Κύριε διευθυντά
Αφορμή για την παρούσα αποτέλεσε επιστολή του κ. Ν. Γ. Παπαδόπουλου, με τίτλο: «Μεταφράζοντας το Market pass («Καθημερινή», 29.12.2022).
Περί το 380 π.Χ., ο φίλος και μαθητής του Σωκράτη Ξενοφών εισήγαγε στην Ελλάδα την περσική λέξη «παράδεισος», που σημαίνει: περιφραγμένος κήπος, ωραίος, δασώδης, «αγρίων θηρίων πλήρης» (Κύρου ανάβασις, 1.2.7).
Περίπου δύο αιώνες αργότερα η λέξη αυτή εμφανίζεται στην ελληνική μετάφραση της εβραϊκής Παλαιάς Διαθήκης: «Και εφύτευσεν κύριος ο θεός παράδεισον εν Εδέμ κατά ανατολάς και έθετο εκεί τον άνθρωπον» (Γένεσις, 2:8). Στον επίγειο παράδεισο της Μεσοποταμίας ο Θεός περιπατούσε, κάθε απόγευμα: «του θεού περιπατούντος εν τω παραδείσω το δειλινόν» (ό.π. 3:8).
Κι ενώ στις μέρες τού Ξενοφώντα οι «εξ Ανατολής» επείσακτες λέξεις δεν υπερέβαιναν τη δωδεκάδα, σήμερα η «εκ Δύσεως» ακατάσχετη πλημμυρίδα αγγλικών λέξεων καταποντίζει τη νεοελληνική γλώσσα. Ενδεικτικά παραδείγματα:
«Τα nail trends του 2023 είναι chic αλλά with a twist», «get the party started με κορυφαία φορητά ηχεία», «τα underground κουτούκια στην Αθήνα», «real time ελέγχους», «data centers στην Αθήνα», «sold out τα Καλάβρυτα», «clawback στα φτηνά φάρμακα». (Αντιπαρέρχομαι το «task force του Κυριάκου Μητσοτάκη» και τους ωμούς ξενισμούς: «market pass», «food pass», «fuel pass».)
Σε τι άραγε οφείλεται αυτή η ανεμπόδιστη εισβολή της αγγλικής στην ελληνική γλώσσα; Μήπως στο ότι η αγγλική θεωρείται πλέον ως de facto lingua franca; Και αν όντως θεωρείται ως τέτοια, ποια αναγκαιότητα επιβάλλει την υποκατάσταση ελληνικών λέξεων με αντίστοιχες αγγλικές; Κάποιοι μιλούν για «λεξικολογικό εμπλουτισμό». Φοβάμαι πως πρόκειται για «γλωσσικό μειξοβαρβαρισμό» (αν και το καθαυτό «αγγλιστί φθέγγεσθαι» ουκ έστι βαρβαρισμός).
Αναντίλεκτα, το φαινόμενο του λεξιλογικού δανεισμού είναι διαχρονικό. Ομως σήμερα το πράγμα έχει ξεφύγει με τον αχρείαστο υπερδανεισμό. Ως Ελληνας απόδημος, που για πάνω από μισό αιώνα διαβιεί στην αντίχθονα (Αυστραλία), θλίβομαι όταν βλέπω την ελληνική γλώσσα να υποσκάπτεται από μιαν άλλη – αυτή των Αγγλοσαξόνων. Φευ της Ελληνίδος φωνής! Ιλαος ίσθι, ω Ζευ!
