Αγαπητέ Νίκο,
Ελπίζω να είσαι καλά και συγγνώμη για το μεγάλο κείμενο, μα ήταν μεγάλη κι η πλημμύρα. Σα σκιά μ’ ακολουθεί όλο αυτόν τον καιρό και αυτό που με παιδεύει περισσότερο είναι ότι για να φύγει ο φόβος της, πρέπει να κάνουμε υπομονή μέχρι να βρέξει καταρρακτωδώς και να μην ξαναπλημμυρίσουμε!
Νίκο, το κείμενο ετούτο δεν περιγράφει μερικές λεπτομέρειες της ζωής ενός ανθρώπου σ’ ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο. Περιγράφει ένα προσωπικό βίωμα στη συλλογική εμπειρία της μεγάλης πλημμύρας στη Θεσσαλία. Είναι ένα πολιτικό κείμενο αποτύπωσης κάποιων ελάχιστων σκέψεων απ’ όλες εκείνες που γεννήθηκαν, ακούστηκαν και επεξεργάστηκαν σ’ ένα μικρομεσαίο
περίγυρο πλημμυρόπληκτων, γύρω από την πολιτική προστασία και το μέλλον του θεσσαλικού κάμπου. Σκέψεις που κινούνται γύρω από τον κοινό νου της ανθρώπινης νόησης. Αυτή είναι κι η κοινή τους αξία.
Τα τρία τελευταία χρόνια τρεις μεσογειακοί κυκλώνες, ο Ιανός, ο Ντάνιελ κι ο Ελίας, δημιούργησαν μεγάλες πλημμύρες και τεράστιες καταστροφές στην Καρδίτσα.
Στον Ιανό το Σεπτέμβριο του 2020, η καταστροφική πλημμύρα της πόλης και τμήματος του κάμπου της Καρδίτσας, συνέβη έπειτα από 200 χιλιοστά βροχή σε λιγότερο από ένα 24ωρο κι έτσι ξεχείλισαν οι ποταμοί κι ό,τι βρήκαν στον διάβα τους το βούτηξαν στο νερό και στη λάσπη. Ολα τα ποτάμια να ήταν με πλακάκια στρωμένα, η πλημμύρα θα γινόταν, όπως έγινε! Ηταν πολύ το
νερό. Πάρα πολύ! Τα αντιπλημμυρικά του ‘50 και ‘60 κράτησαν μέχρι το 2020 και η πόλη, που μεγάλωσε πολύ από τον τότε σχεδιασμό, εκτός των κατοικιών είχε και πολύ μεγάλες εμπορικές ζημιές, καθότι πλημμύρισε το κέντρο και η βιοτεχνική της περιαστική περιοχή.
Η πολιτική προστασία κατά τη διάρκεια της πλημμύρας και κυρίως αμέσως μετά, δεν λειτούργησε γιατί μάλλον δεν υπήρχε σχεδιασμός για τόσο πολύ νερό. Πλημμύρισε μέχρι και το αμαξοστάσιο του δήμου και οι εγκαταστάσεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Ευτυχώς οι πολυκατοικίες, το ύψος του νερού και η μικρή διάρκεια της πλημμύρας, δεν έφεραν σε θανάσιμο κίνδυνο πολλές ανθρώπινες ζωές. Τέσσερις πήρε μαζί του ο Ιανός.
Υπήρξε αιφνιδιασμός, οπότε οι πολίτες έπαιξαν τον ρόλο της πολιτικής προστασίας, που ως πολίτες όφειλαν και κατάφεραν χρησιμοποιώντας κατά το δοκούν τα διαθέσιμα να μη θρηνήσουμε πολλά θύματα και κυρίως να υπάρχει αλληλοβοήθεια τις επόμενες δύσκολες ώρες της λάσπης, τις ώρες που κι η παραμικρή στήριξη είναι πνοή ζωής. Στη συνέχεια ήρθε βοήθεια σε βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης από πολίτες, οργανισμούς, εταιρείες, κράτος και όλα πήραν το δρόμο της στέγνας, μα και της λήθης. Ο Ηλιάς, το χωριό που κατοικώ στον Δήμο Παλαμά, δεν πλημμύρισε στον Ιανό.
Το επόμενο –μετά Ιανού– διάστημα, πραγματοποιήθηκαν μελέτες και προτάσεις συμπληρωματικών αντιπλημμυρικών έργων, με βάση τα νέα δεδομένα. Φαντάζομαι πως άλλα έγιναν και άλλα όχι.
Τρία χρόνια αργότερα τον Σεπτέμβριο του 2023, ο μεσογειακός κυκλώνας Ντάνιελ έφερε μια καταστροφική πλημμύρα που ήταν αφάνταστη πραγματικά! Κατά τόπους και πέραν των χιλίων χιλιοστών βροχή! Χίλια κυβικά νερό το στρέμμα δεν μπορεί η γη να το καταπιεί. Πρέπει να το στείλει στη θάλασσα και ο δρόμος είναι ένας.
