Η μεγάλη κρίση έπληξε ποικιλοτρόπως την Ελλάδα. Πέρα από τους φόρους που αυξήθηκαν, τις συντάξεις που κόπηκαν, τις αναγκαίες επενδύσεις που δεν έγιναν, ίσως η πιο επώδυνη συνέπεια ήταν η μαζική έξοδος ταλέντων προς το εξωτερικό.
Σε αντίθεση με τα προηγούμενα κύματα μετανάστευσης των τελευταίων δεκαετιών, αυτή τη φορά έφυγαν οι πιο μορφωμένοι, οι καλύτερα καταρτισμένοι – αυτοί που μπορούσαν να σταθούν στον διεθνή ανταγωνισμό και να χτίσουν καριέρες στις κορυφαίες εταιρείες και στα πιο φημισμένα διεθνή πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα. Αυτό συνέβη σε μια συγκυρία κατά την οποία τομείς που θα καθορίσουν το αύριο της παγκόσμιας οικονομίας –η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη, η αυτόνομη οδήγηση– ξύπνησαν από έναν πολυετή λήθαργο και έκαναν ιλιγγιώδη άλματα προς τα εμπρός.
Η Ελλάδα δεν παρακολούθησε αυτά τα άλματα. Τα καλύτερα μυαλά της, που συνέβαλαν στις νέες υπερβάσεις της ψηφιακής επανάστασης, το έκαναν σχεδόν αποκλειστικά στο εξωτερικό, παράγοντας γνώση και αξία για άλλες οικονομίες, ενώ είχαν μορφωθεί εδώ. Εν τω μεταξύ, το ελληνικό Δημόσιο προσπαθούσε να δώσει την εικόνα στους επίσημους δανειστές μας ότι αναμορφώνεται, διατηρώντας στον μέγιστο βαθμό αναλλοίωτες τις πρακτικές του παρελθόντος· και ο ιδιωτικός τομέας, σε συνθήκες σκληρής μάχης επιβίωσης, δεν έδειξε έτοιμος για την αλλαγή νοοτροπίας που θα οδηγούσε από τη μεταπρατική εσωστρέφεια στην καινοτομία και στην εξωστρέφεια.
Η χαμένη δεκαετία 2009-2018, με άλλα λόγια, μας κόστισε πολύ βαρύτερα από ό,τι υποδηλώνουν τα τραγικά στατιστικά στοιχεία για το ΑΕΠ, την ανεργία, τη φτώχεια κ.ο.κ. Η απόσταση που μας χωρίζει από τις οικονομίες που έχουν επιβιβαστεί στο τρένο της ψηφιακής παγκοσμιοποίησης είναι πλέον πολύ μεγάλη. Δεν υπάρχει ελπίδα να καλυφθεί χωρίς την –μερική έστω– αναστροφή του brain drain και τη συνδρομή της Ομογένειας.
Η Διασπορά πάντα τροφοδοτούσε την Ελλάδα με πλούτο, τεχνογνωσία, τις πιο σύγχρονες ιδέες. Διανοούμενοι, επιστήμονες, έμποροι και εφοπλιστές την κρατούσαν σε επαφή με τον κόσμο και την τραβούσαν προς τα εμπρός – συχνά παρά τη θέλησή της. Το στοίχημα είναι το ίδιο και σήμερα: να μπολιαστεί η βαριά πληγωμένη, φοβική ελληνική κοινωνία με τους σπόρους του ανταγωνισμού και της αριστείας. Θετικά παραδείγματα ήδη υπάρχουν (και αναδεικνύονται σε αυτό το ένθετο), αλλά απέχουμε ακόμα πολύ από την αναγκαία κρίσιμη μάζα.
*Οι εταιρικές παρουσιάσεις που φιλοξενούνται στο αφιέρωμα έγιναν σε συνεργασία με τις διαφημιζόμενες εταιρείες.
