Κύριε διευθυντά
Με αφορμή την επιστολή του κ. Αγγέλου Ζαχαρόπουλου (φ. Σαββάτου 29/6) επιθυμώ να προσθέσω κάποιες παρατηρήσεις.
Δυστυχώς, συνέβαιναν και τέτοια παρατράγουδα στην εκκλησία του δήμου, της αρχαίας Αθήνας, ιδίως σε περιόδους εσωτερικής αναταραχής. Ακόμα και μάντεις διέπρεψαν στις συνεδριάσεις της, οι οποίοι, με βάση τις μαντικές τους ικανότητες; επηρέαζαν τις αποφάσεις της εκκλησίας του δήμου. Παρά ταύτα, υπήρξαν αργότερα σχόλια από συγγραφείς, όπως ο Eric Weiner, που αναφέρει στο βιβλίο του «The Geography of Genius» πως η Αθήνα τον 5ο αιώνα π.Χ. παρήγαγε τόσα λαμπρά μυαλά όσο καμιά πόλη έκτοτε, παρά το ότι ήταν εκτεθειμένη διαρκώς σε πολυμέτωπες προκλήσεις, ή όπως ο ιστορικός Arnold Toynbee, που αναφέρει στο έργο του «Οι Ελληνες και οι κληρονομιές τους» ότι τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του ελληνισμού φθάνουν πράγματι τόσο πολύ στο τέλειο, που γίνονται εμπόδιο για παραπέρα πρόοδο στις αντίστοιχες κατευθύνσεις.
Δυστυχώς, όπως αναφέρω και στο βιβλίο μου, «Δούρειος Ιππος της Δημοκρατίας» εκδόσεις Αμμων, βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, η άμεση δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει σε πολυπληθείς συνελεύσεις. Μάλιστα, επειδή η συμμετοχή ήταν εθελοντική, πέρα από το περιορισμένο μέγεθός της, η σύνθεση των συνεδριάσεών της ήταν και πολύ κακή από γεωγραφικής και κοινωνικής πλευράς, με αποτέλεσμα η εκκλησία του δήμου να αποτελεί, στην πράξη, ένα αντιπροσωπευτικό σώμα κακής ποιότητας. Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της πειθούς των ψηφοφόρων αυτό αντιμετώπιζε περίπου τα ίδια προβλήματα, όπως και οι δικές μας ιδιότυπες εκκλησίες του δήμου που συνέρχονται κατά κάποιο τρόπο στις γενικές εκλογές, μόνο που οι δικές μας αναδεικνύουν πολιτικούς αξιωματούχους αντί μόνον ειδικούς που αναδεικνύονταν τότε. Οι πολιτικοί αξιωματούχοι εκείνης της εποχής ήταν οι 500 βουλευτές, οι οποίοι αναδεικνύονταν μόνον διά της κλήρωσης και για ένα έτος μόνον. Θεωρώ πως αυτοί αποτέλεσαν και την ασφαλιστική δικλίδα της δημοκρατίας, ώστε να παραχθεί και σημαντικό έργο, το οποίο αποτέλεσε αργότερα και οδηγό στην εξέλιξη των δυτικών κοινωνιών.
Πάντως, ο θεσμός της άμεσης δημοκρατίας, που είναι απαραίτητος στη δημοκρατία, λόγω της αρχής της ισοκρατίας, όπως τον εισηγούμαι στο βιβλίο μου για σήμερα, καθώς και η δέουσα δημοκρατική εκπροσώπηση στα νομοθετικά σώματα μπορούν να ικανοποιήσουν τις αξιωματικές αρχές της δημοκρατίας, κάτι που δεν ήταν, αντικειμενικά, εφικτό αυτό στην αθηναϊκή δημοκρατία. Η άμεση δημοκρατία δεν είναι ουτοπία, όπως ισχυρίζονται κάποιοι. Υπάρχει ο τρόπος με τον οποίο η δημοκρατία μπορεί να δικαιωθεί στην πράξη.
*Πρώην υπουργός
