«Οι αναρχοφασιστοτραμπούκοι των Εξαρχείων υπέστησαν μετά από 30 χρόνια τη μεγαλύτερη ήττα από γυναίκα, τη σύζυγο του Βαρουφάκη, Δανάη Στράτου», έγραψε στο Τwitter η Φωτεινή Πιπιλή τον Απρίλιο του 2015, μετά την επίθεση που δέχτηκε ο τότε υπουργός Οικονομικών στα Εξάρχεια. Και αν αυτή είναι μία από τις εικόνες που έγιναν κυρίαρχες στα μέσα ενημέρωσης και στο ευρύτερο κοινό, μαζί με τις άλλες στο πλευρό του Γιάνη Βαρουφάκη σε ρομαντικές βόλτες στο περιθώριο συσκέψεων ή στην ταράτσα της Πλάκας για το Paris Match, η αλήθεια είναι πως μέχρι και τον Ιανουάριο του 2015 η κυρίαρχη εικόνα για τη Δανάη Στράτου ήταν άλλη.
Ποια ήταν αυτή η εικόνα; Της εικαστικού που αγαπά τη μεγάλη κλίμακα, έχει κάνει έργα σε ποταμούς, στην έρημο, σε σημεία του κόσμου που χωρίζονται από τείχη. Που δημιουργεί εγκαταστάσεις ενεργοποιώντας τον χώρο, το περιβάλλον που κάθε φορά επιλέγει προκειμένου να προκαλέσει μια εμπειρία στον θεατή. Το 2004 το έργο της «The River of life», που παρουσιάστηκε στην έκθεση του ΕΜΣΤ «Διαπολιτισμοί» με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, έφερε μέσα στο ειδικό μαύρο κυκλικό δωμάτιο που δημιουργήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής τους ποταμούς Δούναβη, Νείλο, Αμαζόνιο, Νίγηρα, Μισισιπή, Γιανγκ Τσε και Γάγγη. Το ίδιο έργο επιστρέφει σε λίγες μέρες στη δημόσια θέαση, καθώς θα εκτεθεί στην πρώτη έκθεση του ΕΜΣΤ στη μόνιμη στέγη του, στο πλαίσιο της «ΕΜΣΤ- Μ ΗΚΑ, Κρίσιμοι διάλογοι: Αθήνα-Αμβέρσα». Την ίδια ώρα, τα περίφημα μαύρα κουτιά της που εκπέμπουν τις λέξεις που κρύβουν στην ψυχή τους οι λαοί σήμερα –δηλ. το έργο «Ιt’s Time to Open the Black Boxes!»– έχουν ανοίξει στην Αυστρία και σύντομα θα εκπέμψουν σε παγκόσμια κλίμακα.
Και όμως, η κοινής πρόσληψης ιδιότητά της ως μιας καλλιτέχνιδας με διεθνή δράση έγινε σε λίγα 24ωρα «σύζυγος Βαρουφάκη». Τη ρώτησα αν το βρίσκει ενοχλητικό. «Ποτέ δεν άλλαξε η εικόνα που έχω εγώ η ίδια για τον εαυτό μου. Ομως ομολογώ πως ήταν ενδιαφέρον να παρατηρεί κανείς ότι, ενώ επί είκοσι χρόνια που δουλεύω δεν είχα πουθενά αναφερθεί ως κόρη ή σύζυγος κάποιου, ξαφνικά έγινα η γυναίκα του Βαρουφάκη. Είναι περίεργο αυτό. Δεν το περίμενα. Και ναι, η αλήθεια είναι ότι με πήγε πίσω όσον αφορά το καλλιτεχνικό σκέλος». Δεν περίμενε τίποτε από αυτά που καταιγιστικά ακολούθησαν το τηλεφώνημα που δέχτηκε ο Γιάνης Βαρουφάκης τον Δεκέμβριο του 2014. Βρίσκονταν σε οικογενειακές διακοπές για τα Χριστούγεννα, ο Αντώνης Σαμαράς προκήρυξε εκλογές μετά το αδιέξοδο στην προεδρική εκλογή, επέστρεψαν εσπευσμένα στην Αθήνα και τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Παγκοσμίως…
Ηξεραν, όπως λέει η ίδια, ότι, αν γινόταν κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ, ο σύζυγός της θα γινόταν υπουργός Οικονομικών.Του το είχε ζητήσει ο Αλέξης Τσίπρας, με τον οποίο επί χρόνια συζητούσαν το σχέδιο που είχαν αποφασίσει να εφαρμόσουν. «Αν ήξερα τι θα ακολουθήσει, θα είχα προστατευτεί. Δεν είχαμε πλαίσιο υποστήριξης. Με τρόμαξε πολύ αυτό, δεν το αρνούμαι, ειδικά ως προς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η τάση μου τότε ήταν απλώς να κρυφτώ». Ελειψε για έναν μήνα προκειμένου να διευθετήσει τα τυπικά της μετακόμισης από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα. Και όταν επέστρεψε, όλα ήταν διαφορετικά.
