Της Ολγας Σελλα
Είναι και οι δύο από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς
τους. Αλλά δεν μένουν απλώς στη γραφή. Είναι και ενεργά μέλη της
κοινωνίας, δραστηριοποιούνται, μετέχουν, παίρνουν θέση. Συχνά με
κόστος. Και ο καθένας με τον τρόπο του δανείζεται στοιχεία από την
κοινωνική και την πολιτική επικαιρότητα και τα εντάσσει στη
μυθοπλασία του. Με πιο άμεσο τρόπο ο Χρήστος Χωμενίδης, με πιο
έμμεσο η Λένα Διβάνη. Και αυτή την περίοδο είναι στα βιβλιοπωλεία
τα καινούργια τους βιβλία. «Ο κόσμος στα μέτρα του» (Πατάκης) είναι
ο τίτλος του βιβλίου του Χρήστου Χωμενίδη, «Εγώ ο Ζάχος ζάχαρης»
(Καστανιώτης) τιτλοφορεί το δικό της η Λένα Διβάνη. Στα πρώτα
χρόνια της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ εντάσσει τον ήρωά του ο πρώτος,
έναν γάτο βάζει να αφηγείται, με χιούμορ και ευαισθησία, η δεύτερη,
σχολιάζοντας όλη τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Ανταποκρίθηκαν αμέσως στην πρόσκληση της «Κ» λίγες μέρες πριν
από τις εκλογές. Η Λένα Διβάνη άλλαξε το μάθημά της στο
πανεπιστήμιο, ο Χρήστος Χωμενίδης ήρθε από την Κέρκυρα, όπου μένει
το τελευταίο διάστημα. Στο γεύμα έμαθα ότι εκτός από φίλοι οι δυο
τους είναι και κουμπάροι, αφού η Λένα Διβάνη έχει βαφτίσει την κόρη
του Χρήστου Χωμενίδη.
– Θέλω να σχολιάσετε τον τρόπο που χρησιμοποιούνται οι
πνευματικοί άνθρωποι, ιδιαίτερα σε δύσκολους καιρούς, και να μου
πείτε ποιος θα θέλατε να είναι ο ρόλος τους;
Λ.Δ. Προσωπικά αγανακτώ με το λαϊκό αίτημα «να σπάσουν τη σιωπή
τους οι πνευματικοί άνθρωποι». Οποιος τη σπάσει, ακολουθεί
υβρεολόγιο εναντίον δικαίων και αδίκων. Το βρίσκω αίσχος. Οι
πνευματικοί άνθρωποι μιλάνε με τη δουλειά τους και ο καθένας στον
χώρο του με την παρουσία που έχει. Και φυσικά μερικοί από μας είναι
πιο πολιτικοποιημένοι και μπορεί να ενεργοποιούνται σε κόμματα ή
κινήματα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, κακοποιοιούνται μέχρι στιγμής.
Εχω το φρικτό παράδειγμα της Σώτης Τριανταφύλλου, που επειδή είχε
άποψη και την υπερασπιζόταν αναγκάστηκε να αλλάξει σπίτι. Και δεν
έβγαλε μισή ανακοίνωση η Εταιρεία Συγγραφέων. Επομένως, αποφασίστε
αγαπητό κοινό, θέλετε να σπάσουμε τη σιωπή μας; Δεν σας συμφέρουν
πάντα αυτά που λέμε.
Χ.Χ. Εγώ νομίζω ότι πνευματικοί άνθρωποι είναι μόνο τα μέντιουμ.
Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν χρησιμοποιούν τον όρο διανοούμενος,
καλλιτέχνης ή δημιουργός. Γιατί προφανώς ο όρος πνευματικός
άνθρωπος τους καλύπτει περισσότερο και τους βοηθάει να μας
χρησιμοποιούν ως «μασκωτίτσα». Συμφωνώ με όσα είπε η Λένα και έχω
να προσθέσω ότι απαίτηση ενός κομματιού της κοινής γνώμης είναι ο
πνευματικός άνθρωπος να είναι και καλός άνθρωπος με τη δική τους
εντύπωση.
Λ.Δ. Βολικός θα έλεγα…
Χ.Χ. Ναι, βολικός. Να χαϊδεύει αυτάκια και να γαργαλάει
πατουσίτσες.
Λ.Δ. Νομίζω ότι αυτήν τη στιγμή η κοινωνία δεν έχει πραγματικά
αίτημα αλλαγής. Μπορεί να έχει αίτημα να ξαναβρεί το προηγούμενο
στάτους κβο και νομίζω ότι οι εκλεκτοί άνθρωποι, αν είναι
υποψήφιοι, θα πάνε χαμένοι. Αυτούς τους λίγους εκλεκτούς δεν πρέπει
να τους αφήσουμε να πάνε χαμένοι, πρέπει να τους προφυλάξουμε και
να εμφανιστούν λίγο μετά, όταν ανακύψει το αίτημα της αλλαγής της
κοινωνίας. Και τότε υπάρχει πεδίο δόξης γι’ αυτούς που πραγματικά
μπορούν να προσφέρουν.
