Κύριε διευθυντά
Στις 4 Ιουλίου 1934, σε ηλικία 67 ετών, απεβίωσε η Μαρία Σαλώμη Σκλοντόφσκα-Κιουρί, ίσως η διαπρεπέστερη γυναίκα επιστήμονας όλων των εποχών. Πολωνογαλλίδα φυσικός και χημικός, υπήρξε η πρώτη καθηγήτρια σε γαλλικό πανεπιστήμιο (Σορβόννη, 1906) και τιμήθηκε με δύο βραβεία Νομπέλ (χάριν συντομίας, εφεξής: «Νομπέλ»). Ηταν η πρώτη γυναίκα στην οποία απονεμήθηκε το Νομπέλ, ο πρώτος επιστήμονας, από τους πέντε μέχρις σήμερα, με δύο Νομπέλ και ο μοναδικός σε δύο διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς (Φυσικής και Ειρήνης απονεμήθηκαν στον Λίνους Πάουλινγκ). Τα Νομπέλ ήταν της Φυσικής το 1903 (από κοινού με τον σύζυγό της Πέτρο Κιουρί και τον Ανρί Μπεκερέλ για τη συμβολή τους στην ανακάλυψη της ραδιενέργειας) και της Χημείας το 1911, για την ανακάλυψη των χημικών στοιχείων πολωνίου και ραδίου. Η οικογένειά της αποτελεί την πιο πολυβραβευμένη με Νομπέλ: δύο η ίδια και από ένα ο σύζυγός της (σκοτώθηκε σε τροχαίο στο Παρίσι το 1906) και η κόρη της Ιρένε (Χημείας, 1935).
Ηταν πρωτοπόρος στη μελέτη της ραδιενέργειας και στη χρήση της κατά των καρκινικών κυττάρων. Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο συμμετέσχε ως ακτινολόγος, ενώ με τα χρήματα των Νομπέλ εφοδίασε στρατιωτικά νοσοκομεία με περίπου 250 ακτινογραφικές μονάδες για τον εντοπισμό μεταλλικών θραυσμάτων σε τραυματίες.
Εργάστηκε σε δύσκολες οικονομικές και εργαστηριακές συνθήκες, με ζήλο και αυταπάρνηση, με –ηθελημένη ή/και αθέλητη– άγνοια κινδύνου για την υγεία της. Κυκλοφορούσε με δοκιμαστικούς σωλήνες με ράδιο στις τσέπες και θεωρείται από τα πρώτα θύματα της ραδιενέργειας.
Απεβίωσε στο σανατόριο του Σανσελμόζ από λευχαιμία λόγω της διαρκούς έκθεσής της στη ραδιενέργεια. Ενταφιάσθηκε στο κοιμητήριο του Σω δίπλα στον σύζυγό της. Το 1995, τα οστά και των δύο μεταφέρθηκαν στο Παρίσι, στο Πάνθεον, το μαυσωλείο των «μεγάλων ανδρών» της Γαλλίας, με την Κιουρί να αποτελεί μέχρι σήμερα τη μοναδική γυναίκα με αυτή την τιμή. Το επώνυμό της δόθηκε στη μονάδα μέτρησης της ραδιενέργειας (Ci [κιουρί]) και σε ένα χημικό στοιχείο (Cm [κιούριο]).
Αξίζει η παράθεση επιλεγμένων αποσπασμάτων από το βιβλίο της κόρης της, Εύας Κιουρί (1904-2007), «Μαντάμ Κιουρί» (εκδόσεις Σεφερλή, Αθήνα 1955, σελίδες 160, 162 και 366):
– «Η ζωή δεν είναι για κανέναν μας εύκολη. Αλλά τι διάβολο! Πρέπει να έχουμε επιμονή και υπομονή, προπάντων αυτοπεποίθηση. Πρέπει να πιστεύουμε ότι είμαστε προικισμένοι για κάτι και ότι αυτό το “κάτι” πρέπει με κάθε θυσία να το φθάσουμε» (Μαρία Κιουρί, 1894).
– «Δύο ορυκτά του ουρανίου, ο πισσουρανίτης και ο χαλκόλιθος, είναι πολύ περισσότερο ακτινεργά (σημ. υπογράφοντος: 300 φορές) από το ίδιο το ουράνιο. Το γεγονός αυτό είναι πολύ σημαντικό και μας άγει στο συμπέρασμα ότι τα ορυκτά αυτά πιθανόν να περιέχουν κάποιο στοιχείο πολύ πιο ακτινεργό από το ουράνιο…» (Μαρία Κιουρί στην Ακαδημία, 12.4.1898). Είναι ο πρώτος σταθμός για την ανακάλυψη του ραδίου.
– Οι Κιουρί αναζητούν «την πολύ ακτινεργό ουσία» σε ένα μετάλλευμα του ουρανίου, τον πισσουρανίτη. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, λογαριάζουν ότι το μετάλλευμα θα πρέπει να περιέχει, κατ’ ανώτατον όριο, ένα τοις εκατό από την καινούργια ουσία. Το βρίσκουν πάρα πολύ λίγο. Μπορεί κανείς να φανταστεί την απελπισία τους, αν ήξεραν ότι το άγνωστο ακτινεργό στοιχείο που βρίσκεται μέσα στον πισσουρανίτη, δεν είναι ούτε καν σε αναλογία ενός εκατομμυριοστού!
– «Η κυρία Πέτρου Κιουρί απεβίωσε εις Σανσελμόζ, την 4ην Ιουλίου 1934. Τον θάνατον επέφερε κακοήθης, απλαστική, εμπύρετος αναιμία ταχείας εξελίξεως. Ο νωτιαίος μυελός δεν αντέδρασε, πιθανόν διότι είχεν αλλοιωθή λόγω χρονίας επιδράσεως ακτινοβολιών του ραδίου» (από το ημερολόγιο του νοσοκομείου).
*Αθήνα