«ΖΗΣΑΜΕ ΕΝΑ ROLLER COASTER»
«Ηταν τόσο έντονη αυτή η περίοδος. Επί έξι μήνες βασική μου προτεραιότητα ήταν να φτιάξω ένα σύστημα υποστήριξης για τον Γιάνη. Τα πάντα τότε ήταν πολύ πυκνά, σε χρόνο και συναισθήματα. Προτεραιότητά μου ήταν να επιβιώσει αυτός ο άνθρωπος. Να είναι έτσι οργανωμένο το σπίτι ώστε να του προσφέρει ό,τι χρειαζόταν. Επιπλέον, όταν γύρισα από την Αμερική, τον βρήκα να εργάζεται σχεδόν αβοήθητος είκοσι ώρες το εικοσιτετράωρο. Ο ίδιος ήταν βουτηγμένος στη διαπραγμάτευση, δεν είχε χρόνο για τίποτα. Ζήσαμε ένα roller coaster».
Εχουν περάσει σχεδόν δύο χρόνια από τότε. Και ακριβώς 15 μήνες από την παραίτηση Βαρουφάκη. Τώρα όλα είναι διαφορετικά. Η ίδια ζει μόνιμα στην Αθήνα και οργανώνει μια σειρά εκθέσεων και δράσεων σε όλο τον κόσμο. Και αν και οι περισσότερες θα παρουσιαστούν στο αμέσως προσεχές διάστημα (Ελλάδα, Ολλανδία, ΗΠΑ), η ενέργεια και ο χρόνος της είναι αφοσιωμένα στο έργο που ετοιμάζει για τα Αισχύλεια το 2017. Στην Ελευσίνα βρίσκεται σχεδόν κάθε μέρα. Της ανατέθηκε η δημιουργία του έργου που θα τοποθετηθεί στο Παλαιό Ελαιουργείο – «ένα όνειρο ζωής», όπως λέει η ίδια. Δεν θέλει να πει περισσότερα σε αυτή τη φάση. Ομως «το δουλεύω δύο χρόνια. Μπορώ σε γενικές γραμμές να πω ότι έχει σχέση με τον μύθο της Περσεφόνης και της Δήμητρας, όσον αφορά τον πάνω και τον κάτω κόσμο, αγγίζει το προσφυγικό κύμα από τη Μικρά Ασία του 1922 και φτάνει στο σήμερα, ρίχνοντας φως στο προσφυγικό θέμα που μας αφορά. Με ενδιέφερε εννοιολογικά και αφαιρετικά να ορίσω ένα σύνορο, ένα επίπεδο που να διέπει τον χώρο και να δείχνει τον διαχωρισμό των δύο κόσμων».
