Kύριε διευθυντά
Διάβασα στο ένθετο Τέχνες και Γράμματα της κυριακάτικης «Καθημερινής», 25-26 Μαρτίου, ένα άρθρο της κ. K. Nάντιας Σερεμετάκη με τον τίτλο «Θλιμμένοι, όχι θλιβεροί, Τροπικοί», όπου μιλώντας για την ανθρωπολογική έννοια της πολιτισμικής μετάφρασης αναφέρεται στο σημαντικό έργο του Claude Lévis-Strauss «Tristes Tropiques» και στη λάθος απόδοση στα ελληνικά του τίτλου «Θλιβεροί Τροπικοί», εκδόσεις Χατζηνικολή 1979 του οποίου τυγχάνω μεταφράστρια. Επειδή ο τίτλος του συγκεκριμένου έργου δεν αποδόθηκε τυχαία αλλά κατόπιν εκτεταμένης έρευνας, θα πω δύο πράγματα μόνο. Το πρώτο είναι πως ο ίδιος ο Claude Lévis-Strauss είχε χαρακτηρίσει το έργο αυτό λογοτεχνικό επειδή επιθυμούσε να έχει απήχηση σε ένα ευρύτερο κοινό, όπως και συνέβη. Το δεύτερο είναι ότι για τη μετάφραση του έργου στα αγγλικά, όταν ρωτήθηκε από τους Αγγλους μεταφραστές (ήταν δύο) John and Doreen Weightman, εκδόσεις Penguin Books, για την απόδοση του όρου triste είπε ότι προτιμούσε να παραμείνει ο ίδιος όρος κι όχι π.χ. Sad Tropics ή Tragic Tropics αφού, όπως αναφέρουν στο προλογικό τους σημείωμα, ο όρος υποβάλλει την έννοια του «Alas for the Tropics!», δηλαδή αλίμονο στους Τροπικούς ή αν θέλετε Kαημένοι Τροπικοί. Ετσι αναφωνεί ο συγγραφέας όταν βλέπει την καταστροφή που έχει προξενήσει η πολιτισμένη Δύση στο «σώμα» των Τροπικών.
Ας μιλήσουμε όμως τώρα και για τα «καημένα» τα ελληνικά. Εμείς για τη λέξη triste έχουμε το επίθετο θλιμμένος αλλά και θλιβερός, θλίψη λοιπόν για τους Τροπικούς που έγιναν θλιβεροί έτσι όπως τους κατάντησε η Δύση κι όχι θλιμμένοι γιατί οι Τροπικοί μόνοι τους δεν μπορούν να είναι ούτε θλιμμένοι ούτε χαρούμενοι. Δεν προσωποποιεί ο Claude Lévis-Strauss τους Τροπικούς, αρνητική και βάναυση είναι η εικόνα που εισπράττει από την καταστροφή τους. Δεν αλλοιώνει λοιπόν τη ματιά του συγγραφέα και το ανθρωπολογικό μήνυμα η χρήση του επιθέτου θλιβερός, αντίθετα το θλιμμένος παραπέμπει σε κάτι ωραιοποιημένο, μήπως τότε θα ήταν πιο καλά να τους πούμε απλώς μελαγχολικούς;
Αυτά τα λίγα και δεν θα επανέλθω.
