Το ταξίδι του Ελληνα πρωθυπουργού στα Σκόπια δεν άγγιξε κάποια προβλήματα ουσίας που ανακύπτουν από την κακή συμφωνία των Πρεσπών. Είναι σαφές ότι ο πρωθυπουργός δεν έθεσε το εύρος εφαρμογής του επιθέτου «μακεδονικός» στην άλλη πλευρά. Ενώ κάναμε το τραγικό λάθος και αποδεχθήκαμε σε δύο περιπτώσεις (γλώσσα, ιθαγένεια) τη χρήση του συγκεκριμένου επιθέτου, η κυβέρνηση Ζάεφ το έχει επεκτείνει σε οτιδήποτε αναφέρεται στη χώρα της. Αυτό έπρεπε να επισημανθεί για να σταματήσει. Είναι βέβαιον ότι τις διμερείς σχέσεις θα δηλητηριάζει για πολλά χρόνια ο δυϊσμός του ονόματος «Βόρειας Μακεδονίας» με το επίθετο «μακεδονικός». Οσο πιο γρήγορα διευθετηθούν τέτοια σημεία, τόσο θα περιορίσουμε τις τριβές.
Στις ελληνικές καλένδες φαίνεται ότι έχει παραπεμφθεί και το συναφές θέμα του τροποποιημένου συντάγματος των Σκοπίων. Εχουν κλείσει ήδη τέσσερις μήνες από την τροποποίηση και δεν έχουμε δει το τελικό κείμενο. Υπενθυμίζεται ότι η τροποποίηση ήταν βασικός όρος της συμφωνίας των Πρεσπών.
Εξαιρετικά σοβαρό θέμα είναι και αυτό της εντάξεως των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ. Δημιουργεί νέα δεδομένα στην ασφάλεια της χώρας μας. Οταν εντάσσεται κάποια χώρα στη συμμαχία, είθισται κάποιο από τα παλαιά μέλη να αναλαμβάνει την αναδιοργάνωση του στρατού της βάσει νατοϊκών προτύπων. Λόγοι στοιχειώδους εθνικής ασφαλείας επιβάλλουν στην προκειμένη περίπτωση να αναλάβει αυτόν τον ρόλο η Ελλάδα. Σε άλλη περίπτωση, η Τουρκία θα σπεύσει να καλύψει το κενό. Υπ’ αυτήν την έννοια, ήταν εξαιρετικά χρήσιμη και υπενθυμιστική των προβλημάτων η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Αμυνας στα Σκόπια την επομένη της ελληνικής επισκέψεως. Εχουμε ήδη το αρνητικό παράδειγμα της Αλβανίας. Η Τουρκία βοήθησε το 1992 στην ανοικοδόμηση του ναυστάθμου στο Πασαλιμάνι, έξω από τον Αυλώνα στην Αδριατική. Πήρε ως αντάλλαγμα τη χρήση του. Δεν θα θέλαμε με τίποτα να δούμε την Τουρκία να αποκτά στρατιωτική βάση και στο έδαφος των Σκοπίων.
Η επιτήρηση του εναέριου χώρου των Σκοπίων από την Ελληνική Αεροπορία (που ανακοινώθηκε πομπωδώς) δεν σημαίνει πολλά πράγματα. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία επιτηρεί τους εναέριους χώρους Αλβανίας και Μαυροβουνίου. Αυτό δεν έχει βελτιώσει τις πολιτικές σχέσεις της Αθήνας με τα Τίρανα. Στην προκειμένη περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να χρησιμοποιήσει τις πολύ καλές σχέσεις που έχει με τον Ζάεφ και να ζητήσει προνομιακή σχέση στην αναδιοργάνωση του στρατού της γειτονικής χώρας. Επαναλαμβάνουμε ότι είναι θέμα εθνικής ασφαλείας. Από τα ίδια τα Σκόπια δεν έχουμε να φοβόμαστε απολύτως τίποτα.
Πρόκειται για μια χώρα που καταρρέει δημογραφικά. Αυτό που προδιαγράφεται ως το ζοφερό δημογραφικό μέλλον της Ελλάδας το 2050 τα Σκόπια το βιώνουν ήδη. Εκείνο που πάντα μας ανησυχούσε είναι ότι τρίτες χώρες προσπαθούν να παίξουν με τέτοιου είδους διαφορές.
Από εκεί και πέρα, και ασχέτως της συμφωνίας των Πρεσπών, οφείλουμε να προσεγγίσουμε τα Σκόπια με άλλον τρόπο. Καλή η συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας, καλές και οι επιχειρηματικές επαφές, αλλά, όπως παρατήρησε και ο Ζάεφ στην ομιλία του, η Ελλάδα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος και ο τρίτος μεγαλύτερος επενδυτής στη χώρα του. Δεν περιμέναμε τη συμφωνία των Πρεσπών για την ανάπτυξη των επιχειρηματικών σχέσεων. Ο πολιτισμός και η παιδεία είναι οι τομείς στους οποίους πρέπει να δώσουμε έμφαση: ένα σχολείο στα Σκόπια αντίστοιχο με το Αρσάκειο Τιράνων, άνοιγμα των ελληνικών πανεπιστημιακών σχολών σε υποτρόφους φοιτητές από το γειτονικό κράτος, σπουδαστές στις παραγωγικές σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων είναι κάποιες από αυτές τις σκέψεις. Δυστυχώς τίποτα από αυτά δεν συζητήθηκε κατά την επίσκεψη.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
