Ένα καινούργιο φάντασμα πλανάται πάνω από την Ευρώπη, οι συνεχώς αυξανόμενες τιμές των βασικών ειδών διατροφής και οικιακής χρήσης. Οι κυβερνήσεις το ξορκίζουν με αναζήτηση ενόχων, δημόσιες διαπομπεύσεις, «φιλικές» πιέσεις, νέους νόμους και υποσχέσεις για καλύτερες μέρες. Αν και ο ρυθμός αύξησης των τιμών είναι πτωτικός, μια πραγματική μείωση του συνολικού επιπέδου τους φαίνεται να είναι πολύ μακριά στον ορίζοντα. Οι πρακτικές που προανέφερα δεν αποδίδουν. Στο άρθρο αυτό θέλω να προτείνω μια διαφορετική προσέγγιση.
Θα ξεκινήσω από την αναζήτηση των αιτίων. Δεν μπορείς να καταπολεμήσεις κανένα πρόβλημα, αν δεν ξέρεις τι το προκάλεσε. Αν αποδίδεις την αύξηση των τιμών στην αισχροκέρδεια των κακών καπιταλιστών, θα φτιάχνεις νόμους για να καταπολεμήσεις την αισχροκέρδεια. Αν δεν υπάρχει αισχροκέρδεια, οι νόμοι δεν θα λειτουργούν. Αρκετά απλό.
Ποιος μας γλιτώνει από τα νύχια τους;
Τι ακριβώς είναι η αισχροκέρδεια; «Η εκμετάλλευση μιας κατάστασης για την πώληση αγαθών με αυξημένο κέρδος». Με δεδομένο ότι οι επιχειρήσεις θέλουν συνήθως να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, ποιος μηχανισμός της αγοράς μάς γλιτώνει από τα νύχια τους; Μα ο ανταγωνισμός και η ελεύθερη επιλογή του καταναλωτή. Αν τα My market αυξήσουν τις τιμές τους και ο ανταγωνισμός δεν το πράξει, οι καταναλωτές θα μας τιμωρήσουν. Μόνο για δύο λόγους μπορεί να μη λειτουργήσει αυτό: αν ο καταναλωτής δεν έχει πληροφόρηση και αν οι επιχειρήσεις συνεννοηθούν μεταξύ τους. Στην εποχή των ηλεκτρονικών καταστημάτων, των παρατηρητηρίων τιμών και των ηλεκτρονικών πλατφορμών, το πρώτο είναι αδύνατο. Και μια (ομολογουμένως πολύ δραστήρια στη χώρα μας) Επιτροπή Ανταγωνισμού φροντίζει για το δεύτερο. Ασχολείται μάλιστα εντατικά με την αγορά των καταναλωτικών προϊόντων.
Παρεμπιπτόντως, ο κλάδος των Super markets είχε το 2022 καθαρή κερδοφορία 1,5% επί του κύκλου εργασιών. Ας υποθέσουμε ότι πρέπει να τη θυσιάσει τελείως για το καλό της κοινωνίας και ας αγνοήσουμε ποιους κινδύνους βιωσιμότητας δημιουργεί η μηδενική κερδοφορία. Θα μειώνονταν οι τιμές κατά 1,5%. Στη μέση ετήσια δαπάνη του νοικοκυριού στο Super market, αυτό σημαίνει 58 €. Σε έναν χρόνο. Και αν τα κέρδη ανέβουν από το 1,5% στο κατάπτυστο 2%, θα επιβαρύνουν κάθε ελληνικό νοικοκυριό με 19,5 €. Παρεμπιπτόντως και πάλι, οτιδήποτε κάτω από 3% θεωρείται διεθνώς αρκετά επισφαλές για την οικονομική υγεία των επιχειρήσεων.
Γι’ αυτά τα 19,5 € τον χρόνο έχουμε υποθέτω εδώ και 3,5 χρόνια νομοθετικά καθορισμένο περιθώριο κέρδους στα προϊόντα, εδώ και 14 μήνες νομοθετικά καθορισμένες προσφορές (καλάθι νοικοκυριού) και τώρα νομοθετικά καθορισμένο τρόπο προβολής των μειώσεων τιμών. Μόνο που και αυτό είναι μια ψευδαίσθηση, γιατί η υπόθεση ότι οι τιμές θα αυξάνονταν αν σταματούσαν οι παρεμβάσεις της Πολιτείας, είναι κατά τη γνώμη μου λανθασμένη.
