Του Παναγιώτη Παναγόπουλου
Για μια γενιά σκηνοθετών με καταγωγή από το Ιράν, η θεματολογία
των ταινιών τους και η δική τους πορεία μοιάζει αναπόφευκτα
συνδεδεμένη με την πολιτική κατάσταση στη χώρα. Ο 38χρονος Μοχάμαντ
Ρασούλοφ ανήκει σ’ αυτή τη γενιά και στην ομάδα των Ιρανών
δημιουργών, που έχουν πληρώσει ακόμη και με στέρηση της ελευθερίας
τους, την προσπάθεια καταγραφής μιας αλήθειας, πέρα από αυτή που
ορίζει η λογοκρισία. Ο Ιρανός σκηνοθέτης ταξίδεψε στο 52ο Φεστιβάλ
Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για να παρουσιάσει το «Αντίο», την
τελευταία του ταινία που τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας του
τμήματος «Ενα κάποιο βλέμμα» στο φεστιβάλ των Καννών.
Ηρωίδα στο «Αντίο» είναι μια νεαρή δικηγόρος που βλέπει τη ζωή
της να περιορίζεται από έναν ασφυκτικό κλοιό, εξαιτίας της
πολιτικής της δραστηριότητας. Ο δημοσιογράφος άντρας της δεν μπορεί
πλέον να εργαστεί σε εφημερίδα και δουλεύει ως χειριστής γερανού
στην έρημο. Η ίδια έχει χάσει την άδειά της, είναι έγκυος και
προσπαθεί να φύγει από τη χώρα. Ομως μέρα με τη μέρα ο κλοιός
στενεύει γύρω της.
Η αστυνομία παίρνει τον αποκωδικοποιητή της, ελέγχει τα βιβλία
της, βρίσκεται δίπλα της μέχρι τη στιγμή που ετοιμάζεται να
εγκαταλείψει τη χώρα. Είναι προφανές λοιπόν ότι ο Ρασούλοφ έκανε
την ταινία επηρεασμένος από ό,τι συνέβαινε στον ίδιο, αφού το
«Αντίο» γυρίστηκε ενώ είχε μόλις βγει από τη φυλακή και ενώ
περίμενε την απόφαση του Εφετείου στις κατηγορίες για «εχθρικές
πράξεις και προπαγάνδα ενάντια στην Ισλαμική Δημοκρατία του
Ιράν».
– Η ατμόσφαιρα για την κεντρική ηρωίδα, τη Νόρα, μοιάζει
ιδιαίτερα κλειστοφοβική. Δεν μπορεί κανείς να μην προσέξει ότι
υπάρχουν αρκετές ομοιότητες με τη δική σας περίπτωση.
– Πριν αρχίσω να γυρίζω το «Αντίο» ήμουν στη φυλακή, έτσι
βρισκόμουν κάτω από μεγάλη πίεση. Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν να
αντικατοπτρίζεται αυτό στην ταινία εξαιτίας της κατάστασης στην
οποία βρισκόμουν. Κάποιες επίσης από τις λεπτομέρειες που
παρουσιάζονται στην ταινία βασίζονται στις δικές μου προσωπικές
εμπειρίες, όπως για παράδειγμα η σκηνή, στην οποία οι μυστικοί
αστυνομικοί ανακρίνουν τη Νόρα μέσα στο στενό ασανσέρ. Αν λοιπόν
πιστεύετε ότι πολλά από αυτά που συμβαίνουν στην ηρωίδα βασίζονται
στις δικές μου εμπειρίες, μαντεύετε σωστά.
O ρόλος των γυναικών
– Επιλέξατε ως ηρωίδα μια γυναίκα που θέλει να εγκαταλείψει τη
χώρα. Πρόσφατα είδαμε μια ακόμη ιρανική ταινία, το «Ενας χωρισμός»
του Ασγκάρ Φαρχαντί, όπου και εκεί μια γυναίκα αγωνίζεται να φύγει
στο εξωτερικό. Πιστεύετε ότι οι γυναίκες στο Ιράν είναι ισχυρότερες
ή πιο αποφασιστικές;
– Πραγματικά πιστεύω ότι στις παρούσες συνθήκες οι γυναίκες στο
Ιράν είναι περισσότερο αποφασιστικές και αποφασισμένες να αλλάξουν
την κατάσταση. Ταυτόχρονα είναι πιο εύθραυστες και πιο ευαίσθητες.
Ο τρόπος που παρουσιάζονται στις ταινίες όπως αναφέρατε, είναι μια
αντανάκλαση του τι συμβαίνει σήμερα στην ιρανική κοινωνία.
