Κύριε διευθυντά
Σύμφωνα με το αγιολόγιο της εκκλησίας μας στις 8 Ιουλίου εορτάζεται η μνήμη του Μεγαλομάρτυρος Προκοπίου και της μητρός αυτού Θεοδοσίας.
Ο Μεγαλομάρτυρας Προκόπιος γεννήθηκε στα Ιεροσόλυμα από πατέρα Χριστιανό και μητέρα ειδωλολάτρισσα και ονομαζόταν Νεανίας.
Το όνομα Προκόπιος το έδωσε ο ίδιος ο Χριστός, που εμφανίστηκε μπροστά του σε όραμα. Οταν η μητέρα του έγινε χήρα, οδήγησε τον Προκόπιο ενώπιον του αυτοκράτορα ∆ιοκλητιανού (284-304), ο οποίος τον όρισε δούκα της Αλεξάνδρειας και του έδωσε εντολή να διώκει τους Χριστιανούς. Πηγαίνοντας στην Αλεξάνδρεια, ο Προκόπιος είδε μπροστά του έναν κρυστάλλινο σταυρό και ακούστηκε φωνή να του λέει. «Εγώ είμαι ο Εσταυρωμένος ο Υιός του Θεού». Ο Προκόπιος θαμβωθείς από τη φωνή και το όραμα έγινε Χριστιανός.
«Ἔοικε Προκόπιος αὐχένα κλίνων
λέγειν· κοπήτω· τῇ πλάνῃ γὰρ οὐ θύω».
Λίγο καιρό αργότερα επέστρεψε νικητής από εκστρατεία εναντίον των Σαρακηνών και η μητέρα του Θεοδοσία τον προέτρεψε να θυσιάσει στα είδωλα. Ο Προκόπιος, όμως, αρνήθηκε και η μητέρα του τον κατήγγειλε στον έπαρχο Ούλκιο της Καισαρείας, ο οποίος οδήγησε τον άγιο στον ναό των ειδώλων. Εκεί ο άγιος με την προσευχή γκρέμισε τα είδωλα και τον ναό, κάνοντας πολλούς να πιστέψουν, μεταξύ αυτών και τη μητέρα του, η οποία μαρτύρησε πριν από αυτόν. Αφού υπέμενε πολλά μαρτύρια και αφού ο Ούλκιος πέθανε από το κακό του, τελικά και ο άγιος αποκεφαλίστηκε.
Το όνομα του μεγαλομάρτυρος παραπέμπει συνειρμικά σε δύο συνώνυμους λογίους του Βυζαντίου. α) Τον Προκόπιο από τη Γάζα Παλαιστίνης (470-539), ρητοροδιδάσκαλο και επικεφαλής της διάσημης σχολής της Γάζας. Ηταν Χριστιανός και έγραψε υπομνήματα στην Παλαιά ∆ιαθήκη καθώς και άλλα θεολογικού περιεχομένου έργα. Εχουν διασωθεί ένας Πανηγυρικός προς τιμήν του αυτοκράτορα Αναστασίου Α΄ (491-518) και 163 Επιστολές. Τα έργα του, λόγω της καθαρότητας του ύφους, έγιναν δεκτά σε ανθολόγια. β) Προκόπιος από την Καισαρεία της Παλαιστίνης, ιστορικός με ρητορική μόρφωση του 6ου αιώνα μ.Χ.
Σταδιοδρόμησε, όμως, ως νομικός και υπάλληλος του βυζαντινού κράτους και συνόδευσε ως σύμβουλος τον στρατηγό Βελισάριο σε όλες σχεδόν τις εκστρατείες του: Αφρική, Μικρά Ασία και Ιταλία.
Περιέγραψε τα ιστορικά γεγονότα που έγιναν επί του αυτοκράτορος Ιουστινιανού Α΄ (527-565), γράφοντας τα οκτώ βιβλία των Ιστοριών (Υπέρ των πολέμων), κάνοντας εκτεταμένες παρεκβάσεις γεωγραφικού και εθνογραφικού περιεχομένου. Ως προς το ύφος πρότυπά του ήταν κυρίως ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης. Εγραψε, επίσης, ένα πανηγυρικό έργο για την οικοδομική δραστηριότητα του Ιουστινιανού, Περί κτισμάτων, πολύ σημαντικό για την ιστορία της τέχνης και της τοπογραφίας. Εντελώς διαφορετικός ήταν ο λόγος, μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα, λεγόμενος Ανέκδοτα ή Απόκρυφη Ιστορία, όπου παρουσίασε ένα χρονικό των σκανδάλων αυτής της εποχής, ιδιαίτερα της αυλής, κριτική για τον καισαροπαπισμό του αυτοκράτορα, κυρίως όμως σχόλια για την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, με κάθε είδους προκλητικές ερωτικές ιστορίες. Η γνησιότητα αυτού του λιβέλου αμφισβητήθηκε για πολύ καιρό (βλ. Paul Kroh, Λεξικό αρχαίων συγγραφέων Ελλήνων και Λατίνων, μτφρ. ∆. Λυπουρλής – Λ. Τρομάρας).
Δ.φ. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»