Χ.Χ. Πάντως αυτήν τη στιγμή όποιος είναι βουλευτής αφοσιώνεται.
Δεν θα κάνουμε δηλαδή τα «ωραιοτύπια» και θα βάλουμε τους ωραίους
τύπους.
– Τελικά τι Βουλή θα θέλατε;
Λ.Δ. Η Βουλή που εύχομαι να έχουμε είναι Βουλή άξιων ανθρώπων
από όποιος χώρους και αν προέρχονται, εκτός φυσικά από τους
ακραίους και τους φασιστικούς χώρους. Βουλή ανθρώπων που θα
χαιρόμουν να τους δω οπουδήποτε.
– Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι;
Λ.Δ. Υπάρχουν. Απλώς θέλει κόπο να τους ανακαλύψεις. Γιατί δεν
είναι ντενεκέδες να κάνουν θόρυβο.
Χ.Χ. Αφήσαμε την πολιτική ζωή να στελεχωθεί από τους
κατιμάδες.
Λ.Δ. Επίσης, αν εμφανιστεί κάποιος σε δημόσια θέση, όπως πήγα
εγώ στο Δ.Σ. της ΕΡΤ, θέλει αυτοθυσία και γερό στομάχι. Πρώτον, ο
μισός χώρος μας με ρωτούσε πόσα λεφτά έπαιρνα και όταν έλεγα τίποτα
δεν το πίστευαν· και δεύτερον, με χλεύαζαν όλα τα blogs. Στην
πραγματικότητα ποιος μένει στη δημόσια θέση και στην πολιτική;
Αυτός που έχει λόγο. Εγώ γιατί να μείνω;
Χ.Χ. Υστερα από τόσα χρόνια στο κουρμπέτι εξακολουθεί να με
εκπλήσσει η κακία των ανθρώπων. Εφτασε να πει ένας τύπος στο
twitter ότι πέθανε ο Μητροπάνος και ζει ο Χωμενίδης! Εχω μια
ερμηνεία για το τι γίνεται μ’ αυτή την ασχήμια που έχει κατακλύσει
τη ζωή μας. Θα πω κάτι που έλεγε ο Τάσος Φαληρέας: «Εξω οι βλάχοι
από την Αθήνα». Τι εννοούσε; Δεν είναι ο άνθρωπος που έρχεται από
την περιφέρεια, που έχει τους κώδικες της περιφέρειας που είναι πιο
γνήσιοι και πιο αυστηροί. Είναι ο άνθρωπος που έρχεται από την
περιφέρεια στην πρωτεύουσα, έχει αναβαθμιστεί οικονομικά, έχει
εγκαταλείψει τους ηθικούς κώδικες της περιφέρειας και την αισθητική
της και δεν μπόρεσε να ασπαστεί τους ηθικούς και αισθητικούς
κώδικες του άστεως. Αρα, αυτός ο άνθρωπος είναι μετέωρος.
Λ.Δ. Θα διαφωνήσω λίγο μ’ αυτό. Εχω μια πιο ιστορική εκτίμηση.
Πρώτα πρώτα δεν ήμασταν ποτέ κοινότητα. Τώρα βιώνουμε μια εποχή
μεγάλης δυσαρέσκειας, γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να ανακτήσουμε το
παλιό στάτους κβο, και επειδή δεν έχουμε εξασκηθεί στην
αυτοκριτική, στρεφόμαστε απλούστατα εναντίον των πιο ευάλωτων.
Δηλαδή, το λαμόγιο, επειδή σε κρατάει, δεν τον χτυπάς. Τον αθώο
χτυπάς, που δεν ξέρει να αμυνθεί.
Αυτήν τη σκούρα εποχή, όλα τα λεφτά είναι η εκπαίδευση
Είναι και οι δύο πολύ θυμωμένοι με την αμετροέπεια που συναντούν
στα social media. Και στην προχειρότητα που επικρατεί.
Χ.Χ. Θυμάμαι τον δάσκαλό μου στο σχολείο μου, που λεγόταν
Πανηγύρης, όταν λέγαμε μία μεγάλη χοντράδα, μας φώναζε και μας
έλεγε: «Αυτό θα το ’λεγες μπροστά στο κορίτσι που σου αρέσει»;
Ακούγονται φοβερά πράγματα, και από έναν λαό που έχει δείξει
πραγματικά μεγαλείο.
