Kύριε διευθυντά
Στο φύλλο της Τρίτης 17ης Σεπτεμβρίου δημοσιεύθηκε άρθρο του καθηγητού κ. Αγγέλου Χανιώτη με τίτλο «Ημείς και οι αρχαιότητες: μια απάντηση» ως απάντηση στην επιφυλλίδα του κ. Τάκη Θεοδωρόπουλου, ο οποίος, κατά την έκφραση του κ. Χανιώτη, «πανηγυρίζει για τα προσεχή εγκαίνια του μετρό της Θεσσαλονίκης (αρχικά προγραμματισμένα για τον Απρίλιο του 2023) και εγκαλεί όσους υποστήριξαν τη μη απόσπαση των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλος».
Δεν θα σχολιάσω τα της διαμάχης για το πότε και από ποιον αποφασίστηκε η απόσπαση των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου, δεδομένου ότι συσχετίζεται με πεδίο πολιτικών αντιπαραθέσεων. Θα αναφερθώ, όμως, σε τεχνικά στοιχεία, που ο αξιότιμος καθηγητής κ. Χανιώτης ίσως δεν γνωρίζει.
Ο κ. Χανιώτης αναφέρει ότι υπήρχε η δυνατότητα «διατήρησης των αρχαιοτήτων, επικείμενων και υποκείμενων, ακέραιων, στη θέση τους και χωρίς μπετόν ως υπόστρωμα, ακριβώς όπως τις είχαν κατασκευάσει οι αρχαίοι οικοδόμοι». Πράγματι, υπάρχει αυτή η δυνατότητα και η μέθοδος έχει εφαρμοσθεί λίαν επιτυχώς στην Αθήνα για τη διατήρηση των αρχαιοτήτων στο ημιυπόγειο του Μεγάρου Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος (γωνία Αιόλου και Σοφοκλέους), προκειμένου να διαμορφωθούν χώροι στάθμευσης κάτω από τις αρχαιότητες. Αλλά και στην εφαρμογή αυτής της μεθόδου, οι αρχαιότητες υποστηρίχθηκαν από πλάκα (στρώμα) σκυροδέματος (μπετόν) με τη διαφορά ότι μεταξύ αυτής και του επιπέδου έδρασης των αρχαιοτήτων διατηρήθηκε άθικτο ένα λεπτό στρώμα εδάφους. Στην περίπτωση του σταθμού Βενιζέλου, όμως, η εν λόγω μέθοδος δεν ήταν πρακτικά εφαρμόσιμη, επειδή θα απαιτείτο πολύ μεγαλύτερο εύρος ορύγματος από αυτό που απαιτούσε η κατασκευή του σταθμού για να υποστηριχθούν οι αρχαιότητες και κατά συνέπεια θα επηρέαζε πολύ περισσότερες αρχαιότητες εκατέρωθεν του σταθμού. Μέχρι πού θα φθάναμε; Σημειώνεται ότι η εφαρμογή της μεθόδου στην Αθήνα αφορούσε σε πολύ-πολύ μικρότερη έκταση συγκρινόμενη με την έκταση των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου.
Ο κ. Χανιώτης αναφέρεται επίσης στο θέμα της μη διατήρησης της αυθεντικότητας των μνημείων, λόγω του ότι «ευαίσθητες αρχαιότητες τεμαχίστηκαν οριζοντίως και καθέτως, προκειμένου να αποσπασθούν και να εκτεθούν τώρα με συρραφές, ως παζλ» και ότι «Χωρίς αυθεντικότητα είναι αμφίβολο αν το μνημείο της Θεσσαλονίκης θα ενταχθεί στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO». Ομως, η διακήρυξη της Nara επί της αυθεντικότητας των μνημείων, που ψηφίστηκε από το International Council on Monuments and Sites (ICOMOS) το 1994, δεν απαγορεύει τον τεμαχισμό και την ανασύσταση των μνημείων σε άλλη θέση. Αντιθέτως, γίνεται αναφορά στα υλικά και στις μεθόδους που πρέπει να εφαρμοσθούν, προκειμένου να διασωθεί κάποιο μνημείο και να διατηρήσει τα στοιχεία της αυθεντικότητάς του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για το αβάσιμο των αμφιβολιών του κ. Χανιώτη ως προς τη στάση της UNESCO έναντι ενταξιμότητας ή μη μνημείων που διασώζονται κατ’ αυτόν τον τρόπο, αποτελεί ο ναός του Abu Simbel στην Αίγυπτο, ο οποίος τεμαχίστηκε και επανασυστάθηκε σε μεγαλύτερο ύψος, το 1968, προκειμένου να μην κατακλυσθεί από τη λίμνη του φράγματος Ασουάν. Ουδείς διανοήθηκε να μην εντάξει το μνημείο στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO λόγω απώλειας της αυθεντικότητάς του κατόπιν της κατάτμησης και μεταφοράς του.
Τέλος, συμφωνώ απολύτως με την άποψη του κ. Χανιώτη ότι οι περιπέτειες του μετρό της Θεσσαλονίκης οφείλονται σε κακό αρχικό σχεδιασμό, δεδομένου ότι οι αρχαιολόγοι έγκαιρα προειδοποιούσαν για την ακαταλληλότητα της θέσης που επιλέχθηκε για τον σταθμό Βενιζέλου.
*Δρ Πολιτικός Μηχανικός, Μέλος ISCARSAH και TC301 ISSMGE
