Κύριε διευθυντά
Στην «Καθημερινή» της Τρίτης 2 Ιουλίου, σε δημοσίευμα με τίτλο «Η πρώτη πριβέ ξενάγηση στην Ακρόπολη» αναφέρεται ότι η συγκεκριμένη αυτή υπηρεσία ενδέχεται να επεκταθεί και σε άλλους πολιτιστικούς χώρους, όπως π.χ. στο νεοσύστατο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, στο Μοναστηράκι.
Ισως κάποια άλλη φορά σχολιάσω το κατά πόσον μια παρόμοια πριβέ ξενάγηση συνάδει με το δημοκρατικό μας πολίτευμα και αν εκτός από το οικονομικό όφελος ανταποκρίνεται και σε κάτι άλλο.
Για την ώρα θα ήθελα απλά να επισημάνω ότι το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού μόνο νεοσύστατο δεν είναι.
Μετρά ήδη έναν αιώνα ζωής καθώς ιδρύθηκε το 1918 με πρωτοβουλία του ποιητή μας Γεωργίου ∆ροσίνη και του αρχαιολόγου Κωνσταντίνου Κουρουνιώτη, με την επωνυμία «Μουσείον Ελληνικών Χειροτεχνημάτων». Ηταν η εποχή του κινήματος της επιστροφής στις ρίζες, ένα κίνημα που μας επανασύνδεσε με το πιο πρόσφατο παρελθόν μας, σε όλες τις τέχνες, αρχιτεκτονική, μουσική, ζωγραφική, γλυπτική, λογοτεχνία, ποίηση, χειροτεχνία, βιοτεχνία, με πρωτοπόρους την Αγγελική Χατζημιχάλη, τον Αρ. Ζάχο, τον Μαν. Καλομοίρη, τον ∆ημήτρη Πικιώνη, την Εύα Σικελιανού και πολλούς ακόμη σημαντικούς ανθρώπους της γενιάς του ’30.
Πρώτος διευθυντής του μουσείου ο ζωγράφος Κων/νος Μαλέας. Ακολουθεί το 1923 ο ίδιος ο ∆ροσίνης και το 1931 η Αννα Αποστολάκη. Τότε μετονομάζεται σε Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. Το 1956 διορίζεται διευθύντρια η Πόπη Ζώρα και σταδιακά το μουσείο αποκρυσταλλώνει τη φυσιογνωμία του, που διατηρεί μέχρι σήμερα. Καθώς το Τζαμί του Τζισδαράκη στο Μοναστηράκι δεν επαρκεί πλέον για να στεγάσει τα εκθέματα, το μουσείο αποκτά και νέα δική του στέγη στην οδό Κυδαθηναίων και σταδιακά επεκτείνεται και στο σπίτι της οδού Πανός, το λουτρό των Αέρηδων, την οικία Λασσάνη.
Αναμφισβήτητα η περίοδος της διεύθυνσης της Πόπης Ζώρα (1956-1980) υπήρξε η χρυσή περίοδος του μουσείου. Τη σκυτάλη από την Πόπη Ζώρα παίρνει η Ελένη Ρωμαίου, η Γιαννούλα Καπλάνη (1982-2009) και η Μάρω Αυγούλη (2009-2011). Και οι τρεις πρόσφεραν στο ΜΕΛΤ ό,τι καλύτερο μπόρεσαν. Από το 2009 και μέχρι σήμερα το μουσείο διευθύνει η Ελενα Μελίδη. Κάτω από τη διεύθυνσή της το μουσείο μετονομάζεται σε Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, το 2018 και μεταφέρεται στο οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Αδριανού, Αρεως, Κλάδου και Βλάχου στο Μοναστηράκι.
Ενα τυπικό δείγμα αθηναϊκού τετραγώνου της Τουρκοκρατίας με τέσσερα αρχοντόσπιτα της οικογένειας Χωματιανού Λογοθέτη, της οικογένειας ∆ραγούμη, της οικογένειας Κλάδου και της οικογένειας Παπαλεξανδρή και δύο μικρών ναών, της Βασιλικής του Αγίου Θωμά και του Αγίου Ελισσαίου.
Κάθε σπίτι είχε τη δική του αυλή που χωριζόταν από την αυλή του διπλανού με ψηλό μαντρότοιχο που του εξασφάλιζε την απομόνωση και την ιδιωτικότητα. ∆υστυχώς οι τοίχοι κατεδαφίστηκαν για να ενοποιηθεί ο εσωτερικός αύλειος χώρος του μουσείου, κάτι που έπρεπε ίσως να γίνει αλλά με τρόπο ώστε τα ίχνη τους να είναι ορατά. Γιατί το τετράγωνο δεν είναι η Αυλή των Θαυμάτων όπως το λέμε σήμερα, επηρεασμένοι από το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη που αναφέρεται όμως σε μια αυλή Μικρασιατών προσφύγων και όχι σ’ ένα αθηναϊκό οικοδομικό τετράγωνο. Είναι ένα από αυτά τα λάθη που συνηθίσαμε στην Αθήνα, όπως το «Καλλιμάρμαρο» αντί για το Παναθηναϊκό Στάδιο, η Βαρβάκειος αγορά (τι θα έλεγε άραγε ο Βαρβάκης που χρηματοδότησε ένα Λύκειο;) και αρκετά άλλα. Ας μη μεμψιμοιρούμε όμως, ένα όραμα που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 πραγματοποιήθηκε επιτέλους. Τα κάποια λάθη διορθώνονται. Σημασία έχει ότι τελικά πραγματοποιήθηκε.
Οπωσδήποτε όμως ένα μουσείο που ξεπερνάει έναν αιώνα ζωής και που έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία σειράς μουσείων λαϊκής τέχνης σε όλη τη χώρα, μόνο «νεοσύστατο» δεν μπορεί να το πει κανείς.
*Αρχ. Ομ. Καθηγήτρια ΕΜΠ, τ. Πρόεδρος των Φίλων του ΜΕΛΤ
