Κύριε διευθυντά
Με αφορμή την παράσταση «Σφήκες» της κ. Λένας Κιτσοπούλου, ο κ. Τάκης Θεοδωρόπουλος έγραψε δύο σημειώματα που, ανάμεσα σε κάποια δευτερεύοντα ζητήματα, θέτουν ένα καίριο ερώτημα:
«Αν κάποιος σκηνοθέτης θεωρεί τα κείμενα του Αριστοφάνη, στην πιστή τους απόδοση, ξεπερασμένα για τα γούστα του, γιατί τα πιάνει στα χέρια του και δεν γράφει κάτι δικό του;».
Στη μακροσκελή της απάντηση η κ. Κατερίνα Ευαγγελάτου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, μας πληροφορεί ότι η «θεατρική πράξη» έχει δώσει απάντηση στο ερώτημα αυτό και αναλαμβάνει να μας τη μεταφέρει: «Το κείμενο αποτελεί δημιουργικό εργαλείο στα χέρια του σκηνοθέτη και της καλλιτεχνικής ομάδας. Δεν κείτεται πλέον, αναγεννάται μέσα από τη μετάφραση, την πιθανή διασκευή και φυσικά τη θεατρική πράξη. Εν ολίγοις, είναι ζωντανός οργανισμός, αυτονομείται ερμηνευτικά(!) μέσα στην πορεία των ετών και μπορεί να ανανοηματοδοτηθεί».
Δύσκολα πράγματα για κάποιον χωρίς προπόνηση αρκετή…
Αλλά υπάρχει αυτή η αφόρητη κοινοτοπία περί του κειμένου ως ζωντανού οργανισμού. Θα σταθώ σ’ αυτήν γιατί βλέπω το πράγμα κάπως πιο πεζά. Το κείμενο αποτελείται από χαρτί και μελάνι, ή στις μέρες μας από ηλεκτρόνια που διέρχονται ή δεν διέρχονται από τα κυκλώματα του Η/Υ μας. Δεν είναι ζωντανός οργανισμός. Η κ. Ευαγγελάτου μπορεί να βεβαιωθεί γι’ αυτό χρησιμοποιώντας έναν χαρτοκόπτη, ή πατώντας delete.
Το κείμενο είναι το μέσο διά του οποίου φτάνει σε εμάς η φωνή του Αριστοφάνη.
Το μόνο μέσο… Μας προσφέρει τις λέξεις που πέταξαν στον αέρα κάποιο βράδυ στην Αθήνα πριν από 25 αιώνες.
Δύσκολο μέσο… Δεν μας λέει ποια λέξη πέταξε με την ταχύτητα του γερακιού, αποσβολώνοντας το κοινό, και ποια περπάτησε στην ορχήστρα σαν αδέξιο κλωσόπουλο προκαλώντας το γέλιο.
Τη δυσκολία αυτή κάποιοι την αντιμετωπίζουν θαρραλέα και έντιμα. Πατάνε στο στέρεο έδαφος του κειμένου, στρέφουν τα μάτια στον ουρανό και με την καλλιτεχνική τους ευαισθησία και οξυδέρκεια, με τις γνώσεις τους, με μόχθο, χορογραφούν και πάλι το πέταγμα των λέξεων μια νύχτα του καιρού μας. Μπορεί μερικές λέξεις να μην τις αφήσουν να πετάξουν. Μπορεί άλλες να τις καθοδηγήσουν να πετάξουν σαν πολύχρωμα Τουκάνο με μεγάλα ράμφη, που ο Αριστοφάνης ούτε που τα ήξερε. Η εντιμότητά τους τούς δίνει αυτό το δικαίωμα. Να είναι τολμηροί. Η φωνή του ποιητή θα φτάσει σε εμάς.
Την ίδια δυσκολία κάποιοι τη βλέπουν σαν ρωγμή σε ωραίο κτίριο από την οποία βγαίνει ένα χρυσό φως. Βλέπουν λοιπόν φως και, με θράσος, μπαίνουν. Με τον απαιτούμενο στόμφο, αρχίζουν να αναπτύσσουν θεωρίες περί «θεατρικών πράξεων», «εργαλείων» που είναι «ζωντανοί οργανισμοί», που «αναγεννώνται», που «αυτονομούνται ερμηνευτικά» και πάει λέγοντας. Και μια βραδιά του 2023 λαμβάνουν θέση στη μέση της σκηνής και απευθυνόμενοι στους θερμόπληκτους θεατές λένε: «Εγώ έχω συμβόλαιο με το Εθνικό και όποιος έχει αντίρρηση να κατέβει να τον γ…..». Αριστοφάνους «Σφήκες». Υποτίθεται… Κάπου πήρε τ’ αυτί τους ότι ο Αριστοφάνης ήταν βέβηλος και προκλητικός και έβγαλαν το συμπέρασμα ότι όποιος γίνεται βέβηλος και προκλητικός είναι Αριστοφάνης.
Η κυρία καλλιτεχνική διευθύντρια ας αναλογιστεί τις ευθύνες της…