Λ.Δ. Το μεγαλείο που έχει δείξει αυτός ο λαός είναι η ζεστασιά
του. Δείτε με το ζήτημα των αστέγων πώς ευαισθητοποιήθηκε ο
κόσμος…
– Ο Χρήστος θίγει πιο άμεσα το κοινωνικοπολιτικό στα βιβλία του.
Η Λένα έχει πιο λοξή ματιά. Παρότι και οι δύο έχετε μόλις βγάλει τα
νέα βιβλία σας, τι απ’ ό,τι επικρατεί τώρα γύρω μας θα κυριαρχούσε
στο επόμενο βιβλίο σας;
Χ.Χ. Θα σου αποκαλύψω ποιο είναι το θέμα του επόμενου βιβλίου
μου και είναι πραγματικό περιστατικό. Στην Πλατεία Αμερικής
γκρέμισαν τον κινηματογράφο Attica και αποφάσισαν να κτίσουν ένα
μικρό mall. Το έργο έμεινε στη μέση και βγήκε επείγουσα έκθεση της
πολεοδομίας ότι οι γύρω πολυκατοικίες κινδυνεύουν. Το βιβλίο που
σκέφτομαι να γράψω αφορά τρεις πολυκατοικίες, με τρεις διαχειριστές
και τους ενοίκους που προσπαθούν να δουν τι θα κάνουν. Το κτίριο
κινδυνεύει να πέσει κι αυτοί τσακώνονται. Νομίζω ότι είναι μια
υπέροχη παραβολή σε ό,τι συμβαίνει στη σημερινή Ελλάδα. Δηλαδή
καταρρέει η Ελλάδα κι εμείς τσακωνόμαστε.
Λ.Δ. Επειδή πιστεύω πολύ σε δύο πράγματα αυτή τη σκούρα εποχή,
το ένα είναι η εκπαίδευση, όλα τα λεφτά είναι η εκπαίδευση. Ο
άνθρωπος γίνεται ό,τι τον κάνει η εκπαίδευση στο σπίτι του και στο
σχολείο. Πιστεύω στις εξαιρετικές μονάδες. Το επόμενο βιβλίο μου θα
λέγεται «Δεσποινίς Φοίβη». Είναι μια δασκάλα που έχει σπουδάσει στο
εξωτερικό και έρχεται σε ένα άγονο χωριό, σε ένα μονοθέσιο σχολείο
και διδάσκει στα παιδιά να μη φοβούνται το σώμα τους, τα
συναισθήματά τους, τις ιδέες τους, να είναι ελεύθερα. Θα το
τοποθετήσω στον Μεσοπόλεμο, αλλά η Δεσποινίς Φοίβη διώκεται από τον
Μεταξά, από τους γονείς των παιδιών, εντάσσεται στο ΕΑΜ, πιστεύει
ότι βρήκε τη Γη της Επαγγελίας και την εκτελεί το ΕΑΜ.
– Γιατί αντλείς από εκείνη την περιοδο;
Λ.Δ. Γιατί η πιο κρίσιμη στιγμή πριν από το τώρα είναι η
περίοδος που προηγήθηκε του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τον οποίο
ετοίμασε ο Μεσοπόλεμος.
– Τι θα ζητούσατε από τον επόμενο υπουργό Πολιτισμού;
Λ.Δ. Νομίζω ότι ο προηγούμενος υπουργός Πολιτισμού έκανε
πραγματική προσπάθεια. Στον επόμενο υπουργό Πολιτισμού εύχομαι να
έχει περισσότερα χρήματα στη διάθεσή του, γιατί πολιτισμός χωρίς
χρήματα δεν γίνεται. Και εύχομαι να μην είναι διακοσμητικός, γιατί
οι υπουργοί Πολιτισμού μέχρι τώρα είναι διακοσμητικοί.
Χ.Χ. Θέλω να ανοίξει τους αρχαιολογικούς χώρους να πηγαίνουν τα
παιδάκια του Δημοτικού να βλέπουν πώς ζούσαν οι αρχαίοι. Και τα
μουσεία. Θέλω να μάθουμε τη συνέχεια. Αν κατοικούνταν από άλλης
παιδείας ανθρώπους η Ελλάδα, τα αρχαία θα ήταν κομμάτι της
καθημερινότητάς μας. Επρεπε να υπάρχουν τεράστιες ουρές έξω από τα
μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους. Νομίζω ότι οι συγγραφείς
και οι καλλιτέχνες, πρέπει να είμαστε κοινωνικοί αλήτες, να
προκαλούμε την εξουσία. Θέλω να μη με συμπαθεί ο υπουργός
Πολιτισμού.
Το ελληνικό βιβλίο
– Το ελληνικό βιβλίο νομίζετε ότι σε σχέση με το ευρωπαϊκό και
το διεθνές είναι λίγο φτωχός συγγενής;
Λ.Δ. Νομίζω ότι αν γράφαμε στα αγγλικά θα σκίζαμε.
