Κύριε διευθυντά
Με ιδιαίτερη συγκίνηση χαιρετίσαμε τον θρίαμβο των Ελλήνων αθλητών μας στο Παρίσι, με την απονομή οκτώ μεταλλίων, σε διάφορα αγωνίσματα, συμβολική ανάμνηση του κοτίνου της αγριελιάς στην αρχαιότητα, με τον οποίο έστεφαν τους νικητές των Πανελλήνιων Αγώνων: τούς νικῶντας στεφανῶσαι κοτίνῳ στεφάνῳ, καθώς αναφέρει ο Αριστοφάνης.
Μια αποθεωτική περιγραφή των νικητών μας παραδίδει ο κορυφαίος λυρικός ποιητής Πίνδαρος (498-432 περίπου), ο «υποφήτης» των θεών και κατεξοχήν του ∆ελφικού Απόλλωνος, του οποίου τη δόξα σεβάσθηκε ο Αλέξανδρος, απαγορεύοντας, στην ολοσχερή καταστροφή της πατρίδας του Θήβας, την πυρπόληση της οικίας του: Πινδάρου τοῦ μουσοποιοῦ τήν στέγην μή καῖε!
Από το έργο του προέχουν οι 45 Επίνικοι αφιερωμένοι σε νικητές: 14 Ολυμπιόνικοι, στο «εὔδενδρον ἄλσος τῆς Πίσας», 12 Πυθιόνικοι, στην «πολύχρυσον Ἀπολλωνίαν νάπην», 11 Νεμεόνικοι, στη «βαθυπέδιον Νεμέαν» και 8 Ισθμιόνικοι, στην «ἁλιερκή δειράδα τοῦ Ἰσθμοῦ». Οι θριαμβικές αυτές ωδές είναι γραμμένες στη χορικο-φιλολογική γλώσσα της εποχής, με δωρικά και αιολικά στοιχεία, έντονη τη σφραγίδα του έπους, με εντυπωσιακές μεταφορές, εικόνες και περιγραφές.
Σε κάθε Επίνικο, διαρθρωμένο κατά το σχήμα της επωδικής τριάδας (στροφή, αντιστροφή, επωδός), γίνεται αναφορά στον νικητή, γένος και καταγωγή, την ιδιαίτερη πατρίδα του, την πολιτική του δραστηριότητα, συνδέοντας περίτεχνα, με τη γνωμολογική του σοφία, τη διάβαση από το μυθικό παρελθόν στο ζωντανό παρόν, εξιδανικεύοντας τον περί θεών και ηρώων μύθο, εκφράζοντας με λόγο πυκνό και μεγαλοπρεπή τους θρησκευτικούς-ηθικούς διαλογισμούς τους.
Ἐπάμεροι˙ τί δέ τις, δ’ οὔ τις, σκιᾶς ὄναρ ἄνθρωπος, ἀλλ’ ὅταν αἴγλα διόσδοτος ἔλθῃ, λαμπρόν φέγγος ἔπεστιν ἀνδρῶν καί μείλιχος αἰών.
(Πυθ. VIII, 95-97)
(Εφήμεροι˙ τι είναι κανείς και τι δεν είναι;
Ισκιος ονείρου ο άνθρωπος.
Μα σαν τον βρει αίγλη θεόσταλτη,
φέγγος λαμπρό τον αγκαλιάζει,
κι είναι γλυκύτατη η ζωή του ανθρώπου).
(Μτφρ.: Γ. Οικονομίδη)
Στους Επίνικους εξυμνούνται ως νικητές ηγετικές φυσιογνωμίες του Ελληνισμού στη Δύση, όπως ο Ιέρων των Συρακουσών, ο Θήρων ο Ακραγαντίνος, ο Χρόμιος ο Αιτναίος, αριστοκρατικές οικογένειες της Κορίνθου, της Ρόδου, της Κυρήνης, του Αργους, της Λοκρίδας, της Αίγινας και της Θήβας. Αναφέρονται τα αγωνίσματα: αρματοδρομία, ιπποδρομία, πυγμαχία, πάλη, παγκράτιο, στάδιο, πένταθλο, δολιχοδρομία, απήνη, με ποικιλία έκτασης, μετρικής διάρθρωσης και υψηλής τέχνης.
Τη μορφή των πινδαρικών ωδών γνώρισε στην Ευρώπη η λατινική μετάφραση του Γερμανού Μελάγχθονος (1497-1560) και η μετάφραση του Γάλλου P. Ronsard, ενώ μεταφράσεις στην ελληνική έχουμε των: Νεοφύτου Δούκα, Κ. Κλεάνθους, Στ. Βάλβη, Παν. Δεκατσά, Θεόφ. Βορέα, Θρασ. Σταύρου, Γ. Οικονομίδη, Δαν. Ιακώβ, Καλ. Ελεοπούλου, Ηλ. Βουτιερίδη, Σ. Μενάνδρου, Αντ. Κουτράκη, καθώς και των ποιητών Ι. Πολέμη, Κ. Παλαμά, Α. Καρζή, κ.ά.
Δύο Επίνικοι (Ενας Ολυμπιόνικος, 14 και ένας Πυθιόνικος, 7) έχουν συμπεριληφθεί στο Ανθολόγιο Λυρικής Ποίησης, Β΄ Λυκείου, το οποίο, δυστυχώς, δεν διδάσκεται (βλ. Anastase Stéfos, «Apollon dans Pindare», Σορβόννη, διδακτορική διατριβή, 1975).
*Δ.φ., Πρόεδρος της ΠΕΦ και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»
