυμόμαστε είναι οι ταινίες του…
Το να ασχοληθείτε με την υποκριτική υπήρξε αναπόφευκτο;
Ξεκίνησα να βλέπω θέατρο από πολύ μικρή ηλικία, έπειτα από παρότρυνση της μητέρας μου. Πρέπει να ήμουν γύρω στα δέκα ή έντεκα όταν είδα την πρώτη μου παράσταση, και αυτή η εμπειρία επέδρασε τρομερά έντονα επάνω μου. Επειτα άρχισα να συμμετέχω σε παραστάσεις που ανεβάζαμε στο σχολείο, αργότερα οι πανεπιστημιακές σπουδές μου επικεντρώθηκαν στο θέατρο και στην υποκριτική και κάπως έτσι κατάλαβα ότι προορισμός μου μάλλον θα ήταν αυτός. Οπότε, για να απαντήσω στο ερώτημά σας, νομίζω ότι το κάλεσμα του ηθοποιού ήρθε αρκετά νωρίς για μένα.
Παρόλο που οι πρώτες σας δουλειές στο θέατρο προέκυψαν αρκετά γρήγορα, χρειάστηκε να περιμένετε καιρό μέχρι να επιχειρήσετε μια καριέρα στον κινηματογράφο;
Τίποτα δεν συνέβη αμέσως. Ευκαιρίες δεν μου προσφέρονταν, πήγαινα σε ένα σωρό οντισιόν χωρίς αποτέλεσμα, άλλαζα συνεχώς δουλειές για να μπορώ να συντηρώ τον εαυτό μου και ταυτόχρονα προσπαθούσα να μην απελπιστώ και να μην εγκαταλείψω την προσπάθεια. Βέβαια, ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος ηθοποιός είμαι που συνάντησε δυσκολίες στο ξεκίνημά του.
Πολλοί συνάδελφοί σας επιμένουν ότι η εμπειρία του θεάτρου τούς προσφέρει πολύ μεγαλύτερη ανταμοιβή απ’ ό,τι το σινεμά. Συμφωνείτε;
Νομίζω πως ναι. Το θέατρο είναι πλήρως συμμετοχική εμπειρία, λιγότερο μοναχική και λιγότερο τεχνική από το σινεμά. Στη σκηνή, ο έλεγχος της απόδοσής σου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εσένα τον ίδιο, από τη μεθοδική εξοικείωσή σου με το έργο και από τον τρόπο που θα εμπιστευτείς τους ανθρώπους γύρω σου. Στον κινηματογράφο, η διαδικασία παραμένει σε γενικές γραμμές η ίδια, απλώς ο χρόνος που έχεις στη διάθεσή σου για να προετοιμαστείς δεν είναι πάντα αρκετός, η συμμετοχική διαδικασία είναι πιο περιορισμένη και οι προσδοκίες σου για το τελικό αποτέλεσμα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον σκηνοθέτη.
Εκδηλώνετε σταθερά μια αδυναμία στο να υποδύεστε χαρακτήρες τρωτούς, φορτωμένους αδυναμίες και ελαττώματα. Ποια έλξη ασκούν τέτοιοι ήρωες επάνω σας;
Ποτέ δεν έθεσα ως σκοπό μου το να επιλέγω διφορούμενους χαρακτήρες ή να υποδύομαι ανθρώπους σκυθρωπούς και βασανισμένους, όπως τόσο συχνά με ρωτούν κάποιοι δημοσιογράφοι. Ενιωθα ανέκαθεν να με ελκύουν οι ήρωες που αναγκάζονται, σε δεδομένη στιγμή της ζωής τους, να έρθουν αντιμέτωποι με τους φόβους και τις αδυναμίες τους. Αυτοί είναι για μένα οι πιο ενδιαφέροντες. Και ίσως, κατά κάποιον τρόπο, έτσι εξερευνώ και τις δικές μου ανασφάλειες.
Οταν καλείστε να ενσαρκώσετε έναν αρνητικό χαρακτήρα, πόσο εύκολο είναι να απενεργοποιήσετε τον προσωπικό σας ηθικό κώδικα και να τον προσεγγίσετε δίχως να τον κρίνετε;
Πρέπει να ξέρετε ότι ο ηθοποιός είναι ένα είδος δικηγόρου. Προσπαθεί πάντα να δει τη θετική πλευρά των ηρώων που ενσαρκώνει. Δεν χρειάζεται να τους αγαπήσει, δεν είναι απαραίτητο να τους δικαιολογήσει, αλλά δεν πρέπει και να τους κρίνει. Οφείλει να δείχνει κατανόηση. Γιατί κουβαλά ευθύνη για το χαρακτήρα που αναλαμβάνει να υποδυθεί.
Εχετε κερδίσει ένα Οσκαρ και συμμετείχατε κατά καιρούς σε πολύ δημοφιλείς ταινίες. Ωστόσο, ουδέποτε αφήσατε τη φήμη να επηρεάσει την προσωπική σας ζωή.
Αυτό έχει να κάνει με το τι είδους άνθρωπος είμαι. Νιώθω άβολα όταν γίνομαι αντικείμενο της προσοχής των άλλων και ανέκαθεν προσπαθούσα να διαφυλάξω την ανάγκη για διακριτικότητα που με χαρακτηρίζει. Από τη στιγμή που επιλέγεις να γίνεις ηθοποιός, βέβαια, υποχρεούσαι να βρίσκεις τρόπους ώστε να διαχειρίζεσαι κάθε φορά την έκθεσή σου στη δημοσιότητα. Η απόκτηση ενός Οσκαρ είχε αναπόφευκτα ως αποτέλεσμα να γίνω πιο αναγνωρίσιμος. Από τη στιγμή όμως που εξακολουθώ να βγαίνω από το σπίτι μου και να περπατάω στο δρόμο καθημερινά, χωρίς να προσελκύω ιδιαίτερα τα βλέμματα επάνω μου και χωρίς η ζωή μου να γίνεται θέμα, δεν έχω κανένα πρόβλημα. Μέχρι στιγμής δεν έχει χρειαστεί να αναρωτηθώ τι θα έκανα αν μου συνέβαινε κάτι παρόμοιο με αυτό που γίνεται σε συναδέλφους που απολαύουν ευρύτατης φήμης. Γιατί ξέρω κάποιους οι οποίοι είναι πλέον αδύνατον να κάνουν τη ζωή τους όπως την είχαν συνηθίσει.
Πόσες από τις προσδοκίες που είχατε όταν ξεκινούσατε κατορθώσατε να πραγματοποιήσετε έως σήμερα;
Πριν από είκοσι χρόνια δεν θα μπορούσα με τίποτα να φανταστώ ότι αυτή θα ήταν η ζωή που με περίμενε. Η μόνη προσδοκία που είχα ήταν να αποκτήσω εμπειρίες, να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα μου επέτρεπαν να δοκιμαστώ, να «σπρώχνω» τον εαυτό μου ώστε να γίνομαι ολοένα και καλύτερος. Ποτέ δεν πέρασε από το μυαλό μου ότι θα έφτανα έως εδώ. Δεν έχω τίποτα περισσότερο να ζητήσω.•
