Κύριε διευθυντά
Mε αφορμή τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης σας γράφω για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με τον οποίο δεν είχα καμία σχέση μιας και είμαι άτομο προσφυγικής βενιζελικής οικογενείας. Το έργο του το γνώρισα για ακαδημαϊκούς λόγους όταν προ δεκαετίας είχα την ευθύνη ενός διδακτορικού πάνω στην ελληνική βιομηχανία την πρώτη μεταπολεμική περίοδο, θέμα ελάχιστα μελετημένο. Το διδακτορικό τεκμηρίωσε, πολύ καλά νομίζω, τη γνωστή σημαντική τότε ανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας, η οποία πατούσε και με πολλούς τρόπους στη βιομηχανική ανάπτυξη που γνώρισε η Ελλάδα ήδη από την περίοδο 1890-1940. Οι ισχυρότερες από τις ελληνικές βιομηχανίες αυτής της περιόδου διαλύθηκαν, όπως γνωρίζουμε, με ανορθόδοξους οικονομικά τρόπους στη Μεταπολίτευση. Το διδακτορικό εξετάστηκε από την επιτροπή και μετασχηματίστηκε σε πετυχημένο βιβλίο. Η ακαδημαϊκή σιωπή που βίωσα για τα ευρήματα του διδακτορικού, με οδήγησε στη μελέτη του κεντρικού προσώπου της περιόδου, τον Κων. Καραμανλή, μέσα από το 12τομο έργο του αρχείου του. Γιατί δεν θέλουν να ακούν για αυτή την περίοδο, σκεφτόμουν.
Μια πολύ απλή συνόψιση πρώτης 8ετίας του μπορεί να είναι η παρακάτω. Ο Καραμανλής είχε σταθερές φιλοδυτικές απόψεις, ήταν συντηρητικός, αισθανόταν ικανοποιημένος με το έργο του, λέγοντας είχαμε τόση ανάπτυξη χωρίς καμία εξωτερική οικονομική βοήθεια. Εννοούσε το σταμάτημα του σχεδίου Μάρσαλ το 1952, με τη βοήθεια να περιορίζεται στη στρατιωτική – προσέχουμε τα χρήματα των φορολογουμένων έλεγαν οι Αμερικανοί. Ανθρώπινα και υπερβολικά ο Κ. Καραμανλής έλεγε σε φίλο του υπουργό βιομηχανίας πριν από τις εκλογές του που έχασε το 1963 ύστερα από τους ανένδοτους, «αν κερδίσουμε σε 5 χρόνια η Ελλάδα θα γίνει Ελβετία».
Στο αρχείο του είναι φανερή αρκετά νωρίς η έγνοια του για δημιουργία μιας διαδόχου αντιπολίτευσης που θα συνέχιζε τη χαραγμένη πορεία. Το 1958 ο Καραμανλής προσκαλεί από τις ΗΠΑ τον κορυφαίο Eλληνα οικονομολόγο Ανδρέα Παπανδρέου και του αναθέτει ευρείες ακαδημαϊκές αρμοδιότητες σχετικές με τα οικονομικά της Ελλάδας, με εξαιρετικά προνομιακούς όρους – τα σχετικά τεκμήρια υπάρχουν στην Τράπεζα της Ελλάδος. Οι μελέτες που έκανε τότε η ομάδα του Παπανδρέου για την ελληνική βιομηχανία είναι αξεπέραστες μέχρι σήμερα. Νομίζω ότι ο Καραμανλής είχε απόλυτη συναίσθηση των αδυναμιών του ελληνικού κοινωνικού κράτους και έλπιζε σε μια σοσιαλδημοκρατική συμβολή, όπου ακριβώς στεκόταν και η σχετική μονογραφία τότε του Ανδρέα Παπανδρέου εντελώς κρυμμένη στη συνέχεια.
Από το αρχείο προκύπτει αβίαστα η πολύ ισχυρή άποψη του Καραμανλή ότι η γεωπολιτική στήριξη της Ελλάδας μόνο από τις ΗΠΑ ήταν προβληματική και επιζητούσε την ευρωπαϊκή στήριξη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, αρχικά με τον Ντε Γκωλ και συστηματικά με την προσπάθεια ένταξης στην τότε Κοινή Αγορά. Την κατάφερε λίγο πριν από την έλευση του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία.
Τόνιζε έντονα και επανειλημμένα ο Καραμανλής ότι η ένταξη γίνεται για λόγους ευρύτερης σταθερότητας. Δυστυχώς επαληθεύτηκε το 2015 με την ευρωπαϊκή μας στήριξη ύστερα από αμερικανική πίεση.
Ο Καραμανλής ανήκε στην τριάδα των κορυφαίων Ελλήνων πολιτικών του 20ού αιώνα, μαζί με τον Ελ. Βενιζέλο και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Σε σύγκριση με τους άλλους δύο που μιλούσαν και πολύ περισσότερο για τον Καραμανλή, πιστεύω μπορεί να λεχθεί ότι ήταν αυτός που έκανε τα μικρότερα λάθη. Ο Βενιζέλος έκανε την εκστρατεία στη Μ. Ασία, γέμισε η χώρα στη συνέχεια με εξαθλιωμένους πρόσφυγες που υπέφεραν για περίπου 50 χρόνια διακρίσεις. Δεν έχουμε μελέτες στο θέμα ουσιαστικά πλην αυτής του Πεντζόπουλου, πόσοι π.χ. διορίστηκαν στο Δημόσιο μέχρι το 1975, ενώ εκ των πραγμάτων τότε αδυνάτιζε η πίστη των πολιτών προς την ελληνική πολιτεία.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ενώ είχε την ευκαιρία της ισχυρής εξουσίας από το 1981 με άφθονους ευρωπαϊκούς πόρους, έστρεψε τη ματιά της χώρας προς το παρελθόν και την απομάκρυνε από τις καλές ευρωπαϊκές πρακτικές. Τα αποτελέσματα τα ζούμε. Οι οικονομικές μας επιδόσεις, οι μισθοί μας, όπως και οι δείκτες PISA του επιπέδου εκπαιδευτικών δεξιοτήτων των μαθητών είναι δικά του παιδιά. Ηταν μεγάλος ο Ανδρέας, επισκίασε όλους τους διαδόχους του.
Η άποψη ότι καλός ο Καραμανλής της Μεταπολίτευσης με την ενίσχυση της δημοκρατίας και κακός της πρώτης οκταετίας δεν δείχνει να στέκει ιστορικά. Οι δύο εποχές δεν ήταν ίδιες, υπήρξε αλλαγή κλίματος σε όλη την Ευρώπη τη δεκαετία του 1970. Στέκει βέβαια μια χαρά αυτή η λογοκρισία πολιτικά, όπως δείχνει η πραγματικότητα, με κόστος όμως.
*Καθηγητής ΕΜΠ, συνταξιούχος