Ολα τα νερά της νοτιοδυτικής λεκάνης της Θεσσαλίας πέρασαν από τον Ενιπέα ποταμό και έσμιξαν μ’ αυτά των βορειοδυτικών στο Κεραμίδι και στον Πηνειό, για να τραβήξουν ανατολικά. Ο μεγάλος Πηνειός μάζεψε και τα υπόλοιπα νερά της Λάρισας για να τα συνοδεύσει στην κοιλάδα των Τεμπών, ξεριζώνοντας φυσικά και τα γέρικα πλατάνια που δεν έζησαν κάτι παρόμοιο
στη ζωή τους τη μεγάλη. Αυτόν τον δρόμο ακολούθησαν και τα νερά που πέρασαν από το χωριό μέχρι να ημερέψουν στο μεγάλο Αιγαίο.
Πλημμυρίσαμε και δεν θα γινόταν αλλιώς μ’ όλο αυτό το νερό. Γέμισε η Κάρλα που αποξηράναμε το ’60! Πλημμύρισαν τα περισσότερα καμποχώρια, με εξωπραγματικές καταστροφές που ακόμη και τώρα, δυο μήνες μετά, δεν μπορούν να μετρηθούν! Ζήσαμε τη μεγάλη πλημμύρα! Πλημμυρίσαμε και στον Ηλιά, που θεωρούνταν απλημμύριστο χωριό. Ολα τα προγραμματισμένα
έργα του Ιανού να είχαν τελειώσει, πάλι θα πλημμυρίζαμε. 200 χιλιοστά ο Ιανός, 1.000 χιλιοστά βροχής στον Ντάνιελ! Τόσο πολύ ήταν το νερό!
Ο Ηλιάς αποκλείστηκε από την καταρρακτώδη βροχή την παραμονή της μεγάλης πλημμύρας. Τα νερά της βροχής των βουνών που περιτριγυρίζουν τη Θεσσαλία, χρειάζονται μέχρι και ένα εικοσιτετράωρο για να κατέβουν στον
κάμπο κι αν είναι τόσα πολλά, να τον πλημμυρίσουν.
Ο ποταμός Ενιπέας που περνά 200 μέτρα από το χωριό ήταν στα όρια της υπερχείλισης. Είκοσι επτά κατοίκους έχει το χωριό, με τους έξι κάτω των εξήντα, και χωρίς καφενείο ή μπακάλικο για τυχόν προμήθειες. Η ανησυχία μεγάλη, οπότε μαζευτήκαμε να δούμε τι θα κάνουμε. «Μήπως πρέπει να εκκενωθεί το
χωριό;» και ποιος μπορεί να μας δώσει απάντηση, στο επιτακτικό ερώτημα.
Η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν απάντησε ποτέ στα τηλεφωνήματά μας! Η τοπική Πυροσβεστική Υπηρεσία πλημμύρισε στην αρχή της εισόδου των νερών στον Παλαμά.
Η Περιφέρεια μας παρέπεμψε στον δήμο, λόγω έλλειψης μέσων πρόσβασης. Ο δήμος επίσης δεν είχε μέσα προσέγγισης. Μας είπαν ότι ζητήσανε βοήθεια και να κάνουμε ό,τι μπορούμε και με ανοιχτή επικοινωνία μαζί τους! Αυτό και κάναμε!
Η παπαδιά στη Σοφία, ο Βαγγέλης με τη Σπυριδούλα στη Νίκη, οι Τοζιαίοι με την Ελένη στο Βησσάρη, η θεία Κατίνα σε μας, η Σταυρούλα με τον Χρήστο στον Γιουβρή κι οι υπόλοιποι εκεί που είναι.