– Οι άντρες δηλαδή είναι πιο παραδοσιακοί ή πιο διστακτικοί;
– Θα έλεγα ότι οι άντρες είναι περισσότερο απορροφημένοι με τα
τετριμμένα της καθημερινότητας. Αξίζει να δώσετε προσοχή σε ένα
στοιχείο. Στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης το 65% των φοιτητών είναι
γυναίκες. Ετσι, σε ένα μεγάλο ποσοστό, οι πολιτικές κινήσεις και
δραστηριότητες εξαρτώνται από τη γυναικεία συμμετοχή. Και
αποδεικνύουν ότι είναι ιδιαίτερα ικανές σ’ αυτό.
– Ταξιδεύοντας συχνότερα στο εξωτερικό από τους συμπατριώτες σας
και έχοντας περισσότερα ερεθίσματα, ποιο εκτιμάτε ότι μπορεί να
είναι το μέλλον του Ιράν;
– Δεν είναι ότι δεν θέλω να απαντήσω. Ομως τι απάντηση μπορώ να
δώσω; Ο κόσμος στο Ιράν απλώς προσπαθεί να ζήσει καλύτερα και να
βελτιώσει την κατάσταση. Ομως τα πράγματα μπορούν να πάρουν τη μία
ή την άλλη κατεύθυνση κι αυτό να συμβεί από στιγμή σε στιγμή. Δεν
είναι εύκολο να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο και δεν θα γίνει μέσα
σε μία ή δύο μέρες. Προσπαθούμε και αγωνιζόμαστε για τη δημοκρατία.
Είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο.
– Πώς μπορεί να βοηθήσει ο κινηματογράφος;
– Δεν κάνω ταινίες για να κάνω πολιτική. Κάνω ταινίες για τη
ζωή. Αν υπάρχει κάποιο πολιτικό περιεχόμενο στις ταινίες μου, αυτό
συμβαίνει, επειδή η πολιτική υπάρχει και στη ζωή. Ο μοναδικός μου
στόχος είναι να γυρίζω σε ταινίες τον καθημερινό αγώνα για τη ζωή
και την ανθρώπινη ύπαρξη.
«Δεν θα έχω αρνητικές σκέψεις»
– Υπάρχει μια κατάσταση σύγχυσης για το τι ακριβώς συμβαίνει στο
Ιράν σε σχέση με τον κινηματογράφο και τους σκηνοθέτες. Γνωρίζουμε
ότι υπάρχει μια ισχυρή λογοκρισία, ότι πρόσφατα η αστυνομία
συνέλαβε τόσο εσάς όσο και άλλους σκηνοθέτες όπως τον Τζαφάρ
Παναχί, ότι έχουν επιβληθεί απαγορεύσεις στο να γυριστούν ταινίες
από τους «τιμωρημένους» δημιουργούς. Από την άλλη πλευρά, οι Ιρανοί
σκηνοθέτες ταξιδεύουν στο εξωτερικό, οι ταινίες τους συμμετέχουν σε
φεστιβάλ και βραβεύονται, με το σύνολο της κοινότητας των
κινηματογραφιστών στο πλευρό τους. Πώς λειτουργεί όλος αυτός ο
παράξενος κύκλος με τις απαγορεύσεις και τις φυλακίσεις από τη μία
πλευρά και τη συμμετοχή σε διεθνείς διοργανώσεις από την άλλη;
Σύγχυση
«Αν η κατάσταση αυτή προκαλεί σε εσάς σύγχυση», λέει ο Μοχάμαντ
Ρασούλοφ, «το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και σε εμάς. Είναι μια
ιδιαίτερα περίπλοκη κατάσταση και προκαλεί και σε εμάς την ίδια
ακριβώς σύγχυση. Και εγώ απορώ με ό,τι συμβαίνει σε μένα, αλλά και
στους συναδέλφους μου. Βρίσκομαι αυτή τη στιγμή στη Θεσσαλονίκη,
ενώ πριν από δύο εβδομάδες μού ανακοινώθηκε ποινή φυλάκισης ενός
χρόνου. Γιατί λοιπόν δεν είμαι στη φυλακή και είμαι εδώ; Μόλις
γυρίσω, μπορεί να με καλέσουν και να πρέπει να πάω στη φυλακή. Δεν
μπορώ να απαντήσω γιατί συμβαίνει ό,τι συμβαίνει. Ο,τι κι αν γίνει
όμως, το μόνο που θέλω, είναι να μην είμαι αρνητικός. Δεν θα έχω
αρνητικές σκέψεις για ό,τι συμβεί. Βρίσκομαι εδώ για την ταινία
μου, η προτεραιότητά μου είναι ο κινηματογράφος και αυτό σκέφτομαι
πάνω απ’ όλα».
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
