Κύριε διευθυντά
Πότε άρχισε η σημερινή παγκόσμια κρίση; Αν η ερώτηση ακούγεται αδαής και αθώα, σίγουρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί άχρηστη. Οι απαντήσεις που μπορεί να προκαλέσει από τους ειδήμονες πιθανότατα δεν θα πείσουν τους πολίτες της κοινής λογικής, όχι τόσο επειδή δεν διαθέτουν εξειδικευμένες γνώσεις όσο επειδή η ιστορική αλήθεια παραμένει πάντα συνυφασμένη με το πέρασμα τουλάχιστον μισού αιώνα. Από την άποψη αυτή, οι σημερινοί πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή μας προειδοποιούν να προστατευτούμε (πολιτικά, αμυντικά, οικονομικά) αλλά δεν μας δίνουν εξηγήσεις για αναπότρεπτα αίτια και αιτιατά: πόλεμοι, καταστροφές, θάνατοι συνέβαιναν ανέκαθεν στην ανθρώπινη ιστορία.
Η ιστορική αλήθεια δεν τους αποτρέπει, απλά τους εξηγεί. Αν το ειρηνικό, αναπτυξιακό παράδειγμα της ενωμένης Ευρώπης κυριάρχησε στην παγκόσμια ιστορία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν οδήγησε την κυρίαρχη Γερμανία στην ανεξίθρησκη πολιτική τού wandel durch handel (σε ελεύθερη μετάφραση «το εμπόριο φέρνει την ειρήνη») απέναντι στην απολυταρχική Σοβιετική Ενωση, δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι η ήπια πολιτική της υπερεθνικής, υπερτροφικής οικονομίας απέτυχε στις φιλειρηνικές της επιδιώξεις. Εάν η ίδια ανεξίθρησκη πολιτική ενέπνευσε τους προέδρους Κλίντον, Μπους και Ομπάμα στα θεαματικά ανοίγματα που πραγματοποίησαν προς την Κίνα –εν μέρει με τη στήριξη της realpolitik του Κίσινγκερ, οι αναλύσεις του οποίου λειτουργούσαν πάντοτε σαν διπλοί καθρέφτες αναγκαίων παράλληλων κινεζο-αμερικανικών ανταλλαγών και μεταρρυθμίσεων– τότε η αποτυχία της Δύσης να διαγνώσει την αναπότρεπτη ενηλικίωση του απολυταρχισμού στην ισλαμική Μέση Ανατολή, στη Ρωσία και στην Κίνα αποδεικνύει τους περιορισμούς της υπερ-φιλελεύθερης, υπερ-παραγωγικής δυτικής οικονομίας. Οι τελευταίες δεκαετίες αποδεικνύουν ότι η Σίλικον Βάλεϊ της Καλιφόρνιας δεν μεταφέρεται στο Τελ Αβίβ ή στο Χονγκ Κονγκ, ότι η νοοτροπία της Γουόλ Στριτ δεν μεταφυτεύεται στη Μόσχα ή στη Σαϊγκόν. Οι πακτωλοί επενδυτικών κεφαλαίων από τη Δύση προς την Ανατολή μακροπρόθεσμα κατορθώνουν συνήθως μόνον τρύπες στο νερό. Η άνθηση της κινεζικής οικονομίας δεν δημιούργησε δυνατότητες φιλειρηνικών επεκτάσεων στη ΝΑ Ασία – αντίθετα, ενθάρρυνε την απολυταρχία του Κομμουνιστικού Κόμματος και ξόδεψε μέγιστο μέρος του πλεονάσματός της στην κυριαρχία των ενόπλων δυνάμεων, κυρίως εναντίον της Ταϊβάν και των ΗΠΑ. Η πολυετής συνεργατική πολιτική της Γερμανίας επί Σρέντερ, Μέρκελ και Σταϊνμάγερ απέναντι στη Ρωσία κατέληξε στον αντιευρωπαϊκό πόλεμο της Ουκρανίας, στην απεξάρτηση του ρωσικού ενεργειακού πλούτου από τις παραπλήσιες αγορές της Ευρώπης, στην ένταξη της Ρωσίας στον «Αξονα του Κακού» όπου συμπορεύεται με το Ιράν, την Κίνα, την Τουρκία, τη Β. Κορέα. Η Μέση Ανατολή αντιμετωπίζει ένα αδιάλλακτο Ισραήλ το οποίο μάχεται για την επιβίωσή του, έστω και χωρίς την πλήρη κάλυψη των ΗΠΑ, τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου. Η επικράτηση του Τραμπ πιθανότατα θα ανασκευάσει βίαια όλα τα σενάρια που προαναφέραμε, εγκαθιστώντας αδιάλλακτες πολιτικές στις εμπόλεμες περιοχές του πλανήτη, απομονώνοντας τις ΗΠΑ στον διχασμένο εαυτό τους και περικλείοντας την Ευρώπη μεταξύ δύο αντίπαλων, απολυταρχικών δυνάμεων, της Ρωσίας (με τη βέβαιη σύμπραξη της Κίνας) και των ΗΠΑ.
To wandel durch handel που εφαρμόστηκε τις τελευταίες δεκαετίες δεν εφαρμόστηκε αυθαίρετα. Οι ρίζες του ξεκινούν από το doux commerce του Μονταίν και εδράζονται στην κοινωνική πολιτική του Μοντεσκιέ. Αλλά όπως και πολλές άλλες μακροπρόθεσμες πολιτικές κραταιών δυνάμεων, δεν κατοχυρώθηκε με κοινές διμερείς διαχειριστικές υποχρεώσεις, δεν συμφωνήθηκε με σκοπό να εφαρμοστεί, αλλά μάλλον εφαρμόστηκε μονομερώς με σκοπό να δημιουργήσει συνθήκες κοινής κοινωνικής πολιτικής και ειρηνικής συνύπαρξης. Αναλογιστείτε, φίλοι αναγνώστες, τις ενθουσιώδεις συνεργασίες αγωγών ενεργείας μεταξύ Σρέντερ και Πούτιν, και βέβαια τους φιλελεύθερους εναγκαλισμούς Μέρκελ – Πούτιν με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη της ενεργειακής διαχείρισης της γερμανικής επικράτειας στη ρωσική Gazprom. Φοβούμαι ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον πενήντα χρόνια για να αποκατασταθεί με πληρότητα και κύρος η ιστορική αλήθεια. Ας ελπίσουμε ότι η σταδιακή αποκατάστασή της θα συμβάλει στην ειρηνική συνύπαρξη όλων μας.
