Κύριε διευθυντά
Η 18η Οκτωβρίου αποδείχτηκε ιδιαίτερα σημαντική ημέρα για το αγγλόφωνο κοινό που αγαπάει τον Ομηρο: το Center for Fiction της Νέας Υόρκης προσκάλεσε την Εμιλι Γουίλσον (σπουδαία μεταφράστρια των ομηρικών επών, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια) και τη μεγαλοφυή Αγγλίδα ποιήτρια Αλις Οσβαλντ να συζητήσουν για την πρόσφατη μετάφραση της Ιλιάδας και για την ανεξάντλητη συγκινησιακή δύναμη που εξασκούν στο σύγχρονο κοινό οι εξάμετροι στίχοι του Ομήρου. Η Γουίλσον έχει μεταφράσει και τα δύο ομηρικά έπη τα τελευταία δέκα χρόνια (2013-23), κερδίζοντας ένα απίστευτα ευρύ παγκόσμιο κοινό όλων των ηλικιών. Η Οσβαλντ εμπνέεται από την ομηρική γλώσσα και μυθολογία, συνθέτει την ποίησή της συνεπαρμένη από τα τραγικά διλήμματα ηθικών αυτουργών και μύθων, χρησιμοποιεί την πλούσια μετα-σαιξπηρική αγγλική γλώσσα για να μας μεταδώσει την αυθεντικότητα και το βάθος αισθημάτων: το πεζό της ποίημα «Nobody» (2019) μιλάει με τον χαμένο, μη αναγνωρίσιμο Οδυσσέα πριν ακόμα η θάλασσα τον κατευθύνει στον προορισμό του.
Το Center for Fiction συνέδεσε την ομηρική συζήτηση διαδικτυακά με το Center for the Art of Translation του Σαν Φρανσίσκο και με την American Library in Paris, κέντρα και τα τρία όπου νέες εκδόσεις, νέες μεταφράσεις, νέες ιδέες ξεκινούν δημιουργικές πορείες με διεθνές κοινό. Χιλιάδες λάτρεις του Ομήρου ακολούθησαν τη συζήτηση live, εκατοντάδες ερωτήσεις υποβλήθηκαν, ο χρόνος των δυόμισι ωρών αποδείχτηκε ανεπαρκής. Αλλωστε και η παρουσίαση της μετάφρασης της Ιλιάδας από τη Γουίλσον προ εβδομάδων στη Γεννάδειο γέμισε ασφυκτικά το αμφιθέατρο με την ουρά να εκτείνεται μέχρι τον κήπο της Μονής Πετράκη!
Τι συμβαίνει λοιπόν; Μας λέει κάτι ο Ομηρος τα τελευταία δυόμισι χιλιάδες χρόνια και δεν το έχουμε ακούσει; Υπάρχουν αποχρώσεις, νοήματα, αξίες, συγκινήσεις που το σύγχρονο ελληνικό κοινό αγνοεί ή παραβλέπει; Γιατί ο Ομηρος –και γενικά η αρχαία ελληνική μυθολογία, λογοτεχνία, τέχνη– συγκινεί τόσο βαθιά τόσο πολλούς συνανθρώπους μας σε ολόκληρη την υφήλιο;
Προκαλεί γενική έκπληξη το γεγονός ότι τα τελευταία 15 χρόνια πολλά από τα διεθνή μπεστ σέλερ στην αγγλική γλώσσα αντλούν την έμπνευση και τα θέματά τους από τον κλασικό ελληνικό πολιτισμό. Ισως πρώτη χρονικά στην αγγλόφωνη αυτή κλασική αναγέννηση ήρθε η νουβέλα «Ransom» (Λύτρα – 2009) του Αυστραλού πεζογράφου Ντέιβιντ Μαλούφ με θέμα την «εξαγορά» του σώματος του Εκτορα από τον Αχιλλέα στην 23η και 24η ραψωδία. Ακολούθησαν το ευφάνταστο «The Lost Books of the Odyssey» του Ζάκαρι Μέισον (2010) και το θεατρικό «Antigonick» (2011) της Αν Κάρσον. Τα τελευταία δέκα χρόνια, τα μυθιστορήματα της Μάντολιν Μίλερ, της Καμίλα Σάμσι, της Πατ Μπάρκερ, η εμπνευσμένη αναδιήγηση των εμφυλίων συρράξεων της Ιρλανδίας με βάση τις μάχες του Τρωικού Πολέμου από τον Μάικλ Χιουζ και πολλά άλλα λιγότερο δημοφιλή δημιούργησαν ένα έντονο φιλελληνικό κλίμα στους μεγάλους εκδότες. Ο φετινός θρίαμβος της ομηρικής ποίησης για τα ελληνικά πολιτιστικά δεδομένα συνοδεύεται και από την πρόσφατη έκδοση (σίγουρα χάρη στην εύνοια της θεάς Τύχης!) του θαυμάσιου «Homer and His Iliad» του Ρόμπιν Λέιν Φοξ, αποτέλεσμα μελέτης και διδασκαλίας του Ομήρου στην Οξφόρδη τα τελευταία πενήντα χρόνια, αποκαλυπτικό κείμενο βαθιάς γνώσης, αφοσίωσης και αγάπης – ίσως το κύκνειο άσμα του μεγάλου ιστορικού της κλασικής Αθήνας και των Μακεδόνων.
Εμείς οι νεοέλληνες παραμένουμε ως επί το πλείστον θεατές της ομηρικής κοσμογονίας που συντελείται αυτούς τους μήνες στο διεθνές στερέωμα, διατηρώντας βέβαια κάποια δικαιώματα ιδιαίτερης κατανόησης και χαράς οψέποτε όσοι από εμάς αγκαλιάσουν το αρχαίο ποίημα.
Σαν παρηγορητικό σχόλιο ας μου επιτραπεί να αναφέρω ότι η κριτική επιτροπή του London Hellenic Prize (δημιούργημα της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου από το 1996) παρακολουθεί ανελλιπώς και βραβεύει κάθε χρόνο λογοτεχνικές, ιστορικές και καλλιτεχνικές δημιουργίες στον διεθνή χώρο του ελληνικού πολιτισμού. Συγκεκριμένα, οκτώ από τα ετήσια βραβεία των τελευταίων δεκατριών ετών έχουν δοθεί σε συγγραφείς μυθιστορημάτων, θεατρικών έργων και ποιητικών συλλογών με ελληνικά θέματα και εμπνεύσεις, τα περισσότερα από τα οποία γνώρισαν σημαντική εμπορική επιτυχία στη διεθνή εκδοτική αγορά στην αγγλική γλώσσα.
