Κύριε διευθυντά
Διανύουμε τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Από αυτή δεν λείπει ο Μάρτης ούτε ο Ρωμανός ο Μελωδός. Σχετικά με τον Ρωμανό, τον επονομαζόμενο «Πίνδαρο της ρυθμικής ποίησης» ή (κατ’ άλλους) «Πίνδαρο του χριστιανισμού», επιτρέψτε μου να παραθέσω τους ακόλουθους στίχους τού ευδόκιμου αυτού υμνογράφου:
«Τι φυσώσι και βομβεύουσιν οι Ελληνες; / Τι φαντάζονται προς Αρατον τον τρισκατάρατον; / Τι πλανώνται προς Πλάτωνα; / Τι ∆ημοσθένην στέργουσι τον ασθενή; / Τι μη νοούσιν Ομηρον όνειρον αργόν; / Τι Πυθαγόραν θρυλούσι τον δικαίως φιμωθέντα;» (Κοντάκιο 49.17, στ. 3-8).
Εύλογες απορίες για έναν προσήλυτο στη νέα πίστη ελληνόφωνο Εβραίο της διασποράς (Συρία). Εκτιμά πως οι Ελληνες δεν έχουν λόγο να μεγαλαυχούν, διότι ο Αρατος είναι «τρισκατάρατος», ο Πλάτων «λαοπλάνος», ο ∆ημοσθένης «χτικιάρης», ο Ομηρος «άεργος ονειροπόλος», ο Πυθαγόρας «δικαίως φιμωθείς»!
Παρενθετικά, ο Απόστολος Παύλος αναγνωρίζει το δάνειο ιδεών από τον ποιητή Αρατο, λέγοντας στους Αθηναίους «ως και τινες των καθ’ υμάς ποιητών ειρήκασιν» (Πράξεις, 17:28). ∆εν αναγνωρίζει όμως το δάνειο από τον ποιητή Μένανδρο, «φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί» (Προς Κορινθίους Α΄, 15:33). Ατυχώς, ο Παύλος παρέσυρε και τον λεξικογράφο Γεώργιο Μπαμπινιώτη (βλ. λήμμα «ήθος»).
Η επικριτική στάση του Ρωμανού απέναντι στους Ελληνες πρωτεργάτες του πνεύματος προφανώς οφείλεται τόσο στον Γρηγόριο Ναζιανζηνό τον Θεολόγο όσο και στον Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Ο πρώτος απνευστί επικρίνει: Πυθαγόρα, Πλάτωνα, Επίκουρο και Αριστοτέλη (Προς Ευνομιανούς, 10.1-5), ο δεύτερος λέει ότι ο ελληνισμός καταλύθηκε από τη δύναμη του χριστιανισμού («υπό της του Χριστού κατελύθη δυνάμεως» – Λόγος εις τον μακάριον Βαβύλαν και κατά Ελλήνων», 15.1-4).
Σήμερα ο αρχαίος ελληνικός Λόγος (ratio), λυμένος από τα προμηθεϊκά του δεσμά και απαλλαγμένος από τους ειδωλοθραύστες μιας άλλης εποχής, κυκλοφορεί ελεύθερος και εμπνέει κάθε φιλομαθή (αλλά και οψιμαθή) άνθρωπο. Ο διακεκριμένος Αμερικανός ιστορικός και φιλόσοφος Will Durant (1885-1981), γράφει: «Excepting machinery, there is hardly anything secular in our culture that does not come from Greece. Schools, gymnasiums, arithmetic, geometry, history, rhetoric, physics, biology, anatomy, hygiene, therapy, cosmetics, poetry, music, tragedy, comedy, philosophy, theology, agnosticism, skepticism, stoicism, epicureanism, ethics, politics, idealism, philanthropy, cynicism, tyranny, plutocracy, democracy» (The Story of Civilization, τόμ. Β΄, Πρόλογος, σ. vii).
Ναι, αυτός που οδήγησε τον τρωγλοδύτη στον σημερινό πολίτη είναι ο αρχαίος Ελληνας. ∆ικαίως λοιπόν «φυσώμεν» μετ’ ευπρεπείας και «βομβούμεν» άνευ κουφολογίας τα επιτεύγματα των πνευματικών μας προγόνων, όχι επειδή είμαστε εμείς σοφοί –ουχί, προς ∆ιός!–, αλλά επειδή δεν αποδείχτηκαν οι Ελληνες φιλόσοφοι «άσοφοι» ούτε «εμαράνθησαν οι των μύθων ποιηταί» (Ρωμανός).
Σήμερα ελεύθερα οι φιλόσοφοι φιλοσοφούν, ο Ομηρος «μέγας τε και εύγνωστος τοις πάσιν», οι τραγικοί ποιητές αναθάλλουν το αρχαίο θέατρο. Εχθρός μιας ιδέας είναι η καλύτερη ιδέα. Ας τη θηρεύσουμε.
*Μελβούρνη