Χ.Χ. Εμένα μου αρέσει πιο πολύ, με ιντριγκάρει η ελληνική
παθογένεια και αυτό δεν αφορά πολλούς. Η Λένα είναι αλλιώς. Το
τελευταίο της βιβλίο, «Εγώ ο Ζάχος ζάχαρης» είναι ένα υπέροχο
παραμύθι που αφορά όλο τον κόσμο, είναι ο Μικρός Πρίγκιπας των
γάτων.
Λ.Δ. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω πολλή εντοπιότητα. Είμαι πιο
κοσμοπολίτισσα από παιδί. Δεν νιώθω κανένα ιδιαίτερο δικαίωμα στην
Ελλάδα επειδή έτυχε να γεννηθώ εδώ. Πιστεύω ότι όσοι ζουν εδώ έχουν
τα ίδια δικαιώματα, όπως κι εγώ αν πάω στη Γερμανία ή στη Γαλλία θα
πρέπει να έχω τα ίδια δικαιώματα με όσους γεννήθηκαν εκεί.
– Θέμα μετανάστες, λοιπόν…
Χ.Χ. Αυτοί που θα έπρεπε να είναι πιο ευαισθητοποιημένοι
αναλώνονταν επί χρόνια σε μια επιδερμική προσέγγιση. Οταν ξεχείλισε
το ποτήρι δεν είχαν καταλάβει τι συνέβαινε. Δεν είχαν καταλάβει ότι
αυτοί οι άνθρωποι που μπαίνουν στην Ελλάδα, μπαίνουν για να πάνε
κάπου αλλού. Και τελικά δεν μπορούν να ζήσουν εδώ σχεδόν
καθόλου.
Λ.Δ. Πάντως, και στις συνθήκες που ζουν εδώ, είναι πολύ καλύτερα
από τις πατρίδες τους, που ζουν άθλια. Το γνωρίζω γιατί εμπλέκομαι.
Εκεί απειλείται κάθε στιγμή η ζωή τους και μιλάμε για την απόλυτη
φτώχεια. Η αλήθεια είναι ότι μας φόρτωσαν αυτόν τον ογκόλιθο με το
Δουβλίνο ΙΙ. Και φαινόμαστε εμείς οι ρατσιτσές και εκείνοι
κύριοι.
Oι σταθμοί του
1966
Γεννήθηκε στην Αθήνα σε οικογένεια στελεχών της Αριστεράς.
Παππούς του, ο Βασίλης Νεφελούδης και αδελφός της γιαγιάς του, από
την πλευρά του πατέρα του, ο Δημήτρης Γληνός.
1990
Αποφοιτά από τη Νομική Αθηνών.
1993
Εκδίδεται το πρώτο του μυθιστόρημα, «Το σοφό παιδί», που κάνει
ιδιαίτερη αίσθηση σε κριτική και κοινό.
1997
Παρακολουθεί το International Writing Programme στην Αϊόβα των
ΗΠΑ.
2012
Εκδίδεται το 10ο βιβλίο του «Ο κόσμος στα μέτρα του» (είναι το
έβδομο μυθιστόρημά του). Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε δέκα
γλώσσες σε όλο τον κόσμο.
Oι σταθμοί της
1955
Γεννήθηκε στον Βόλο.
1990
Εγινε διδάκτωρ Ιστορίας της Εξωτερικής Πολιτικής (ενώ δίδασκε
ήδη ως επιστημονική συνεργάτις στη Νομική Σχολή Αθηνών).
1993
Επισκέπτρια ερευνήτρια στο Harvard University.
1995
Πρώτη εμφάνιση στα γράμματα με τη συλλογή διηγημάτων «Γιατί δε
μιλάς για μένα;» που τιμήθηκε με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου
λογοτέχνη «Μαρία Ράλλη».
1999
Ιδρυτικό μέλος της Εθνικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα
Δικαιώματα.
2002
Πρώτη εμφάνιση στο θέατρο με το έργο «Η ωραία θυμωμένη».
Η συνάντηση
Διαλέξαμε το «Αλάτσι» για τη συνάντησή μας, πίσω από το Χίλτον.
Πήραμε σταμναγκάθι, πατάτες τηγανητές με στάκα, οι δύο
προσκεκλημένοι μας επέλεξαν μπριζόλα και εγώ λαβράκι. Τα
συνοδεύσαμε με μπίρες και άσπρο κρασί για τον Χρήστο Χωμενίδη. Για
επιδόρπιο επιλέξαμε τα θαυμάσια κόλλυβα που σερβίρει το «Αλάτσι»
και καφέ. Σύνολο, 152,50 ευρώ.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