Ο μπάρμπα Κώστας δεν ήθελε να φύγει μέχρι να σπάσει το ποτάμι. Το σχέδιό του ήταν, ότι αν έσπαγε το ανάχωμα θα πήγαινε με το αμάξι στον Βησσάρη. Δεν υπήρχε καμιά περίπτωση να τα καταφέρει, όπως και δεν τα κατάφερε μόνος του. Τον πήρε ο Σπύρος με το τρακτέρ, μαζί με τη θεία Λένα στις 5 τα
ξημερώματα. Ο Οδυσσέας με το τρακτέρ του και την αποκοτιά της ηλικίας του, ήρθε το απόγευμα προ πλημμύρας να πάρει τη γιαγιά του, μα εκείνη του αρνήθηκε! «Ε, σιγά! Πόσο νερό θα ‘ρθει;»
Στις πέντε το πρωί το νερό ήταν στο γόνατο, μα όλοι είχαν τακτοποιηθεί στα ψηλώματα του χωριού και στα σπίτια με ψηλή βεράντα ή όροφο. Κατά τη διάρκεια της πλημμύρας δε, είχαμε πόσιμο νερό, τα χάπια μας, τα ψωμιά μας,
το ό,τι μας…, που πάντα υπάρχει στα μικρά χωριά. Τα μικρά γατιά μέσα, τα μεγάλα στα καυσόξυλα του υποστέγου μαζί με την τροφή τους κι ο Καίσαρας, ο αδέσποτος τσοπανόσκυλος, στον ξυλόφουρνο που έχει στέγαστρο. Οι κότες θα ανέβουν μόνες τους στα ψηλά και το αυτοκίνητο στο νεκροταφείο που ‘ναι ψήλωμα επίσης. Είχαμε χρόνο να περιμένουμε. Είχαμε γιατί από τη μια δεν
έσπασε ο Ενιπέας στο ύψος του Ηλιά που φοβόμαστε, αλλά παρακάτω, οπότε και έγινε η ζημιά λίγο αργότερα κι από την άλλη είχαμε όλοι ενημερωθεί από τα ΜΜΕ και φυσικά μεταξύ μας. Ο Ηλιάς, μια ημέρα πριν τη μεγάλη πλημμύρα και δυο μέρες μετά, δεν είχε καμιά χερσαία επικοινωνία προς πουθενά.
Η πολιτική προστασία για ακόμη μια φορά, πριν, κατά τη διάρκεια της πλημμύρας και κυρίως αμέσως μετά, δεν λειτούργησε γιατί μάλλον δεν υπήρχε σχεδιασμός για τις ασύλληπτες ποσότητες νερού που έπεσαν. Υπήρξε αιφνιδιασμός για ακόμη μια φορά, οπότε οι πολίτες έπαιξαν τον ρόλο της πολιτικής προστασίας, που ως πολίτες όφειλαν και κατάφεραν χρησιμοποιώντας κατά το δοκούν τα διαθέσιμα να μη θρηνήσουμε πολλά
περισσότερα θύματα των 17 και κυρίως να υπάρχει αλληλοβοήθεια τις επόμενες δύσκολες ώρες της λάσπης, τις ώρες που κι η παραμικρή στήριξη είναι πνοή ζωής. Στη συνέχεια ήρθε βοήθεια σε βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης από πολίτες, οργανισμούς, εταιρείες, κράτος κι όλα πήραν τον δρόμο της στέγνας, μα όχι και της λήθης.
Τρεις εβδομάδες μετά τον Ντάνιελ, ήρθε ο Ελίας! Δυο κυκλώνες σε τρεις εβδομάδες! Επεσε αρκετό νερό στην ήδη χορτασμένη γη, πλημμύρισε πάλι τμήμα του κάμπου, εκκενώθηκαν χωριά και φύγαμε για τα Τέμπη από τους ίδιους αρχέγονους δρόμους του νερού. Δυο ημέρες πριν την εκδήλωση του Ελίας, η πολιτική προστασία ήταν εδώ! Στρατός, ΕΜΑΚ, πυροσβεστικά
κλιμάκια απ′ όλη τη χώρα, σε κομβικά σημεία προς διάσωση και βοήθεια. Η πολιτική προστασία της χώρας ήταν εδώ και οι δυνάμεις της έτοιμες να επέμβουν. Στο διπλανό χωριό υπήρχε μέχρι και λεωφορείο για την απομάκρυνση των κατοίκων, αν χρειαζόταν! Δυο τρεις ημέρες πριν την κακοκαιρία Ελίας, είχε κυκλοφορήσει σε όλα τα μέσα κι ο σχεδιασμός εκκένωσης των χωριών… και τότε, συνειδητοποίησα πλήρως την απουσία της πολιτικής προστασίας στον Ιανό και στον Ντάνιελ! Στον Ελίας, ο μηχανισμός σε
περιπτώσεις πλημμύρας ήταν στη θέση που όφειλε να έχει, ώστε να επέμβει πριν, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την εξέλιξη του ακραίου φαινομένου.
Κανένας αιφνιδιασμός, ούτε καν στους πολίτες οι οποίοι συνέχισαν να συμμετέχουν σε ρόλους πολιτικής προστασίας, που ως πολίτες όφειλαν, χρησιμοποιώντας κατά το δοκούν τα διαθέσιμα, σαφώς πολύ περισσότερα τούτη τη φορά, για αλληλοβοήθεια εκείνες τις επόμενες δύσκολες ώρες της λάσπης, τις ώρες που η όποια στήριξη είναι πνοή ζωής και που δεν γινόταν να περάσει στη λήθη μονάχα τρεις εβδομάδες μετά τη μεγάλη πλημμύρα! Ο Ηλιάς δεν πλημμύρισε στον Ελίας!