Το θέμα των ορίων, των αδιάβατων συνόρων την είχε απασχολήσει και παλαιότερα, στο έργο της «CUT – 7 διαχωριστικές γραμμές». Επτά τείχη που χωρίζουν λαούς, έθνη, ιστορικές αφηγήσεις (Κόσοβο, Κύπρος, Μεξικό, HΠΑ, Δυτική Οχθη, Kασμίρ, Αιθιοπία, Βόρεια Ιρλανδία) φωτογραφήθηκαν από την ίδια και από τις δύο πλευρές για τη δημιουργία μιας έκθεσης όπου ο θεατής βρίσκεται να αντικρίζει και τις δύο όψεις των διαχωριστών γραμμών. Αυτό είναι και το έργο της που πυροδότησε ουσιαστικά τη σχέση της με τον Γιάνη Βαρουφάκη. Αν και είχαν γνωριστεί το 2000 δειπνώντας με μια κοινή φίλη στη Ράτκα, τότε ήταν και οι δύο με διαφορετικούς συζύγους. «Δεν τον ήξερα, αν και ο ίδιος γνώριζε τη δουλειά μου. Με εντυπωσίασε διανοητικά. Ξαναβρεθήκαμε σε μια μεγάλη παρέα δύο χρόνια αργότερα, μαζί με τους συζύγους μας. Οταν το 2005 ξεκίνησα την έρευνα για τους Διαχωρισμούς, τον συνάντησα για να συζητήσουμε. Και κολλήσαμε. Είχαμε ήδη χωρίσει και οι δύο. Γίναμε ζευγάρι και καταλήξαμε να ταξιδεύουμε σε όλο τον κόσμο. Από εκείνη την ημέρα, στα τέλη του Νοέμβρη του 2005, είμαστε μαζί».
Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΑΠΟΦΑΣΗ
Και όμως, λίγο μετά την παραίτησή του, στη σκιά του δημοψηφίσματος, βρέθηκε στη θέση να πάρει μια κρίσιμη απόφαση για την ίδια. Να συνεχίσει να τον ακολουθεί παντού ή να επιστρέψει στην τέχνη, σε αυτό που η ίδια είναι. «Μετά την παραίτησή του, σαν από κεκτημένη ταχύτητα, συνέχισα να ακολουθώ το πλάνο του Γιάνη, τα ταξίδια, την προετοιμασία για το κίνημά του, το DiEM25. Αυτό με κούρασε όμως, έπρεπε να πάρω μια απόφαση: θα συνεχίσω να σκέφτομαι τον εαυτό μου ως καλλιτέχνη ή θα σταματήσω και θα ασχοληθώ μόνο με το όραμα του Γιάνη. Από κοινού πήραμε την απόφαση να έχω τη βάση μου στην Αθήνα και να ασχοληθώ με τα πρότζεκτ μου. Δεν θα ήμουν ο εαυτός μου αλλιώς», λέει. Αλλωστε, η ίδια πιστεύει ότι η τέχνη οφείλει να συνδιαμορφώνει τα πράγματα, να είναι πολιτική, χωρίς να χάνει τον ποιητικό της χαρακτήρα όμως. «Για μένα η τέχνη δεν πρέπει να απευθύνεται σε μια ελίτ. Δεν με ενδιαφέρει να μπορεί να την αναλύσει μόνο ένας ειδικός σε θέματα τέχνης, αλλά να την προσλαμβάνει ενστικτωδώς ακόμα και ένα παιδί». Η τέχνη είναι πολιτική, ακόμα και αν δεν είναι πολιτικό το θέμα της, λέει. Πολιτικό είναι και το θέμα για το έργο που ετοιμάζει τώρα για το Οστιν στο Τέξας, στο υπαίθριο μουσείο γλυπτών που δημιουργεί το The Austin Contemporary. H Δανάη Στράτου δημιουργεί ένα έργο για την κρισιμότητα του νερού, τον φόβο του Πολέμου για το Νερό, μέσα στη λίμνη του πάρκου. Με έναν μηχανισμό θα δημιουργεί συνεχείς, ομόκεντρους κύκλους σαν κύματα.
Σαν κύματα επιστρέφουν όμως και τα έργα της, που φαίνεται πως επιθυμεί να επανατροφοδοτούνται διαρκώς. Ενα από αυτά είναι το «Ιt’s Time to Open the Black Boxes!», όπου oι επισκέπτες καλούνται να γεμίσουν τα κουτιά με λέξεις απαντώντας σε δύο ερωτήσεις: α) Τι είναι αυτό που σήμερα αισθάνεσαι ότι σε απειλεί περισσότερο και σε τρομάζει; και β) Τι είναι αυτό που αισθάνεσαι ότι απειλείται και θέλεις να το διαφυλάξεις; «Η κυρίαρχη λέξη στην Ελλάδα ήταν η αξιοπρέπεια. Φοβόμαστε ότι θα χάσουμε την αξιοπρέπεια, νιώθουμε ότι πρέπει να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπεια», μας λέει σήμερα. Στην Αυστρία, όπου παρουσιάζεται το έργο αυτές τις μέρες, οι κυρίαρχες λέξεις είναι άλλες. Εκεί η κρίση δεν έχει βαθύνει τόσο, όμως υπάρχει φόβος για τη στροφή προς την ακροδεξιά. Εκεί φοβούνται πως θα χαθεί η ελευθερία του λόγου, θέλουν να προστατεύσουν το κεκτημένο της οικογένειας και της ασφάλειας.
