Συνέντευξη στον Ηλια Mαγκλινη
Σε ένα βιβλίο του, ο Μίλαν Κούντερα μιλάει για τα νέα
επιτεύγματα της αστροφυσικής, για το «άπειρο των άστρων»,
αναφερόμενος ταυτόχρονα στον θάνατο του πατέρα του. «Ασχοληθήκαμε
τόσο πολύ με το άπειρο των άστρων», γράφει, «που ξεχάσαμε το άπειρο
του πατέρα». Ο Καναδός Ρομπέρ Λεπάζ κάνει ακριβώς το αντίθετο με
τον πολύτροπο θεατρικό μονόλογο «Η πέρα πλευρά του φεγγαριού» (The
Far Side of the Moon), που ανεβαίνει στη Στέγη Γραμμάτων και
Τεχνών, από τις 12 έως τις 16 Οκτωβρίου, με τον ηθοποιό Ιβ Ζακ να
αναλαμβάνει όλους τους ρόλους και τη μουσική υπόκρουση να την
υπογράφει η Λόρι Αντερσον.
Πάνε περίπου δέκα χρόνια από τότε που παρουσίασε για πρώτη φορά
τον μονόλογο αυτό ο Καναδός δραματουργός, κάνοντας ένα γερό γκελ
στις καρδιές των θεατών. «Η αλήθεια είναι ότι είχα δύο σημεία
αφετηρίας όταν ξεκινούσα αυτό το έργο», μας είπε ο Ρ. Λεπάζ, σε μια
ιδιότυπη συνομιλία που είχαμε μαζί του (στείλαμε γραπτά ερωτήματα,
λάβαμε φωνητικές απαντήσεις σε mp3). «Υποτίθεται ότι θα έκανα δύο
one man shows. Το ένα από τα δύο είχε να κάνει με τον θάνατο της
μητέρας μου και τι σήμαινε αυτό για μένα. Την ίδια στιγμή, με
ιντριγκάριζε η ιδέα να κάνω ένα έργο για την κατάκτηση του
Διαστήματος, και κυρίως της Σελήνης, που σφράγισε τη νεανική μου
ζωή. Δεν ήξερα τι απ’ τα δύο να κάνω, ώσπου συνειδητοποίησα ότι
αποτελούσαν τις δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Το ένα συμπλήρωνε
το άλλο.
»Μια μέρα περπατούσα σε ένα μικρό στενό με σκουπιδοτενεκέδες.
Είδα τότε το παραθυράκι ενός πλυντηρίου ρούχων. Αυτό μου θύμισε δύο
πράγματα: το ένα ήταν ότι μια φορά η μητέρα μου με είχε πάρει μαζί
της σε ένα πλυντήριο για το κοινό, όπου όλα αυτά τα παραθυράκια των
πλυντηρίων με παρέπεμπαν στο mission control της NASA. Αντιλήφθηκα
ότι, αν ήθελα να μιλήσω για τον θάνατο της μητέρας μου, θα έπρεπε
να επιστρέψω πίσω, στα παιδικά και τα νεανικά μου χρόνια, τα οποία
είχε σημαδέψει ο ανταγωνισμός για την κατάκτηση του Διαστήματος.
Από κει και πέρα, έγιναν όλα πολύ γρήγορα και το κομβικό σημείο
ήταν αυτό το βιομηχανικό αντικείμενο στα σκουπίδια».
Αντιβαρύτητα
«Ω Θεέ μου, είναι γεμάτο άστρα!» Αυτή η φράση του αστροναύτη
Μπόουμαν στο «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» (στο βιβλίο, όχι
στην ταινία), ο οποίος βυθίζεται σε ένα μεταφυσικό ταξίδι «πέρα από
το Απειρο», μου έρχεται στον νου κάθε φορά που παρακολουθώ σε DVD
σκηνές από τον μονόλογο αυτό του Λεπάζ. Το δέος των άστρων εδώ έχει
κάτι να κάνει με το δέος του θανάτου. «Υπήρχε πάντα κάτι που με
στοίχειωνε από τότε που ήμουν παιδί και το οποίο με ακολούθησε και
στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής μου», σχολιάζει ο Λεπάζ. «Αυτό
ήταν η ιδέα ότι, όταν θα έχουν πεθάνει και οι δύο μου γονείς, δεν
θα υπάρχει πια κανένας πάνω στη Γη, ο οποίος να μου λύνει τις
απορίες και κατ’ επέκταση να προσδίδει νόημα στη δική μου ύπαρξη.
Αισθανόμουν ότι θα ήμουν ένα πλοίο χωρίς άγκυρα να δέσει κάπου.
Γι’ αυτό και το συγκεκριμένο έργο κλείνει με μια σκηνή
αντιβαρύτητας: η αίσθηση ότι θα απέμενα ολομόναχος και ότι θα
αιωρούμουν στο Διάστημα, στο άπειρο, θα αισθανόμουν τον τρόμο και
τον ίλιγγο που σου προκαλεί η αίσθηση ότι έχεις αποκοπεί – κάτι που
βλέπουμε να συμβαίνει και στην ταινία «2001», όπου κόβεται το
κορδόνι που συνδέει έναν αστροναύτη με το διαστημόπλοιο και
εξορίζεται στο Διάστημα, ολομόναχος, χωρίς οξυγόνο πια που να του
δίνει ζωή. Αν και νεκρός πλέον, θα περιπλανιέται στην αιωνιότητα.