Κι εδώ έρχονται κάποιες σκέψεις, αποφορτισμένες από συναισθήματα θυμού και οργής, με απώτερο σκοπό την αποτελεσματικότητα της πολιτικής προστασίας στα ακραία φαινόμενα που θα έρθουν, αργά ή γρήγορα! Μ’ αυτή
τη νωπή απόσταση πια, μπορούμε να έχουμε κάποιες βεβαιότητες.
Τόσο τα αντιπλημμυρικά μετά τον Ιανό, όσο κι η διαχείριση της γεωγραφίας του νερού στον Ντάνιελ, έσωσαν την πόλη της Καρδίτσας. Η πόλη της Καρδίτσας στον Ντάνιελ δεν πλημμύρισε.
Τουλάχιστον πέντε μέρες πριν τη μεγάλη πλημμύρα όλοι μας είχαμε σαν θέμα συζήτησης τις προβλέψεις των μετεωρολόγων για τα 500 χιλιοστά βροχής. Αναβάλαμε εργασίες και προετοιμαζόμασταν γι’ αυτό το απίστευτο που θα ‘ρθει. Κανείς δεν το πίστευε, αλλά κάτι παξιμάδια και μερικές κονσέρβες μπήκαν στα ντουλάπια, κάτι επισκέψεις στα περίπτερα τέλειωναν με σακούλες στα χέρια και τέτοια. Αντίστοιχα, από ό,τι αποδεικτικά φάνηκε στον
Ελίας, η πολιτική προστασία δεν έκανε το ίδιο ώστε να φανεί ο σχεδιασμός της! Να νιώθουμε ασφαλέστεροι ως ενήμεροι πολίτες!
Κατά τη διάρκεια της μεγάλης πλημμύρας και αμέσως μετά, η άμεση επέμβαση ήταν δυσκολότερη από αυτήν του Ιανού, γιατί το νερό ήταν ασύλληπτα περισσότερο με αποτέλεσμα να έχουν πλημμυρίσει όλες οι κεντρικές οδικές αρτηρίες. Μόνο αν η μηχανοκίνητη βοήθεια ήταν εγκατεστημένη στη Θεσσαλία θα μπορούσε να επέμβει άμεσα. Γι’ αυτό κι οι πολίτες με βάρκες, φουσκωτά, τρακτέρ και χωματουργικά μηχανήματα,
μπόρεσαν να βοηθήσουν. Ετυχε, έτυχε να είναι εκεί στο τερέν της μεγάλης πλημμύρας και με το ένστικτο της ζωής λειτούργησαν όπως μπορούσαν κι ως όφειλαν, αναλόγως της έννοιας του «κοινού καλού» που είχαν κατακτήσει στον βίο τους.
Οι δυο ηλικιωμένες αδερφές που πνίγηκαν μέσα στο σπίτι τους στην Αστρίτσα, πέντε χλμ. από τον Ηλιά, στο κατά τι μεγαλύτερο χωριό, δεν θα έπρεπε να χαθούν αν υπήρχε ένας στοιχειώδης σχεδιασμός έστω και την ημέρα της κακοκαιρίας Ντάνιελ. Αντιλαμβάνομαι πόσο βαρύ είναι αυτό που γράφω, αλλά έτσι είναι! Εχω δει τις γυναίκες αυτές σε έναν εφιάλτη μου. Ηταν εφιαλτικός ο τρόπος που χάθηκαν. Οι νεκροί στον Ντάνιελ θα ήταν πολύ
περισσότεροι αν δεν εμπλέκονταν οι διαθέσιμοι πολίτες. Γι’ αυτό και κατά την ταπεινή μου γνώμη, ο επόμενος σχεδιασμός της πολιτικής προστασίας που θα αφορά στην περιοχή μας, γύρω από πλημμυρικά φαινόμενα, πρέπει να πάρει οπωσδήποτε υπόψη του και τον παράγοντα εκπαίδευσης των πολιτών και
εξοπλισμού των τοπικών αρχών. Ακόμη κι η πολυτιμότατη αυτενέργεια των πληγέντων στη διανομή βοήθειας, που συνοδεύτηκε φυσικά από γκρίνιες και αστοχίες, θα μπορούσε να είναι περισσότερο αποτελεσματική, έστω και
συναισθηματικά, αν ακολουθούσε έναν ελάχιστο σχεδιασμό. Στον Ηλιά και στο κάθε μικρό χωριό, η ενεργή ομάδα των κατοίκων που είναι κι ο πυρήνας της πολιτικής προστασίας είναι πολύ μικρή, οπότε εύκολα εκπαιδεύεται κι εξοπλίζεται. Στα μεγαλύτερα χωριά και στις πόλεις θα μπορούσε να οργανωθεί σε επίπεδο γειτονιών. Σαφώς και πρέπει η πολιτική προστασία ενός τόπου να έχει ως πυρήνα τον ίδιο τον τόπο και τους ανθρώπους του. Είναι οι κοντινότεροι στο συμβάν γιατί είναι μέρος του. Σαφώς και αν
ασφαλίσεις τους ανθρώπους που κινδυνεύουν σε μια τέτοια θεομηνία, έχεις περισσότερη δύναμη να αντιμετωπίσεις προβλήματα σε ποτάμια και σε πλημμυρισμένα χωριά.
