Κύριε διευθυντά
Η αρχιτεκτονική μας κληρονομιά δέχθηκε ακόμη ένα καίριο πλήγμα: την κατάρρευση τμήματος του μεγάρου της πρώτης οθωνικής περιόδου (1836), το οποίο για μακρό διάστημα είχε στεγάσει το Εθνικό Ωδείο. Το υπουργείο Πολιτισμού έσπευσε να δηλώσει την απόφασή του να αποκαταστήσει το κτίριο, από τα πιο εμβληματικά των Αθηνών. Δεν μπορούμε παρά να επικροτήσουμε μια απόφαση η οποία, δυστυχώς, ελήφθη με καθυστέρηση πολλών δεκαετιών. Θυμάμαι την προσπάθεια που επί καιρό κατέβαλλε το όμορο επί της Φειδίου 1 Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο για να αποκτήσει και να αναστηλώσει το κτίριο και το τείχος αδιάλλακτης άρνησης στο οποίο προσέκρουε από τον τότε ιδιοκτήτη-υπηρεσία του Δημοσίου, η οποία ενδομύχως ένα ευχόταν: την κατάρρευσή του ώστε να μπορέσει να το «αξιοποιήσει», με την έννοια που η αξιοποίηση είχε και έχει παρ’ ημίν.
Επανέρχομαι στην ορθή, καθυστερημένη επί γενεές, απόφαση του ΥΠΠΟ. Για να πω πως ένα κτίριο δεν είναι μόνον η πρόσοψή του, που είναι η τελευταία την οποία θίγει η μακρόχρονη εγκατάλειψη. Είναι κυρίως το εσωτερικό του που ώς την έσχατη λεπτομέρειά του αποκαλύπτει όχι μόνο την αισθητική, αλλά και την υλική καθημερινότητα του παρελθόντος, τον τότε τρόπο ζωής. Η εγκατάλειψη, μαζί με τις εντελώς ακατάλληλες χρήσεις που οι ιδιοκτήτες κατά κανόνα δίνουν στις κατά τα άλλα διατηρητέες ιδιοκτησίες τους, επιφέρουν την πλήρη εξάρθρωση του εσωτερικού των κτιρίων, την οποία ολοκληρώνουν βανδαλισμοί και σταδιακές αποψιλώσεις. Ετσι για πάντα χάνεται η αυθεντικότητα, η γνησιότητα του κτιρίου, όχι μόνο για να μας τέρψει αυτή αισθητικά, αλλά και για να μας διδάξει τα μυστικά της καθημερινότητας, μυστικά ψυχής και νοοτροπίας, παρελθουσών εποχών. Είναι σαφές ότι ουδέποτε το ζήτημα της αυθεντικότητας απασχόλησε στην Ελλάδα τους καθ’ ύλην αρμοδίους. Περίτρανη απόδειξη η αχαρακτήριστη συμπεριφορά τους απέναντι στις μοναδικής σημασίας βυζαντινές αρχαιότητες της Θεσσαλονίκης. Ωμή βαρβαρότητα. Αλλη περίπτωση: ο μνημειακός πλούτος του Τατοΐου, έτσι που τα κτίρια, πολύ προτού επισυμβεί η πυρκαγιά, είχαν απομείνει γυμνά κελύφη από τις αλλεπάλληλες λεηλασίες, αλλά και τις καταρρεύσεις στεγών. Είχε ευτυχώς προλάβει προ εικοσαετίας η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού να εκπονήσει με δική της δαπάνη αποτυπώσεις, που σήμερα, που το κτήμα σιγά σιγά αποκαθίσταται, αποδεικνύονται πολύτιμες.
Ας επιστρέψω στο πολύπαθο κτίριο της οδού Φειδίου 3. Για να διατυπώσω την πρόταση της άμεσης επιλογής ανάμεσα στα τόσα εγκαταλελειμμένα και καταρρέοντα διατηρητέα της Αθήνας, των κτιρίων εκείνων με βαρύνουσα αισθητική και ιστορική σημασία. Δεν απομένουν πολλά. Γι’ αυτά, αρχής γενομένης από εκείνα που αποτελούν δημόσια ιδιοκτησία, να καταβληθεί κάθε προσπάθεια μελέτης και αποκαταστάσεώς τους. Ωστε να σταματήσει στο επίπεδό τους τουλάχιστον η απαξίωση της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς. Η «Ελληνική Εταιρεία» δηλώνει πρόθυμη να συμβάλει στην επίτευξη του ανωτέρω στόχου.