Είχα έναν τέτοιο φόβο, ότι αυτό θα πάθαινα όταν θα πέθαιναν οι
γονείς μου. Τελικά, πρώτος έφυγε ο πατέρας μου και έξι χρόνια μετά
η μητέρα μου και ειδικά με τον θάνατό της, ήμουν βέβαιος ότι θα
βίωνα μια τέτοια τρομακτική εμπειρία.
Αλλά όλο αυτό στο τέλος με γύρισε πίσω στη Γη, λες και η
βαρύτητα να έγινε ακόμη πιο ισχυρή. Ηταν κάτι παράξενο, γι’ αυτό η
ψυχολογική, φιλοσοφική σύνδεσή μας με το Διάστημα (the Cosmos), με
το άπειρο, απέκτησε νέο νόημα για μένα και γι’ αυτό ήταν σημαντικό
να κάνω αυτό το έργο».
Δύο ιστορίες
Στο βάθος, το ερεθιστικό αυτό έργο συνδυάζει τη μακροϊστορία με
τη μικροϊστορία. «Στο θέατρο με ενδιαφέρει πάντοτε να συνδυάζω τη
μεγάλη ιστορία με την πιο μικρή, ή αν θέλετε, την Ιστορία με ιώτα
κεφαλαίο και την ιστορία με πεζό. Με ενδιαφέρει πολύ ο τρόπος που
τα μεγάλα αυτά θέματα παίρνουν τη θέση τους μέσα στην απλή,
καθημερινή ζωή του καθενός μας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η κούρσα του Διαστήματος και ο
ανταγωνισμός ανάμεσα σε δύο μεγάλες χώρες, δύο υπερδυνάμεις, τις
ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, ανάμεσα δηλαδή στον καπιταλισμό και τον
κομμουνισμό, είναι στ’ αλήθεια ένα πολύ ευρύ, μεγάλο θέμα που
γνωρίζει όλος ο κόσμος.
Την ίδια στιγμή, θέλησα να κάνω ένα έργο για έναν άλλου είδους
ανταγωνισμό, αυτόν ανάμεσα σε δύο αδέλφια τα οποία είναι σχεδόν
αντίθετοι χαρακτήρες, δύο άτομα μέσα στην ίδια οικογένεια, πώς τα
δύο αυτά αδέλφια, τα οποία έχουν χάσει τη μητέρα τους, πρέπει τώρα
να αναπροσαρμόσουν τη σχέση τους και να φτάσουν στην
αλληλοκατανόηση.
Είναι μια ηχώ τού πώς θα μπορούσε να φτάσει σε έναν συμβιβασμό η
Βόρεια με τη Νότια Κορέα ή και πώς θα μπορούσαν να συμβιβαστεί ο
καπιταλιστικός κόσμος με τον κομμουνιστικό. Και το βλέπουμε και
σήμερα: τις βίαιες συγκρούσεις στον αραβικό κόσμο και τις
αντίστοιχες, οικονομικές μεν αλλά όχι χωρίς τη σκληρότητά τους,
συγκρούσεις στον σύγχρονο δυτικό κόσμο.
Πάντα λοιπόν μου αρέσει να προσεγγίζω επιθετικά πολύ μεγάλα
θέματα, αλλά να τα παρουσιάζω μέσα από την απλή, καθημερινή
ζωή».
Πολύπλευρος και ταλαντούχος
Ο Ρομπέρ Λεπάζ γεννήθηκε το 1957. Εκανε σπουδές στο Κεμπέκ και
στο Παρίσι και συμμετείχε σε πολλές καλλιτεχνικές παραγωγές,
κερδίζοντας εμπειρία ως ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτης.
Το 1985, με το έργο The Dragon’s Trilogy κέρδισε παγκόσμια
αναγνώριση. Από το 1989 ώς το 1993 διετέλεσε καλλιτεχνικός
διευθυντής του γαλλικού θεάτρου στο Εθνικό Κέντρο Τεχνών της
Οττάβα.
Με το «Ονειρο θερινής νυκτός» το 1992, ήταν ο πρώτος Καναδός που
σκηνοθέτησε έργο του Σαίξπηρ στο Βασιλικό Εθνικό Θέατρο του
Λονδίνου.
Το 1993 σκηνοθέτησε την παγκόσμια περιοδεία του μουσικού Peter
Gabriel. Αργότερα σχεδίασε και σκηνοθέτησε παραστάσεις του Cirque
du Soleil. Επίσης, έχει παρουσιάσει μια εξαιρετικά επιτυχημένη
πορεία στην όπερα, σκηνοθετώντας ήδη από το 1993.
Σημαντική καμπή στην πορεία του υπήρξε η ίδρυση της εταιρείας
παραγωγής του Ex Machina, to 1994.
Την ίδια χρονιά, έκανε το ντεμπούτο του στον κινηματογράφο.
Το 2003 σκηνοθέτησε μια κινηματογραφική μεταφορά του έργου του
The far side of the moon.
Το 2007 τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου στη
Θεσσαλονίκη.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