Αν δεν είναι η αισχροκέρδεια, τότε ποια είναι η αιτία; Εδώ τα πράγματα γίνονται λίγο περίπλοκα. Βγήκαμε από την πανδημία με πολλά εργοστάσια κλειστά και την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα πληγωμένη. Η απότομη αύξηση της ζήτησης (βγήκαμε έξω, ψωνίσαμε, ταξιδέψαμε) χωρίς επαρκή προσφορά αύξησε τις τιμές. Η κατάσταση (σχεδόν) ομαλοποιήθηκε. Και μετά ήρθε το Ουκρανικό. Είτε γιατί κάποιες βασικές πρώτες ύλες παράγονται εκεί είτε λόγω φόβου ελλείψεων, αρκετές τιμές, μεταξύ των οποίων και η ενέργεια, αυξήθηκαν. Και πριν αυτή η ανισορροπία ξεπεραστεί, οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης μάς χτύπησαν έντονα την πόρτα. Η ξηρασία στην Ισπανία εκτινάσσει την τιμή του ελαιολάδου διεθνώς, οι καιρικές συνθήκες στην Ελλάδα ανεβάζουν το κόστος των οπωρολαχανικών, κ.ο.κ.
Πώς θα αντιστρέψουμε την πορεία των τιμών; Χρειάζονται ταυτόχρονα πολλοί και έξυπνοι χειρισμοί. Οι εύκολες λύσεις κάνουν καλούς τίτλους, αλλά δεν αποδίδουν.
Ας αποφασίσουμε κατ’ αρχάς αν πιστεύουμε στις υγιείς δυνάμεις της Αγοράς. Αν δεν κάνω λάθος, στις εκλογές ο λαός έκανε μια οικονομικά φιλελεύθερη επιλογή. Είναι ώρα να το αποδεχθεί αυτό και η κυβέρνηση.
Προτείνω να θυμίσουμε ξανά στον καταναλωτή ότι έχει το πάνω χέρι. Είναι ίσως ακόμα ζαλισμένος από τις συνεχείς και απότομες αυξήσεις τιμών, που θόλωσαν την ικανότητά του να συγκρίνει και να επιλέγει. Αλλά τώρα που η κατάσταση ομαλοποιείται, είναι καιρός να του εξηγήσουμε τη δύναμή του.
Να στραφούμε επίσης και στην πρωτογενή παραγωγή. Να τη βοηθήσουμε, με επιστημονική πληροφόρηση και με κίνητρα, να προσαρμοστεί στις κλιματολογικές συνθήκες. Αυτό μπορεί να σημαίνει αλλαγή ποικιλιών ή ακόμα και καλλιεργειών. Αλλά τελικά θα ωφελήσει τους αγρότες και τη χώρα.
Θεωρώ σημαντικό να δώσουμε κίνητρα για εργασία στις ομάδες του πληθυσμού που δεν εντάσσονται εύκολα στο εργατικό δυναμικό. Η αδυναμία κάλυψης κενών θέσεων είναι μια στρέβλωση που οδηγεί σε αύξηση του κόστους παραγωγής.
Είναι κρίσιμο να ελαττώσουμε τα διοικητικά βάρη που φορτώνουμε στις επιχειρήσεις. Στον κλάδο μου, όλα αυτά που προανέφερα, όπως τα καλάθια και το πλαφόν μεικτού κέρδους, μαζί με αναρίθμητες δυσλειτουργικές και γραφειοκρατικές διατάξεις σε κάθε τομέα, αυξάνουν το κόστος λειτουργίας μας. Στη METRO – My market μόνο τα καρτελάκια του 5% κόστισαν 100.000 € συν αρκετές εκατοντάδες εργατοώρες. Ποιος τα πληρώνει τελικά όλα αυτά;
Να μειώσουμε το μη μισθολογικό κόστος της εργασίας
Πρέπει να μειώσουμε το μη μισθολογικό κόστος της εργασίας. Είναι δεδομένο ότι οι μισθοί πρέπει να αυξηθούν κι άλλο. Χρειάζεται να ελαχιστοποιήσουμε την επίπτωση των αυξήσεων στο κόστος λειτουργίας. Άλλωστε, αυξημένοι μισθοί σημαίνουν από μόνοι τους αυξημένες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, κάτι που δίνει στην κυβέρνηση το περιθώριο για μείωση του ποσοστού τους.
Τρόποι υπάρχουν. Θέλουν δουλειά και επιμονή. Αλλά στην αληθινή ζωή, οι δύσκολες επιλογές είναι αυτές που φέρνουν αποτέλεσμα.