Σύντομα το έργο θα γίνει ιντερνετικό, άρα παγκόσμιο, καθώς επιχειρεί να κάνει μια παγκόσμια ψυχολογική χαρτογράφηση, χωρίς φίλτρο και προαπαιτούμενα. Τη ρωτάω ποια απάντηση θα έδινε σήμερα η ίδια στα ερωτήματα που θέτει μέσω του «Ιt’s Time to Open the Black Boxes!». Μου απαντά αμέσως. «Το έχω σκεφτεί αρκετά. Θα σας απαντήσω με τη λέξη “ελπίδα”. Με τρομάζει να χάσουμε την ελπίδα μας. Αν τη χάσουμε, θα έρθει η απελπισία. Πρέπει να πάρουμε την ευθύνη της ζωής μας στα χέρια μας, να αναλάβουμε τη μοίρα μας, να επιλέξουμε τον κόσμο όπου θέλουμε να ζήσουμε».
Οι ίδιοι οι πολίτες ψηφίζουν όμως, ορίζουν τη μοίρα τους. Αν εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ ο Τραμπ, θα είναι επιλογή των πολιτών, της λέω. «Ναι, και είναι τρομακτικό αυτό. Ακόμα και το Brexit το περίμενε κανείς; Εγώ πραγματικά δεν το περίμενα. Είμαστε σε έναν πόλεμο μεταξύ αυτών που θέλουν να κρατήσουν τα πράγματα ακριβώς όπως είναι για να μη χάσουν την εξουσία και εκείνων που απαιτούν την αλλαγή. Στην Ελλάδα ξεσηκωθήκαμε, το 62% βγήκε στους δρόμους και ψήφισε “Οχι“, λέει.
«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΧΕΙ ΠΑΓΩΣΕΙ»
Και το αποτέλεσμα; «Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια, θλιβερή εκ των έσω υπονόμευση αυτού του “Οχι“. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να ξαναβγούμε στους δρόμους. Στην Ελλάδα ο κόσμος έχει παγώσει, έχει απογοητευτεί, έχει χάσει κάθε ελπίδα. Και δυστυχώς αυτή είναι η συνθήκη που οδηγεί συνήθως σε ακραίες καταστάσεις». Τη φοβίζει η φυγή των νέων στο εξωτερικό. Τους καταλαβαίνει, αλλά η φυγή αυτή την τρομάζει. «Φεύγουν τα καλύτερα μυαλά και μένει ένα κέλυφος μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι ακραίες δυνάμεις».
Τη ρωτάω αν βιοπορίζεται από τη δουλειά της. Και δεν έχει κανένα πρόβλημα να απαντήσει. «Οχι εύκολα πια, λόγω της κρίσης τα τελευταία πέντε χρόνια είναι σχεδόν αδύνατον να ζεις από την αγορά της τέχνης. Δεν ξεκίνησα ως εμπορικός καλλιτέχνης, είναι η αλήθεια. Ζούσα μέσω αναθέσεων έργων που γίνονταν σε μεγάλη κλίμακα. Για παράδειγμα, το «The River of life» ήταν μια ανάθεση του ΕΜΣΤ. Υπήρξε κρατική επιχορήγηση, ενώ το απαραίτητο ποσό συμπληρώθηκε από συλλέκτες που χρηματοδότησαν ο καθένας από ένα ποτάμι με ανταλλαγή ένα φωτογραφικό μου έργο από το αντίστοιχο ποτάμι. Μέσα σε αυτό το ποσό ήταν και η αμοιβή μου ως καλλιτέχνη. Κάποια στιγμή άρχισα να κάνω εκθέσεις (συνεργάζεται με την γκαλερί Ζουμπουλάκη στην Ελλάδα). Παράλληλα με τις αναθέσεις, άρχισαν να πωλούνται και τα έργα μου, οπότε βιοποριζόμουν πάρα πολύ καλά. Τα τελευταία πέντε χρόνια, όλα αυτά κόπηκαν μαχαίρι. Δεν σας κρύβω ότι ένας από τους λόγους που επιλέξαμε να μετακομίσουμε στην Αμερική ήταν και ο βιοπορισμός».
Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε φάση επανεκκίνησης. «Κάνω reboot», λέει η ίδια. Υπάρχει ξανά ενδιαφέρον και από το εξωτερικό για τη δουλειά της. Για παράδειγμα, ταυτόχρονα με τα υπόλοιπα έργα, ετοιμάζει και ένα ακόμα για την Ολλανδία, το «Chasing the Flowers», για τις ανάγκες του οποίου φωτογράφισε αγριολούλουδα ψηλά στις βουνοκορφές της Κρήτης αλλά και τις άρτιες γενετικά μεταλλαγμένες τουλίπες της Ολλανδίας. «Εχω περισσότερες προσκλήσεις μετά και από όλη αυτή τη δημοσιότητα, κάνω έναν νέο κύκλο δουλειάς. Αυτή τη στιγμή, όμως, ο Γιάνης καλύπτει τις οικονομικές ανάγκες της οικογένειάς μας και δεν το κρύβω, δεν είναι ευχάριστο να μην είσαι ανεξάρτητος οικονομικά».
Η ΑΝΝΑ ΚΑΦΕΤΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΞ
Τους έξι μήνες που ο σύζυγός της ήταν υπουργός Οικονομικών ήλπιζε για μια εξέλιξη στον χώρο της τέχνης που, όπως τονίζει, δεν θα στοίχιζε ούτε ευρώ: την αποκατάσταση της Αννας Καφέτση, της ιδρυτικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ, που το εμπνεύστηκε και το δρομολόγησε, στη θέση από την οποία είχε απομακρυνθεί παράτυπα, όπως λέει, επί κυβέρνησης Σαμαρά, με αποτέλεσμα να μην έχει ανοίξει ακόμα το Φιξ. Και ήταν αυτό το σημείο που την έκανε να καταλάβει πως η κυβέρνηση δεν θα καταφέρει αυτά που δεσμεύτηκε ότι θα κάνει. «Ηταν μεγάλη απογοήτευση για μένα. Η ίδια η κυβέρνηση, ο ίδιος ο υπουργός Πολιτισμού είχαν υποσχεθεί δικαιοσύνη, είχαν μιλήσει για ηθική αποκατάσταση. Δεν πιστεύω ότι ένας άνθρωπος πρέπει να έχει μια καρέκλα για όλη του τη ζωή, όμως το μουσείο έπρεπε να ανοίξει με το όραμα της ιδρυτικής διευθύντριας. Στη συνέχεια θα έπρεπε να ακολουθήσει διεθνής διαγωνισμός. Από την εξέλιξη αυτής της υπόθεσης όμως κατάλαβα, είδα τα πρώτα δείγματα, πως δεν θα γίνουν όσα είχαμε οραματιστεί».
ΧΑΘΗΚΑΝ ΚΑΠΟΙΕΣ ΦΙΛΙΕΣ
Με όλα τα μάτια στραμμένα πάνω τους, με κινήσεις λανθασμένες και από τους ίδιους (έχει πει ότι η φωτογράφιση στο Paris Match ήταν λάθος), η ίδια δεν ένιωσε ούτε μία στιγμή πως είναι κατηγορούμενοι για κάτι. Το αντίθετο, μας λέει, καθώς νιώθει πως «η στάση του Γιάνη Βαρουφάκη στο υπουργείο Οικονομικών ήταν μια αναλαμπή λογικής και αξιοπρέπειας που ενέπνευσε την πλειονότητα των Ελλήνων». Ομως έχασε ανθρώπους από τη ζωή της εκείνη την εποχή. Πολλούς. «Υπάρχει ένας διπολισμός στην κοινωνία που παλαιότερα δεν υπήρχε. Παλιά δεν είχε σημασία αν ψήφιζες ΠΑΣΟΚ, Νέα Δημοκρατία ή Αριστερά, καθόμασταν όλοι στο ίδιο τραπέζι και τρώγαμε. Τώρα βλέπεις τον διχασμό σε φίλους, σε οικογένειες. Στη δική μας περίπτωση αυτό ήταν πολύ έντονο. Το είδα να συμβαίνει με προσωπικούς μου φίλους, ακόμα και με μέλη της οικογένειας υπήρξαν εντάσεις. Ξεκίνησε με το δημοψήφισμα. Ηταν μια δύσκολη περίοδος. Πολλοί άνθρωποι δεν ξέρουν τι ακριβώς έγινε, υπήρξε διαστρέβλωση και λάσπη. Για μένα, όμως, το πιο σημαντικό είναι το ανθρώπινο. Εγώ βάζω πάνω από όλα τη σχέση μου, τη φιλία μου, τη συγγένειά μου. Μπορεί να έχουμε διαφορετικές πολιτικές απόψεις, αλλά είσαι φίλη μου, αδελφή μου… Δυστυχώς, δεν το βλέπουν όλοι έτσι… Ναι, χάθηκαν κάποιες φιλίες».
