Kύριε διευθυντά
Η δημοσίευση στο φύλλο της 15ης Μαρτίου 2024 επιστολής αναγνώστη με τον τίτλο «Ελλάδα, Κύπρος και νωπή Ιστορία», και επειδή ακριβώς είναι νωπή η ιστορία του κυπριακού ζητήματος, με παρακίνησε να προχωρήσω στην αποστολή της παρούσης επιστολής, φέρνοντας στη δημοσιότητα άγνωστες ή ελάχιστα γνωστές πτυχές του.
Αναφέρομαι στα γεγονότα της δεκαετίας του ’50 και του ’60. Ειδικότερα, το Σχέδιο Ατσεσον (1964), που δυστυχώς απορρίφθηκε από τον τότε πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου, που υπαναχώρησε της αρχικής, θετικής, στάσης του (έλεγε τότε στον Π. Κανελλόπουλο, αρχηγό της ΕΡΕ, όπως μου διηγείτο ο ίδιος ο αείμνηστος πρώην πρωθυπουργός, ότι: «όταν μου δίνουν μια ολόκληρη πολυκατοικία μπορώ να παραχωρήσω το ρετιρέ!»), δεν υπήρξε, δυστυχώς, η μόνη από τις χαμένες ευκαιρίες επίλυσης του Κυπριακού.
Προηγήθηκε το πιο ολέθριο λάθος.
Η απόρριψη από τον Μακάριο του Σχεδίου Χάρντινγκ (1956).
Επ’ αυτού, θα μου επιτραπεί η ακόλουθη προσωπική μαρτυρία. Τον Σεπτέμβριο του 1976 συνόδευσα στη Σόφια τον αείμνηστο πρόεδρο Παναγιώτη Κανελλόπουλο, που, καλεσμένος από τον πρόεδρο της Βουλγαρικής Ακαδημίας καθηγητή Μπάλεφσκι, μίλησε, ως επίσημος προσκεκλημένος του, στο ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της γείτονος.
Επωφελούμενος της παρουσίας στη βουλγαρική πρωτεύουσα του π. πρωθυπουργού, ο τότε Ελληνας πρέσβης Αλέξης Ι. Στεφάνου, συγγενής του γράφοντος, παρέθεσε δείπνο προς τιμήν του. Στο περιθώριο του δείπνου και μετά σχετική ερώτηση του διακεκριμένου Ελληνα διπλωμάτη, με θητεία στην κυπριακή πρωτεύουσα τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας της νήσου, ο αείμνηστος Π. Κανελλόπουλος αφηγήθηκε τα ακόλουθα: «Το 1966 επισκέφτηκα, ως αρχηγός της ΕΡΕ, την Κύπρο και είχα μακρές συνομιλίες με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο για το εθνικό θέμα της Κύπρου. Βρήκα έτσι την ευκαιρία και του υπέβαλα την ακόλουθη ερώτηση:
– Γιατί, Μακαριώτατε, απορρίψατε το Σχέδιο Χάρντινγκ, παρά τις περί του αντιθέτου απόψεις της ελληνικής κυβερνήσεως, που υποστήριζε την ανάγκη συνεχίσεως των συνομιλιών;
Και η απάντηση του Μακαρίου:
– Γιατί, Κύριε πρόεδρε, εκτιμούσα ότι στον επόμενο γύρο των διαπραγματεύσεων θα είχα την ευκαιρία να εξασφαλίσω καλύτερους όρους.
Και ο π. πρωθυπουργός του απάντησε ως εξής:
– Ναι, αλλά έτσι, Μακαριώτατε, η Κύπρος οδηγήθηκε στη σημερινή κατάσταση (ήδη είχαν σχηματιστεί και παγιωθεί οι πρώτοι τουρκοκυπριακοί θύλακοι και διχοτομηθεί η Λευκωσία) και η Ελλάς σε περιπέτειες, με άδηλη την έκβασή τους».
Ετσι εξελίχθηκαν τα πράγματα αναφορικά με την απόρριψη των παραπάνω δύο Σχεδίων.
Ειδικά, όμως, ως προς την απόρριψη του Σχεδίου Aτσεσον (1964), την ευκταία, για τον Κυπριακό Ελληνισμό, λύση ματαίωσαν «ένας υπεύθυνος και ένας ανευθυνοϋπεύθυνος», σύμφωνα με τον πασίγνωστο αφορισμό κορυφαίου δημοσιογράφου της εποχής.
*Δικηγόρος
