Κύριε διευθυντά
Ο Αθηναίος Κυριάκος Πιττάκης (1798-1863) υπήρξε ο πρώτος «επιστάτης των αρχαιοτήτων της Αθήνας» με έργο «να επαγρυπνεί περί την διατήρησιν των σωζόμενων εις την πόλιν αυτήν αρχαίων οικοδομημάτων μνημείων και λοιπών, μη επιτρέπων επ’ ουδεμία προφάσει και εις οιονδήποτε το να αποθραύη, ή άλλως πώς να κολοβώνη ούτε το ελάχιστον αυτών» (1832).
Το έργο του, όπως και η προσφορά του στην ελληνική αρχαιολογία, υπήρξε ιδιαίτερα σημαντικό και περιγράφεται αναλυτικά και εμπεριστατωμένα στη διδακτορική διατριβή της Αγγελικής Κόκκου, που κυκλοφόρησε το 1977 από τις εκδόσεις «Ερμής», με τίτλο «Η μέριμνα για τις αρχαιότητες στην Ελλάδα και τα πρώτα μουσεία».
Ξεφυλλίζοντας τα χαρτιά μου προσπαθώντας να βάλω κάποια τάξη στο αρχείο μου ξαναβρήκα το φωτοαντίγραφο μιας επιστολής του Κ. Πιττάκη, αδημοσίευτη από όσο γνωρίζω, αλλά ιδιαίτερα σήμερα που το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων από το Βρετανικό Μουσείο είναι στην επικαιρότητα, νομίζω ότι αξίζει να έρθει στο φως.
Η επιστολή με ημερομηνία 6 Μαρτίου 1853 απευθύνεται προς το Υπουργείον των Εκκλησιαστικών και της ∆ημοσίου Εκπαιδεύσεως (ΓΑΚ Υπ. Εκκλ.). Σημειώνουμε ότι το 1853 ως χώροι μουσείου και αποθήκευσης των αρχαίων ευρημάτων της Ακρόπολης χρησίμευαν το Θησείο, η Στοά του Αδριανού, ο Πύργος των Ανέμων, τα Προπύλαια, η προ του Παρθενώνα δεξαμενή, η επί του βόρειου τείχους της Ακρόπολης πυριτιδαποθήκη και ο τουρκικός οικίσκος κοντά σ’ αυτήν.
Με την επιστολή του ο Πιττάκης τονίζει για μια ακόμη φορά την ανάγκη της οικοδόμησης μουσείου, κάτι που ζητάει ήδη από το 1835 «εκτός της Ακροπόλεως» αλλά κοντά σ’ αυτήν για να μην απολέσουν την τοπικήν αξίαν τα αρχαία λείψανα «ως τα εν τω Βρεττανικώ Μουσείω λείψανα και ως τα εν τω Παρθενώνι νυν ευρισκόμενα, υπαρχόντων δε των αριστουργημάτων τούτων εκτός οικοδομήματος εν Ακροπόλει, ο περιηγητής και τεχνίτης θεωρών και σπουδάζων τους εν Ακρόπολει ναούς και τα εν αυτή άλλα οικοδομήματα θέλει σπουδάζη αμέσως και τα τμήματα αυτών τα εις το Μουσείον της Ακροπόλεως διατηρούμενα».
Στη συνέχεια και αφού τονίσει την ανάγκη τού να ελέγχεται το ύψος των γύρω από την Ακρόπολη οικοδομών ώστε να μην κρύβουν τον Ιερό Βράχο, αναφέρει: «Περί δε των εν τη πόλει αρχαιοτήτων η αυτή καταπείγει ανάγκη αι εις αυτήν αρχαιολογικαί συλλογαί εκτός της εν τω Θησείω, εισίν υπό την επήρειαν την ατμοσφαιρική και πότε προσβαλλόμενοι από τον καύσωνα του ηλίου, πότε από τας βροχάς και τους ανέμους καθ’ ημέρα χειροτερεύει η κατάστασις τούτων, αι αρχαιότητες π.χ. αι υπό την στοάν του Αδριανού εισί κατακαλυμμέναι από τη σκόνην και μαύραι από τας εκεί αγοράς πυκνάς αναθυμιάσεις…».
Το πρώτο μουσείο θα θεμελιωθεί το 1864 πάνω στον βράχο της Ακρόπολης και θα ολοκληρωθεί εννέα χρόνια αργότερα. Ενα δεύτερο θα χτιστεί το 1888 κοντά στο πρώτο. Το 1914 θα επεκταθεί και πάλι. Νέες επεκτάσεις θα ακολουθήσουν το 1953 για να συνεχιστούν μέχρι το 1964.
Το 2009, όπως όλοι ξέρουμε, ανοίγει τις πύλες του το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης στο στρατόπεδο του Μακρυγιάννη.
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα και Ερεχθείου μεταφέρονται από την Ακρόπολη στο μουσείο. Οι προβλέψεις του Πιττάκη για τη φθορά τους από τον καύσωνα, τον ήλιο και τις βροχές, την ατμοσφαιρική ρύπανση και τις πυκνές αναθυμιάσεις από τις εστίες και τα τζάκια της αγοράς επιβεβαιώθηκαν δυόμισι αιώνες μετά.
Αρχαίοι λίθοι ξέρουμε ότι χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδομή σπιτιών, στη Μητρόπολη, στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο, στο Τυπογραφείο, στο Αρσάκειο. Κάποιοι από αυτούς αφαιρέθηκαν κατά τις εργασίες αποκατάστασής τους.
Και πάλι το είχε προβλέψει ο Πιττάκης ότι «αρχαίοι λίθοι θα χρησιμοποιηθούν εις τας μέλλουσας οικοδομάς της Κυβερνήσεως», 1857.
Ισως έχει έρθει η ώρα να γραφτεί μια μονογραφία για τον Κ. Πιττάκη, τον πρώτο Αθηναίο αρχαιολόγο. Υλικό υπάρχει άφθονο τόσο έντυπο όσο και στο ∆ιαδίκτυο.