Δεν ξέρει τι θα ψήφιζε αν γίνονταν εκλογές τώρα. Περιμένει νέα πρόσωπα, νέα σχήματα που θα εκφράσουν τον λαό. Κρίνει πως πρέπει να κατέβει ο Γιάνης Βαρουφάκης στην εκλογική διαδικασία με ένα νέο σχήμα. Δεν τη φοβίζει ότι μπορεί να ξεσπάσει πάλι ένα κύμα υπερέκθεσης. «Πρώτον, είμαι πλέον προετοιμασμένη, το έχω βιώσει, έχω πείρα, ξέρω πώς να το διαχειριστώ. Και δεύτερον, όταν ξεκινάς κάτι, καλό είναι να μην το αφήνεις στη μέση. Ο λόγος που δεν βγήκε αμέσως μετά την παραίτηση μπροστά ο Γιάνης είναι επειδή το σχέδιο που είχε ετοιμάσει ανατράπηκε, ακυρώθηκε, οπότε έπρεπε να επεξεργαστεί νέα πρόταση. Χρειαζόταν χρόνο. Οταν είναι έτοιμος και αποφασίσει να προχωρήσει, τότε φυσικά θα τον υποστηρίξω».
«ΜΟΥ ΛΕΙΠΟΥΝ ΤΑ ΕΞΑΡΧΕΙΑ»
Η ιδιωτικότητα έχει επανέλθει σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Μένει σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της πόλης. «Μου θυμίζει κάπως τα μεγάλα αστικά διαμερίσματα όπου μέναμε με την οικογένειά μου. Υπήρχαν πολλά δωμάτια, καθώς ήμασταν πέντε αδέλφια και η μητέρα μου ήθελε να μπαίνει πολύ φως στο σπίτι». Κυκλοφορούν ελεύθερα στην πόλη, με τη συντριπτική πλειονότητα να τους υποδέχεται με θέρμη, όπως υποστηρίζει, «και μια μικρή μειονότητα», σε μέρη όπως το Κολωνάκι και το Ψυχικό, να τους κοιτά δυσάρεστα, μας εξηγεί.
Τα Εξάρχεια, ναι, της λείπουν. Τη ρωτάω αν φοβήθηκε όταν έγινε η φραστική επίθεση στον σύζυγό της καθώς δειπνούσαν στην περιοχή όταν ήταν ακόμα υπουργός Οικονομικών. «Δεν υπήρχε φόβος. Υπήρχε απόφαση να τον προστατεύσω. Δεν υπήρχε περίπτωση να κρυφτώ και να τον αφήσω ευάλωτο. Με τον ίδιο τρόπο θα αντιδρούσα και αν ήταν ο γιος μου. Δεν υπήρχε θέμα επιλογής. Αυτό ήταν. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από το να υποκύπτουμε στους φόβους μας». Γι’ αυτόν τον λόγο οδηγεί μηχανή. Για να ξορκίσει τον φόβο. «Οταν έκανα την κόρη μου, που ήταν το πρώτο μου παιδί, ήμουν πολύ της περιπέτειας, δεν φοβόμουν τίποτα και ξαφνικά άρχισα να σκιάζομαι και τη σκιά μου. Ελεγα, δεν είναι δυνατόν να είμαι τόσο ευτυχισμένη, κάτι θα πάει στραβά. Και είπα θα καταπολεμήσω τον φόβο μου. Και έτσι πήρα μηχανή».