Στον Ελίας, τρεις εβδομάδες μετά τη μεγάλη πλημμύρα εκτός του συνόλου των δυνάμεων της κρατικής πολιτικής προστασίας που ήταν στις θέσεις τους, οι πολίτες ήξεραν τι μπορούσαν να κάνουν για να προφυλάξουν ό,τι προφυλάσσεται, μετά την ψυχρολουσία της μεγάλης πλημμύρας, γιατί εκπαιδεύθηκαν σε πραγματικές συνθήκες! Τα αυτοκίνητα που είχαν μείνει ζωντανά από τον Ντάνιελ στα ψηλώματα, οι φρεσκότατες ηλεκτρικές συσκευές
πάνω στα τραπέζια, οι τσάντες με τα ρούχα και τα χαρτιά της ζωής του σπιτιού, δίπλα στην πόρτα του. Η λαϊκή θυμοσοφία περιγράφει θαυμάσια την προετοιμασία του Ελίας, με το χυλό και το γιαούρτι!
Πρέπει να εντάξουμε στα επόμενα σχέδια πολιτικής προστασίας αυτή τη γνώση. Είναι πολύτιμη και νωπή! Οι πολίτες κι οι υπηρεσίες της αυτοδιοίκησης γνωρίζουν κατά πολύ πια τι χρειάζεται, πριν, κατά τη διάρκεια και ύστερα από μια πλημμύρα στη Θεσσαλία. Είναι μια τοπική γνώση που πρέπει να αναλυθεί, να αξιολογηθεί και να αποτυπωθεί στον κεντρικό σχεδιασμό της πολιτικής προστασίας τέτοιων ακραίων φαινομένων. Η βάση
της πυραμίδας στην πολιτική προστασία είναι οι πολίτες, η τοπική
αυτοδιοίκηση κι οι αξόδευτες δυνάμεις τους. Η κορυφή, η κρατική ηγεσία της πυραμίδας αυτής πρέπει να παρέχει τα απαραίτητα μέσα που χρειάζονται για την ελαχιστοποίηση της καταστροφής και της απώλειας. Πρέπει να δρα καθοριστικά στην τελική λήψη των αποφάσεων και συντονιστικά σε ένα καλοστημένο σύστημα πολιτικής προστασίας τέτοιων ακραίων φαινομένων.
Πριν την κακοκαιρία Ελίας είχαν κοινοποιηθεί σχέδια εκκένωσης για όλα τα χωριά της περιοχής. Οι κάτοικοι του Ηλιά θα έπρεπε να μετακινηθούν στην Ιτέα. Μόλις τρεις εβδομάδες πριν, ο Ηλιάς ήταν αποκλεισμένος χερσαία από την προηγούμενη της μεγάλης πλημμύρας. Ποια εκκένωση προς την Ιτέα; Να ξεκινήσει ο μπάρμπα Κώστας με τη θεία Λένα με τ’ αμάξι τους, να πάνε στον
Λόφο της Ιτέας, γιατί έτσι λέει το σχέδιο εκκένωσης; Να βρεθούνε στην Αγία Παρασκευή Τεμπών! Θα μου έπαιρναν και τη δύσμοιρη θεία Κατίνα για να τη σώσουν…
Η επιστήμη γι’ ακόμη μια φορά βγήκε αληθινή στις προβλέψεις της. Γι’ αυτό εμπιστευόμαστε την επιστήμη. Γιατί προβλέπει! Ισως με τα μετεωρολογικά φαινόμενα να μην έχει την ακρίβεια που θα θέλαμε, αλλά τον βαθμό επικινδυνότητας μπορεί και τον προβλέπει! Για αυτό και εγώ «έτυχε» να είμαι στο χωριό κατά τη μεγάλη πλημμύρα. Γιατί παρακολουθούσα τα δελτία καιρού και έτσι ανέβαλα τον τρύγο των μελισσιών που έπρεπε να κάνουμε
στη Θάσο. Την ώρα της μεγάλης πλημμύρας δε, ήρθε και το βραδινό μήνυμα στο κινητό μου από τα μελίσσια της Θάσου με την καταγραφή της 24ωρης διαφοράς βάρους της κυψέλης, της θερμοκρασίας και της υγρασίας! Ναι, αρκετοί μελισσοκόμοι με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας, έχουν εγκατεστημένα συστήματα παρακολούθησης παραμέτρων των μελισσιών τους σε απομακρυσμένα σημεία, ώστε να μειώνουν το κόστος επισκέψεων και τους ανάλογους ρύπους μεταφοράς. Κτηνοτρόφοι επίσης έχουν ανάλογα συστήματα αυτοματοποίησης που ελέγχονται από απόσταση, οι γεωργοί το ίδιο. Το ψηφιακό κράτος μας γλύτωσε από ώρες ατελείωτης ταλαιπωρίας, ο ψηφιακός μας πολιτισμός ετοιμάζεται για την επόμενη επανάστασή του και σ’ όλους τους επαγγελματικούς κλάδους η ψηφιοποίηση είναι στόχος ύπαρξης.
