Κύριε διευθυντά
Στο «Σχόλιο» στην 1η σελίδα της 9/11/2023 με τίτλο «Η λαγνεία του Κέντρου» ο κύριος Κώστας Ιορδανίδης έθεσε ένα «μάλλον ποιητικό ερώτημα»: «Ποίος ο ∆εξιός, ποίος ο Φιλελεύθερος και τι το ανάμεσό τους»; Μας ανήγαγε στις περιοχές της τέχνης και της φιλοσοφίας: «τ’ είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ’ ανάμεσό τους»; Ο στίχος είναι του Σεφέρη από την «Ελένη». Αλλά είναι πρωτίστως στίχος του Ευριπίδη από τη δική του «Ελένη»: «ὅτι θεὸς ἢ μὴ θεὸς ἢ τὸ μέσον». Το «μέσον» είναι σήμερα «τ’ ανάμεσο». Τι ήχος! Τι λέξη! Τι νόημα!
Αν, αντί για τον «θεό» και τον «μη θεό», παραφράσουμε τον στίχο με το «ορθό» και το «μη ορθό», με το «λογικό» και το «μη λογικό», με το «όμορφο» και το «μη όμορφο», με το «ευφυές και το «μη ευφυές», με το «σαφές» και «μη σαφές» και με πολλά άλλα επίθετα ή ουσιαστικά, όπως π.χ. «πόλεμος» και «μη πόλεμος», και αναλογισθούμε στοχαστικά αυτό το «μέσον» ή «τ’ ανάμεσο», τότε ίσως προσπελάσουμε, διανοητικά τουλάχιστον, τις αρετές και τις αρχές, οι οποίες «πλείστον μετέχουν» (Θουκυδίδης). ∆εν είναι απομονωμένες η μια από την άλλη.
Συνυπάρχουν, άλλοτε ευθύγραμμα και άλλοτε αντίρροπα, και συνδιαλέγονται, χωρίς να τελούν σε ιεραρχική σχέση δομή, ώστε κάποια δήθεν ανώτερη να εκτοπίζει άλλες, δήθεν υποδεέστερες. Οι αρχές και οι αρετές είναι πλείονες και ισόκυρες. Αν δεν ήσαν, τότε ο κόσμος μας θα ήταν, φευ, ολοκληρωτικός.
Οι αξίες και οι αρετές είναι το «μέσον», «τ’ ανάμεσο»· μεταξύ της υπερβολής και της έλλειψης. Απόλυτο δεν υπάρχει. Τα πάντα είναι σχετικά. Είχε, άραγε, δίκιο η Αντιγόνη και άδικο ο Κρέων; Αν ναι, τότε ο Σοφοκλής δεν θα ήταν τραγικός, αφού δεν θα αναδείκνυε τη σύγκρουση των δικαίων, φυσικού τε και νομικού. Κι αν είχε δίκιο η Αντιγόνη, που διδάσκεται στα σχολεία ως υπέρμαχος του δικαιώματος αντίστασης, τότε γιατί διδάσκεται συγχρόνως και ο Κρίτων του Πλάτωνος που διακηρύσσει την υπακοή στους νόμους, ενώ η Αντιγόνη υπερασπίζεται την αντίσταση με βάση τους ανώτερους νόμους (του ήθους και της οικογένειας);
Είναι όντως ευλογία να ζούμε σ’ έναν κόσμο αντιθέσεων, με τις αντινομίες των αξιών του, τις αντιφωνίες και τις συναιρέσεις τους: Με το αέναο όραμα και αίτημα της ελευθερίας, της ισότητας, της αδελφότητας, δηλαδή με δημοκρατία, κράτος δικαίου και κοινωνικό κράτος. Με το «μέσον», «τ’ ανάμεσο» – αυτό το βαθύτατα πολιτικό αίτημα, που μας θύμισε ο κύριος Ιορδανίδης.
