Κύριε διευθυντά
Ακρως επίκαιρο και εξαιρετικά ενδιαφέρον το κείμενο – άποψη του πανεπιστημιακού καθηγητή Αριστείδη Χατζή, «Τι μας διδάσκει ο Αισχύλος» αναφερόμενο στην τριλογία «Ορέστεια» (458 π.Χ.) και στην ίδρυση του Αρείου Πάγου στην πόλη της Παλλάδος. Εν δε τω σέβας αστών φόβος τε ξυγγενής το μη αδικείν (690-1).
Η «Ορέστεια» είναι η μοναδική τριλογία που διασώθηκε με ενότητα θέματος. Θεωρείται το τελειότερο δημιούργημα του Αισχύλου και ένα από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία του θεάτρου. Η κορυφαία Γαλλίδα ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγί (1913-2010) έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το έργο, που το αποτελούν τα τρία δράματα: «Αγαμέμνων» (στίχ. 1.673). Δολοφονία του νικητή Αγαμέμνονα από την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο. «Χοηφόροι» (στίχ. 1.076). Ο Ορέστης εκδικείται τη σφαγή του πατέρα του, φονεύοντας τον Αίγισθο και τη μητέρα του (μητραλοίας). Οι Ερινύες, ως τιμωροί θεότητες, τον καταδιώκουν στους Δελφούς, όπου είχε προσφύγει, για να συμβουλευθεί τον Απόλλωνα, ο οποίος του είχε υποδείξει τον φόνο. «Ευμενίδες» (στίχ. 1.047). Ο Απόλλων παραγγέλλει στον Ορέστη, που οι Ερινύες τον καταδιώκουν απηνώς, να καταφύγει στην Αθήνα, για να δικασθεί. Η Παλλάς Αθηνά ορίζει το δικαστήριο του Αρείου Πάγου, ως προπύργιο της δικαιοσύνης, για να δικάσει τον μητροκτόνο. Ο θεσμός της συντεταγμένης πολιτείας καταργεί την αυθαίρετη αυτοδικία. Ο Ορέστης αθωώνεται με την ψήφο της Αθηνάς (ισοψηφία), κόρης του Διός, που ενσαρκώνει το θαύμα της αστικής ζωής, και ο Ορέστης επιστρέφει στο Αργος. Οι Ερινύες Αττικής εξευμενίζονται από την Αθηνά και γίνονται Ευμενίδες, δηλαδή αγαθοποιές θεότητες, ευνοϊκές στην πόλη. Η τάξη της πόλης, που καθορίζεται από τους υπέρτερους θεούς και την εξουσία τους στον κόσμο, θριαμβεύει εις βάρος της τυφλής εκδίκησης. Το έργο αρχίζει στους Δελφούς, έδρα του Πυθίου Απόλλωνα, και τελειώνει στο κλεινόν άστυ, όπου το δίκαιο επικρατεί με εντολή της Πολιάδος θεάς. Οι δύο όψεις –πολιτική και θρησκευτική– ορίζουν την ουσία της έμπνευσης του Αισχύλου. (Βλ. Αισχύλος, ο δημιουργός της τραγωδίας και η διαχρονική επίδρασή του στην ελληνική και ευρωπαϊκή γραμματεία. Σεμινάριο 38, της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων, Αθήνα 2012.)
Ο Αρειος Πάγος, όπου έγινε η δίκη, προσέλαβε ιστορική σημασία, ως έδρα δικαστική και πολιτική στη ζωή των αρχαίων Αθηναίων (Πρβλ. «Σφήκες» του Αριστοφάνη, «Αθηναίων Πολιτεία» του Αριστοτέλη). Θεωρείται ιερός και απαραβίαστος χώρος, δικάζων τας φονίους δίκας, πετρώδης λόφος (πάγος = βράχος), προμαχώνας της Ακροπόλεως εναντίον των εισβολέων –όπως οι Αμαζόνες– με τον βωμό των Αρών ή Σεμνών Δικών (Ερινύων ή Ευμενίδων). Κατά τη μυθολογία, ονομάσθηκε από τον Αρη, ο οποίος, επί Κέκροπος, δικάσθηκε για τον φόνο του Αλιρροθίου, γιου του Ποσειδώνος, που βίασε την Αλκίππη, κόρη του Αρη, ενώ μετέφερε ύδωρ από την πηγή του Ιλισού.
Η εξ Αρείου Πάγου Βουλή κατέστη φύλακας και υπερασπιστής των νόμων. Η δίκη του φονέως διεξαγόταν στο ύπαιθρο, όπου υπήρχαν δύο ακατέργαστοι αργοί λίθοι των διαδίκων: του κατηγορουμένου λίθου βρεως (=εγκλήματος) και του κατηγόρου λίθου ναιδείας (αδιαλλαξίας). Επί ισοψηφίας ίσχυε η καλουμένη ψήφος της Αθηνάς, και ο κατηγορούμενος αθωωνόταν. Ενώπιον του Αρείου Πάγου προσήχθη και ο Απόστολος Παύλος για τη διδασκαλία του περί καινών δαιμονίων, όπου εξεφώνησε τον περίφημο λόγο του περί του Αγνώστου Θεού (Πράξεις Αποστόλων, ΙΖ΄, 19). Στα διοικητικά έργα του Αρείου Πάγου ανήκει και η εποπτεία, δηλαδή η επιμέλεια των μορών, των ελαιών της Αθηνάς.
Σήμερα ο Αρειος Πάγος αποτελεί το ανώτατο δικαστήριο (πολιτικό και ποινικό) της χώρας, ιδρυθείς το 1887. Αποτελείται από έξι τμήματα και την Ολομέλεια και λειτουργεί ως ακυρωτικό δικαστήριο, εξετάζοντας αν εφαρμόστηκε και ερμηνεύθηκε σωστά ο νόμος.