Τότε σκέφτηκα και την ύπαρξη αισθητήρων στάθμης κατά μήκος των αναχωμάτων που να λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια και να στέλνουν τα στοιχεία ψηφιακά σε ένα κεντρικό όργανο το οποίο και να έχει την ολοκληρωμένη εικόνα του φαινομένου, ανά πάσα στιγμή. Οταν έπρεπε να δώσουμε απάντηση στο ερώτημα εκκένωσης του χωριού, ζητήσαμε να βρούμε απάντηση στην Π.Υ., στην Περιφέρεια και στον δήμο, όμως κανείς τους δεν είχε απάντηση γιατί κανείς τους δεν είχε διαθέσιμο όχημα και προσωπικό ώστε να έρθουν για επιτόπιο έλεγχο εκκένωσης! Ψηφιακά όμως μπορείς να έχεις τη μεγάλη εικόνα ώστε να κατευθύνεις τις δυνάμεις σου εκεί που χρειάζεται. Η σειρήνα του Παλαμά δεν λειτούργησε γιατί κόπηκε το ρεύμα! Εχει γεμίσει ο κάμπος φωτοβολταϊκά κι η σειρήνα του δήμου δεν είχε ένα!
Κάτι τέτοια σκέφτονται οι πλημμυρισμένοι μετά την πλημμύρα, αξιοποιώντας κάτι ανεκτίμητο. Το βίωμα της καταστροφής!
Οσον αφορά τον βραχυμεσοπρόθεσμο σχεδιασμό των νέων αντιπλημμυρικών παρεμβάσεων, προφανώς πρέπει να πάρουμε υπόψη μας τις λύσεις που προτείνει η επιστήμη κι η τεχνολογία επίσης. Αυτές μπορούν να βρουν τη βέλτιστη λύση του προβλήματος και αυτές πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο, στο μέτρο του δυνατού. Και το μέτρο εδώ δεν μπορεί να είναι μόνο το κόστος
κατασκευής των νέων αντιπλημμυρικών, αλλά και το κόστος απώλειας ζωής στον παραγωγικό κάμπο της Θεσσαλίας. Κοινός νους ότι η συγκράτηση των νερών στα ορεινά της λεκάνης απορροής, είναι κοντά στη βέλτιστη λύση δημιουργώντας και αποθέματα νερού για άρδευση. Κοινός νους ότι κάποια
ελάχιστα χωριά πρέπει δυστυχώς να μετακινηθούν σε ασφαλέστερα μέρη. Κοινός νους ότι τα καινούργια ρέματα που άνοιξαν πρέπει να τα σεβαστούμε ως χειμάρρους… Μια φορά ποταμός για πάντα ποταμός! Κοινός νους ότι δεν μπορούμε να στενεύουμε τα ποτάμια και να περιμένουμε να χωρέσουν το νερό του Ντάνιελ! Το νερό είναι ασυγκράτητο αν ξεφύγει από τα όρια που του έχεις βάλει και σε τέτοιου είδους προβλήματα το χειρότερο που έχεις να κάνεις, είναι να μικρύνεις τα όρια.
Η γεωργική γη πληγώθηκε αρκετά από τη μεγάλη πλημμύρα. Πληγώθηκε από τα φερτά υλικά των βουνών (ιλύ, πέτρες, βράχοι, δέντρα) μα και του ανθρώπινου πολιτισμού (ό,τι μπορεί να φανταστεί ο νους, αμέτρητα λάστιχα άρδευσης, γεωργικά μηχανήματα, οικιακά αντικείμενα). Τα αντλιοστάσια και τα συστήματα άρδευσης είναι κατεστραμμένα, δημιουργώντας τεράστια ανασφάλεια στις ανοιξιάτικες σπορές καθώς προχωράμε ολοταχώς προς τον χειμώνα που δυσκολεύει τις εξωτερικές εργασίες. Είναι, και θα είναι πολύς ο κόπος για να ξαναγίνουν παραγωγικά κάμποσα από τα χωράφια του θεσσαλικού κάμπου, αλλά δεν μπορεί να είναι διαφορετικός ο στόχος. Πρέπει να ξαναγίνουν παραγωγικά, ακόμη και αν χρειαστεί να «ξεκουραστούν» για ένα δυο χρόνια, γιατί δεν έχουμε την πολυτέλεια να σπαταλάμε παραγωγική γη στην ορεινή μας χώρα.
