Κύριε διευθυντά
Ελπίζω ότι θα μου συγχωρήσετε να σας αποκαλέσω αγαπητέ μου κύριε διευθυντά κι αυτό οφείλεται στο άρθρο σας στην «Καθημερινή» της Κυριακής 11/12/2022 με τίτλο «Η σοφία μιας γενιάς που έζησε πολλά». Ενιωσα σαν να με επισκέφθηκε παλιός φίλος, που με ήξερε καλά.
Δεν υπήρξα ούτε αισθάνθηκα ποτέ σοφός με την τρέχουσα έννοια της περίσσιας γνώσης, άλλωστε ούτε εσείς αναφέρεστε σε τέτοια σοφία. Τους σοφούς της γενιάς μου, που ανασύρετε από τη λησμοσύνη, δεν τους «φωτάει το τετράφωτο λυχνάρι» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, τους συνοδεύουν οι μνήμες και οι εμπειρίες, που πολύ εύστοχα, ψύχραιμα και λογικά επισημαίνετε. Χάρηκα ιδιαίτερα, διότι διαπιστώνετε με επαγγελματικό κύρος ως επικρατούσα στη γενιά μου μια ωριμότητα και σωφροσύνη, που εγώ δεν είχα την ευκαιρία να αντιληφθώ το εύρος της.
Προσωπικά, υποθέτω ότι υπήρξα από τους σχετικά τυχερούς. Στερήθηκα, αλλά δεν πείνασα με τα μέτρα της εποχής. Δεν αναγκάστηκα να κατέβω κυνηγημένος από το χωριό στην Αθήνα. Δεν έχασα δικούς μου ανθρώπους και δεν υπέστην διωγμούς λόγω φρονημάτων, θρησκείας ή καταγωγής.
Ενα πράγμα, που έλεγα πάντοτε ότι «κερδίσαμε» από τις ταλαιπωρίες του πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου είναι η «βιοτική» αξιολόγηση και ιεράρχηση των πραγματικών ανθρώπινων αναγκών. Οι μεταγενέστεροι δεν μπορούν να φαντασθούν καν ότι η αγωνία των γονιών μας ήταν η εξασφάλιση του «επιουσίου» κατά κυριολεξίαν, διότι πολλοί πεινούσαν και είχαμε δει ανθρώπους που «πέθαναν από την πείνα», πάντα κατά κυριολεξίαν. Η επιλογή ήταν αυτόματη και υποχρεωτική. Σαν παιδιά διδαχθήκαμε επώδυνα (πιο πολύ για τους γονιούς) ότι ο πατέρας ή η μητέρα θα μας έπαιρναν κάτι που χρειαζόμασταν, έστω και αν εμείς σαν παιδιά ζητούσαμε κάτι άλλο, μια εξεζητημένη λιχουδιά ή ένα παιχνίδι.
Εξακολουθώ να θαυμάζω και να εκτιμώ τους εύπορους γονείς, οι οποίοι συνειδητά διδάσκουν τα παιδιά τους ότι υπάρχουν απρόσιτα και περιττά «ακριβά» πράγματα και πρέπει να περιοριζόμαστε στα προσιτά, χρήσιμα και λογικά. Αυτά οι δικοί μας γονείς τα εφήρμοζαν εκόντες άκοντες. Εχω την εντύπωση ότι πολλοί σημερινοί γονείς είναι υπερβολικά «γενναιόδωροι» προς τα παιδιά τους επειδή έχουν τύψεις, διότι ο ρυθμός της ζωής (που έχουν επιλέξει) τούς αφήνει λίγο χρόνο για τα παιδιά τους.
«Ουδέν κακόν αμιγές καλού».
