Κύριε διευθυντά
Επειδή πρόσφατα η «Καθημερινή» ασχολήθηκε με το θέμα της ταυτότητας του Ομήρου, θυμήθηκα κάτι που νομίζω ελάχιστοι γνωρίζουν σήμερα: Οτι η επική ποίηση συνεχιζόταν μέχρι τις ημέρες μας. Την παλιά εποχή, που ταξιδεύαμε με τρένο, αντί με αεροπλάνο, το ταξίδι Αθήνα – Κολωνία με το τρένο διαρκούσε περί τις 48 ώρες. Αυτό ανάγκαζε τους επιβάτες σε κάθε κουπέ να γνωριστούν μεταξύ τους και να διηγηθούν κάποιες εμπειρίες της ζωής τους.
Ταξιδεύοντας στη Γερμανία, όπου σπούδαζα τη δεκαετία του ’60, γνώρισα πολλούς εργάτες που δούλευαν εκεί. Το 1967 έτυχε να κάθομαι στο ίδιο κουπέ με μια κοπέλα περίπου 30 ετών από την Κρήτη, που πήγαινε εκεί πρώτη φορά για να δουλέψει κοντά σε συγγενείς της. Αυτή μου διηγήθηκε ότι κατάγεται από μια οικογένεια λυράρηδων που επί πολλές γενιές έδινε παραστάσεις σε κάθε λογής εκδηλώσεις. Το επάγγελμα αυτό είχε αρχίσει να φθίνει, γιατί διαδόθηκε η χρήση γραμμοφώνου, και ραδιοφώνου.
Παλαιότερα, οι λυράρηδες αυτοί δεν έλεγαν μόνο αγαπητά δημοτικά τραγούδια, αλλά και μεγάλες έμμετρες αφηγήσεις παλαιοτέρων ιστορικών γεγονότων. Αυτό ήταν μία βασική ψυχαγωγία, ένα υποκατάστατο κινηματογραφικών ή θεατρικών παραστάσεων, που δεν υπήρχαν στην επαρχία. Ενδεικτικά άρχισε μάλιστα να σιγοτραγουδάει ένα τέτοιο επικό αφήγημα που είχε πολλές στροφές (ίσως αφήγηση ενός από τους πολλούς ξεσηκωμούς της Κρήτης).
Ετσι έμαθα ότι η επική ποίηση δεν υπήρξε μόνο την εποχή του Ομήρου, αλλά και μέχρι πολύ πρόσφατα, όταν αρχικά το ραδιόφωνο και μετά η τηλεόραση υποκατέστησαν αυτού του είδους την ψυχαγωγία. Παρόμοιοι αφηγητές – τροβαδούροι επικών ποιημάτων υπήρχαν μάλιστα σε όλη τη Βαλκανική. Είναι κρίμα ότι αυτή η νεότερη επική ποίηση δεν έγινε προσπάθεια να σωθεί, γιατί δεν βρήκα πουθενά αναφορές σε αυτήν.
*Πεύκη