Την υποχρέωση έχουμε να την ξανακάνουμε παραγωγική αυτή τη γη, στον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας. Η εθνική διατροφική μας αυτάρκεια κατακτιέται και δε χαρίζεται. Ευτυχώς απ’ ό,τι φάνηκε στα πρώτα ερευνητικά αποτελέσματα του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, η καταστροφή στην πλειονότητα του καλλιεργούμενου εδάφους στη Θεσσαλία δεν είναι μη αναστρέψιμη. Τα αποτελέσματα είναι αισιόδοξα όσον αφορά στην ικανότητα της ίσιας γης μας να θεραπευτεί σύντομα, φυσικά με την καθοριστική, κοστοβόρα και επίπονη εργασία των γεωργών. Το χώμα που έφερε η πλημμύρα, είναι ίδιο με το χώμα του κάμπου στο πέρασμα των αιώνων, μα χρόνο δεν έχουμε μέχρι τον χειμώνα που είναι ένα φεγγάρι μπροστά μας και με τη γη χορτασμένη σε νερό, όσο δεν πάει άλλο. Πιο πολύ γίνεσαι λίμνη! Πρέπει άμεσα να γιάνουμε τις πληγές για να περάσουμε όσο πιο γρήγορα γίνεται στην αποθεραπεία. Τα νέα πλημμυρικά δεδομένα των τριών μεσογειακών κυκλώνων σε τρία μόλις χρόνια, είναι σαφώς αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής που δημιουργεί τοπικές κρίσεις. Τόσο οι κεντρικοί σχεδιασμοί ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής (ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ, ΑΠΕ, εξοικονόμηση ενέργειας, ανακύκλωση, εκπαίδευση) όσο κι οι σχεδιασμοί σε τοπικό επίπεδο (χρήσεις γης, ψηφιακή γεωργία, άρδευση, υπεραξία παραγωγής) πρέπει να πάρουν υπόψη τους τα ιστορικά, πολιτισμικά και κοινωνικά δεδομένα.
Οι κάτοικοι των πόλεων της Θεσσαλίας, που είναι κι οι περισσότεροι στο σύνολο της Περιφέρειας, δεν μπορούν να βιώνουν ευμάρεια όταν η γεωργία βρίσκεται σε ύφεση κι οι γεωργοί της σε δεινή θέση παραγωγής, γιατί ένα σημαντικό τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας στον δεύτερο μεγαλύτερο κάμπο της χώρας πηγάζει από τον πρωτογενή τομέα.
Εκ του παραδείγματος αλλάζουν τα πράγματα εδώ στον κάμπο. Ετσι άλλαζαν πάντα. Εβλεπαν την καινούργια καλλιεργητική πρακτική στον γείτονα για κάνα δυο τρία χρόνια, έβλεπαν και το καλιμέντο του και έπειτα δοκίμαζαν κι αυτοί. Η γεωργική τέχνη είναι μια τέχνη που ασκείται στον ανοιχτό ουρανό και ανοιχτά στα μάτια όλων… Σαν την πολιτική προστασία ένα πράγμα! Δεν αλλάζεις εύκολα τη γεωργική πρακτική των πατεράδων, όταν αυτή σου δίνει
την ετήσια τροφή ακόμη και σε χρονιές δύσκολες παραγωγικά. Μ’ αυτό το πολιτισμικό χαρακτηριστικό μεγάλωσαν γενιές επί γενεών. Τώρα όμως βρισκόμαστε σε μια νέα γη, πλημμυρισμένη, με τους περισσότερους γεωργούς σε μικρή έως μεγάλη απόγνωση και αβεβαιότητα.
