Κύριε διευθυντά
Νομίζω ότι ο φίλτατος κ. Θ. Γκουλιώνης, με την από 2 Απριλίου 2022 επιστολή του, έλαβε εξαιρετικά ακραίες (και επομένως πολύ άδικες) θέσεις για το πρόσωπο του διασήμου αρχαίου συμπολίτη μας Ηρώδου Αττικού, του εκ Μαραθώνος. Είναι αναγκαίος ένας βραχύτατος μεν, ουσιώδης όμως, αντίλογος. Πολύ δε περισσότερο που ο κ. Γκουλιώνης δεν ανέφερε καμίαν απολύτως βιβλιογραφική στήριξη των καταδικαστικών του απόψεων – για λόγους συντομίας, βεβαίως.
Πρώτον, υποθέτω ότι η κατηγορία ως «Δυνάστη» των Αθηνών αναφέρεται στο θρασύ παράπονο των Αθηναίων ότι δεν μπορούσαν όλοι να εισπράξουν όλο το γενναιόδωρο ποσόν των 500 δραχμών που τους άφησε με τη διαθήκη του ο πατέρας του Ηρώδη, ο Αττικός, παρά μόνον μετά από συμψηφισμόν με όσα λεφτά ενδεχομένως μερικοί χρωστούσαν (Φιλόστρατος, Βίοι Σοφιστών, Β΄, 549,23).
Δεύτερον, ο Ηρώδης δεν ανέλαβε μόνον την «αναμαρμάρωση» του φερώνυμου Ωδείου το 168 μ.Χ., αλλά χρηματοδότησε τη μεγαλύτερη και τολμηρότερη στέγη της Αρχαιότητας (Μ. Κορρές, Η στέγη του Ηρωδείου, Μέλισσα, 2014).
Τρίτον, και κυριότερον, η ψευδής κατηγορία ότι τάχα «ο Ηρώδης είχε σκοτώσει την έγκυο γυναίκα του Ρηγίλλην» δεν στηρίζεται στην (αρχαία και νέα) βιβλιογραφία, ώστε να μας δίνει το δικαίωμα να θεωρούμε «φρικτό» το πρόσωπο μιας διεθνούς ιστορικής προσωπικότητας όπως ο Ηρώδης, ο οποίος:
• «Υπήρξε λαμπρός Σοφιστής, επικεφαλής μιας από τις πιο σπουδαίες σχολές ρητορικής των Αθηνών» (F. Montanari, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, μτφρ.: Α.Δ. Μαυρουδής, University Studio Press, 2017, σελ. 658).
• Απολάμβανε μεγάλου σεβασμού από τον Μάρκο Αυρήλιο, ο οποίος κάποτε του έγραψε: «Ευχόμουν να μυηθώ στα μυστήρια της εν άστει Αθηνάς, και να ’σαι εσύ που θα με μυούσες» (Φιλόστρατος, ό.π. 563.2).
• Υπήρξε ο μεγαλύτερος ίσως ευεργέτης των Αθηνών (το Παναθηναϊκόν Στάδιον και το επί Ρηγίλλης θέατρον ήσαν τα σπουδαιότερα έργα της Αυτοκρατορίας), με έργα και στην Κόρινθο, την Ολυμπία, τη Βοιωτία, τη Θεσσαλία, την Εύβοια, την Ηπειρο, αλλά και την Ιταλία (Φιλόστρατος, ό.π. 550 και 551).
• Ανάμεσα στα μεγάλα έργα που είχε οραματισθεί, περιλαμβανόταν και η διάνοιξη της Διώρυγας της Κορίνθου (Φιλόστρατος, ό.π. 551.19).
Αυτός λοιπόν ο άνδρας, μετά τον θάνατο της Ρωμαίας συζύγου του (της Ρηγίλλης), κατηγορήθηκε από τον Βραδούα, αδελφόν της θανούσης, ότι έβαλε τον απελεύθερο Αλκιμέδοντα να τη σκοτώσει. Κι ο μεν Ηρώδης αθωώθηκε αφού (κατά τον Φιλόστρατον, ό.π. 555.19) ο κατήγορος «δεν παρουσίασε καμιάν απόδειξη», αλλά «μακρηγορούσε παινεύοντας το σόι του». Το δε σχετικό βιβλίο της κυρίας S. Pomeroy, «The murder of Regilla», Harvard University Press, 2007, που επανέφερε τους ισχυρισμούς περί ευθύνης του Ηρώδου, έλαβε και αρνητικές κριτικές (λ.χ. L. Holford-Strevens, 2008, https://bmcr.brynmawr.edu/2008/2008.01.44/).
Σταχυολογώ μερικά από τα επιχειρήματα που (και σήμερα ακόμη) ανατρέπουν αυτό το κουτσομπολιό.
• Δεν παρουσιάσθηκαν ποτέ ούτε αποδείξεις ούτε κίνητρα για μια τόσο φρικτή πράξη.
• Οι έμμονες και πολλαπλές εκδηλώσεις πένθους εκ μέρους του Ηρώδη (για πολλά-πολλά χρόνια μετά την απώλεια) δεν ταιριάζουν με δολοφονία. («Είναι δυνατόν να προσελκύεις την προσοχή στο έγκλημα ξανά και ξανά, με τα μνημεία [προς τιμήν] του θύματος;» (L. Holford-Strevens, ό.π.).)
• Ο Αλκιμέδων συνέχιζε να βρίσκεται στην υπηρεσία του Ηρώδη περισσότερο από 15 χρόνια μετά τον θάνατο της Ρηγίλλης. Ακόμη κι όταν ο Αλκιμέδων είχε εμπλακεί ως κατηγορούμενος σε μια δίκη εναντίον απελεύθερων, ο Ηρώδης θα είχε μια ευκαιρία να απαλλαγεί απ’ αυτόν – αντί να τον υποστηρίζει…
Οταν ο Ηρώδης πέθανε, «άνθρωποι κάθε ηλικίας προϋπαντούσαν τη σορό [απ’ τον Μαραθώνα στην Αθήνα] με δάκρυα και μ’ επευφημίες, σαν παιδιά ενάρετου πατέρα που ορφανέψανε» (Φιλόστρατος, 555.26).
Μήπως λοιπόν, με όλα τούτα, θα μπορούσαμε να δείξουμε λίγο περισσότερη αντικειμενικότητα στις κρίσεις μας γι’ αυτόν τον σπουδαίο πρόγονό μας;
