Το πτυχίο δεν κάνει τον επιστήμονα…

Κύριε διευθυντά
Ακούμε τα τελευταία χρόνια κυρίως λόγω πανδημίας αλλά και της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (τεχνητή νοημοσύνη, ψηφιακή μεταβίβαση κ.ο.κ.) όλο και συχνότερα τις λέξεις «επιστήμη», «επιστήμονες», «θρίαμβος της επιστήμης» σαν ένα καινούργιο «ιερατείο» που ο λόγος του πλέον υπερέχει από όλα τα υπόλοιπα. Και έχουμε τους μεν φανατικούς υποστηρικτές και από την άλλη τους φανατικούς αρνητές. Ας δούμε όμως ποια είναι η πραγματικότητα. 
Κατ’ αρχάς, ας μην μπερδεύουμε την έννοια του «επιστήμονα» με την έννοια του «πτυχιούχου». Θεωρητικά, κάθε απόφοιτος με διδακτορικό και μια έρευνα (που συνήθως είναι στο διδακτορικό του) μπορεί να λέγεται «επιστήμονας». Οι «επιστήμονες» δεν είναι μια ξεχωριστή «κάστα» αλλά είναι πάνω από όλα άνθρωποι με τους δικούς τους φόβους, ανασφάλειες, ιδεοληψίες, δόγματα και όνειρα. Οι επιστημονικές ανακαλύψεις –και οι τεχνολογικές εφαρμογές μετέπειτα– είναι ουδέτερες και το πρόσημο που θα πάρουν (αν είναι αρνητικές ή θετικές για την ανθρωπότητα) έχει να κάνει με την κοινωνία των ανθρώπων και μόνο. Το μαχαίρι ήταν από τις πρώτες τεχνολογικές ανακαλύψεις του ανθρώπου. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για να κόψουμε το φαγητό μας ή μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για να σκοτώσουμε κάποιον άνθρωπο. Δεν φταίει φυσικά το μαχαίρι αλλά η χρήση του από τον άνθρωπο. Οι γιατροί των ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης με τα πειράματα σε ανθρώπους ήταν επίσης «επιστήμονες», όπως και οι κατασκευαστές πυρηνικών όπλων. Δεν νομίζω ότι είναι παραδείγματα προς μίμηση. Αυτό που θέλω να δείξω είναι ότι δεν πρέπει ούτε να θριαμβολογούμε ούτε να λοιδορούμε την επιστήμη, αφού αυτή εκ των πραγμάτων είναι «ουδέτερη». Εκεί που πρέπει να εστιάσουμε είναι στους ανθρώπους που χρησιμοποιούν και ελέγχουν τις εκάστοτε επιστημονικές ανακαλύψεις και τεχνολογίες. Οπως έλεγε και ο Αϊνστάιν με κάποια δόση υπερβολής, ο Γκάντι, ο Κομφούκιος και ο Ιησούς έχουν κάνει περισσότερο καλό στην ιστορία της ανθρωπότητας από ό,τι οι επιστήμονες. Και θα συμπληρώσω και εγώ ότι επιστήμη χωρίς ανθρωπισμό είναι για το καλάθι των αχρήστων.