Κύριε διευθυντά
Σε προηγούμενη επιστολή μου (Οι «άγνωστοι» ήρωες της Ηλιδας, «Καθημερινή», 29.6.2024) σημείωνα ότι «πολλά περιστατικά της ελληνικής ιστορίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου παραμένουν άγνωστα ή ανεξερεύνητα». Ενα από αυτά αφορά τη σύλληψη, στις 20 Ιουλίου 1944, στην Αμαλιάδα, και εκτέλεση τον Αύγουστο στο στρατόπεδο ομήρων Λυμπεροπούλου στην Πάτρα, σαράντα πολιτών από την ευρύτερη περιοχή της Ηλιδας. Με την ευκαιρία των 80 χρόνων από την Απελευθέρωση, ήδη από την πρώτη Απριλίου του 2024 με επιστολή μου είχα προτείνει στον ∆ήμο Ηλιδας την ανέγερση μνημειακής στήλης για τους Ελληνες (Ηλείους) ήρωες, πολλοί από τους οποίους συνετέλεσαν στο έπος του ’40. ∆ύο μήνες αργότερα η πρόταση έγινε ομόφωνα δεκτή, προσδιορίζοντας όμως για την τοποθέτησή της ένα εντελώς ακατάλληλο σημείο, που κάθε άλλο παρά τιμά τη μνήμη των εκτελεσθέντων.
Καθώς περνούσε άπραγα ο χρόνος επανήλθα με νέα επιστολή με την οποία πρότεινα να καλύψω τη δαπάνη κατασκευής και τοποθέτησης της στήλης αντιπροτείνοντας ένα απολύτως κατάλληλο γειτονικό σημείο. Η πρότασή μου έγινε επίσης ομόφωνα δεκτή αλλά χωρίς συζήτηση η ακατάλληλη τοποθεσία παρέμεινε η ίδια. Ο δήμαρχος υπήρξε ανυποχώρητος, με αποτέλεσμα το ναυάγιο υλοποίησης της πρότασης. Επ’ ευκαιρία επισημαίνω ότι στις 4 Σεπτεμβρίου του 1944 οι ναζί κατακτητές αποχώρησαν από την Αμαλιάδα – γεγονός που ουδέποτε εορτάστηκε και που θα έπρεπε να είχε προ πολλού καθιερωθεί ως ημέρα εορτασμού από τον δήμο.
Δεν μπορώ παρά να εκφράσω την απορία μου και την πικρία μου ακόμη περισσότερο που κατά το ίδιο περίπου χρονικό διάστημα απραξίας και άρνησης ως προς την υλοποίηση της παραπάνω μνημειακής στήλης, ο δήμος βρισκόταν σε συνεννοήσεις με τοπικούς παράγοντες της «ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ» προκειμένου να τοποθετηθεί (όπως και τοποθετήθηκε στις 19.10.2024) σε περίοπτο σημείο ευρύχωρης πλατείας της πόλης στήλη αναμνηστική της δράσης στην περιοχή της Αμαλιάδας του γερμανικού «Τάγματος 999». Το Τάγμα αποτελούσαν πολιτικοί και ποινικοί κρατούμενοι, οι οποίοι αποφυλακίστηκαν και επιστρατεύτηκαν για να χρησιμοποιηθούν σε ήσσονος σημασίας υπηρεσίες (όπως φύλαξη σιδηροδρομικών κόμβων, αεροδρομίων, αποθηκών και εγκαταστάσεων). Ενα μέρος των στρατιωτών κατέφυγε και προσχώρησε στους αντάρτες, έξι ή οκτώ καταδικάστηκαν για εσχάτη προδοσία από το στρατοδικείο και εκτελέστηκαν από τους συμπατριώτες τους στην Αμαλιάδα τον Ιούλιο του 1944. «Οι ιστορίες αυτών που συμβατικά μεταφράζονται ως “τάγματα Ανεπιθύμητων” της Βέρμαχτ δεν συγκροτούν σε καμία περίπτωση ηρωικό έπος» (Ιάσονας Χανδρινός, επιστημονική επιμέλεια-πρόλογος της μετάφρασης σχετικού βιβλίου του Hans-Peter Klausch, 2022).
Την ημέρα της εορτής των αποκαλυπτηρίων του μνημείου των Γερμανών ο δήμαρχος εξήρε τη συμβολή των και με ιδιόχειρο σημείωμα που αναρτήθηκε στο Διαδίκτυο έγραψε: «Με αγάπη ο Δήμος Ηλιδας εκπληρώνει το χρέος του απέναντι στους Γερμανούς αντιφασίστες που τους εκτέλεσαν οι Γερμανοί ναζί».
Οντως αξιομνημόνευτο το περιστατικό αυτομολίας των Γερμανών στρατιωτών, για την ανάδειξη του οποίου ο Δήμος Ηλιδας παρείχε την αμέριστη υποστήριξή του. Ομως υπέρτερο το χρέος προς τους Ελληνες πατριώτες των οποίων τη μνημόνευση απέκλεισε ο Δήμος Ηλιδας.
Η επιλεκτική μνήμη αντίκειται στο πνεύμα της Ιστορίας.
ΥΓ.: Να λοιπόν που η στήλη «Γράμματα Αναγνωστών» υποκαθιστά τη μαρμάρινη αναθηματική στήλη στη μνήμη των «άγνωστων» ηρώων της Ηλιδας, που τελικά δεν ανεγέρθη, και η οποία θα υπενθύμιζε ένα άγνωστο ιστορικό γεγονός και θα τιμούσε τα 80 χρόνια από την απελευθέρωση.
Η μία όψη της: «Μνήμη των Αφανών – Στις 20 Ιουλίου 1944 στο μπλόκο της Αμαλιάδας οι ναζί κατακτητές συνέλαβαν 200 πατριώτες και τον Αύγουστο εκτέλεσαν τους 40 στην Πάτρα, στο στρατόπεδο ομήρων Λυμπεροπούλου».
Η άλλη όψη της: «Κ’ η σκοτεινιά, υποταχτική, πλέχτηκε πάνω τους φεγγόβολο στεφάνι» – Μιχάλης Ακύλας, «αντισμήναρχος – ποιητής, εκτελέστηκε ως όμηρος στην Καισαριανή 5-6-1942». Ο στίχος, γραμμένος σε ανύποπτο χρόνο, προσυπογράφει και εξυψώνει τους Ελληνες και τις θυσίες τους για την ελευθερία κατά τη διάρκεια της Κατοχής: από το Δίστομο και το Χαϊδάρι, στα Καλάβρυτα, στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά», στην Κρήτη και έως τα καμένα χωριά της Ηπείρου και την πεινασμένη Αθήνα.
*Ομότιμος καθηγητής Υπολογιστικών Μαθηματικών και Αεροναυπηγικής Πανεπιστημίου Λονδίνου