Σήμερα όσο ποτέ, η τεχνολογία κι ο σχεδιασμός μπορούν και έχουν την υποχρέωση να υποδείξουν την κατάλληλη γεωργική πρακτική για την ελαχιστοποίηση των προβλημάτων στην παραγωγή μετά τη μεγάλη πλημμύρα. Ο Θεσσαλός γεωργός, κτηνοτρόφος, μελισσοκόμος, δενδροκόμος έχει ανάγκη από βοήθεια. Είναι ο ίδιος που πολλά χρόνια τώρα στηρίζει τις ζωές μας. Είναι ο ίδιος που έχει ανάγκη επικαιροποίησης και επαναπροσδιορισμού της γεωργικής πολιτικής σε ένα σχεδιασμό που πρέπει να αποβλέπει στην αυτάρκεια μέσω της αξιοπρεπούς εργασίας και ζωής του. Είναι ο ίδιος που χάνει την εμπιστοσύνη του στις δομές και στους θεσμούς, που δημιουργήθηκαν για να ευκολύνουν την κοινή μας ζωή. Εμπιστοσύνη μας λείπει, γι’ αυτό ίσως να μην ασχολούμαστε με τα κοινά.
Η μεγάλη πλημμύρα ανακάτεψε πολύ τις ζωές μας, όπως έκανε το νερό στο χώμα. Είναι απερίγραπτα οδυνηρό να βλέπεις το λασπόνερο ν’ ανεβαίνει στο σπίτι, στο εργαστήριο, στο αυτοκίνητο και να μη γνωρίζεις πού θα σταματήσει και πότε. Σκαλί σκαλί, λεπτό με το λεπτό και έξω να βρέχει ασταμάτητα. Μεγάλος ο αιφνιδιασμός, όσο προετοιμασμένος κι αν είσαι. Η μεγάλη
πλημμύρα έφερε φόβο γιατί ταρακούνησε την ιερή ασφάλεια της εξώπορτάς μας, της εστίας μας κι ο φόβος αυτός θα μας ακολουθεί μέχρι την επόμενη μεγάλη καταρρακτώδη βροχή, που όμως δεν θα πλημμυρίσουμε κι ο μηχανισμός της πολιτικής προστασίας θα είναι αποτελεσματικά παρών. Τότε θα αρχίσουμε να εμπιστευόμαστε και τον πυραμιδικό θεσμό της. Μέχρι τότε η ζωή πρέπει να συνεχιστεί με τα χαμόγελα χαμηλά και την κατήφεια μεγάλη. Είναι ελάχιστοι εκείνοι που στον χωμάτινο τόπο μας δεν έπαθαν ζημιές σε σπίτια, επιχειρήσεις, γεωργική γη, αποθήκες, εξοπλισμό. Συγγενείς, φίλοι,
γειτόνοι… Ολοι μας!
Τώρα όσο ποτέ, πρέπει να αποζητήσουμε τη συμπόνια που μπορεί να μας φέρει η τέχνη κι οι πολιτιστικές δομές στα «απομακρυσμένα» χωριά του μεγάλου θεσσαλικού κάμπου. Αντιπερισπασμός ισορροπίας στην απόγνωση και στην οικονομική δυσπραγία που θα ‘ρθει, που ήρθε.
«Σιγά μην έρθει ο Πορτοκάλογλου το καλοκαίρι! Ξέρεις πόσα θέλω για εισιτήρια της οικογένειας; Με τι κουράγιο να πάμε; Θα δούμε κιόλας! Ισως να μην πάρω τα παιδιά! Ισως να τα στείλω μόνο με τη μάνα τους!»
Αυτές οι κουβέντες για τις καλοκαιρινές μουσικές μαζώξεις πριν ακόμη στεγνώσει η γη στον κάμπο, με έκανε να χαμογελάσω και ν’ ανησυχήσω ταυτόχρονα! Να χαμογελάσω γιατί η ζωή ψάχνει πάντα διεξόδους χαράς και ν’ ανησυχήσω μην τυχόν ξεχαστεί η Θεσσαλία ως στίγμα των φυσικών καταστροφών στους καιρούς μας.
Είναι πιο εύκολο να ξεχνάς, από το να θυμάσαι, αν δεν ζεις στο τερέν της καταστροφής. Αυτές οι κουβέντες έδωσαν τη σπίθα να γραφτούν τόσες πολλές λέξεις, μα αν δεν τις έβγαζα θα ήταν σαν να σταματούσα να ονειρεύομαι μια αξιοπρεπή ζωή εδώ στο θεσσαλικό κάμπο. Ναι, τα προβλήματα είναι τεράστια μα όχι ανυπέρβλητα κι οι γεωργοί γι’ άλλη μια φορά θα σκύψουν το κεφάλι και θα βγάλουν τη δουλειά, έρθει δεν έρθει ο Πορτοκάλογλου!
Νίκο, έλα να δεις μέχρι πού έφτανε το νερό στη μεγάλη πλημμύρα. Δε θα το πιστεύεις! Να το πεις και στους άλλους! Ελα να παίξεις το «Χαλασιά μου», να δεις τον ολόγυρο χορό μας, να βιώσουμε μαζί την ήττα της λήθης, να δούμε πως η μεγάλη βοήθεια που χρειαζόμαστε γίνεται μια σταλιά μικρή, αν μοιραστεί!
