Οι απώλειές τους ήταν μεγάλες. Στη Λακωνία, το άλλοτε προπύργιό της, η Χρυσή Αυγή έχασε στις πρόσφατες ευρωεκλογές πάνω από το 50% των ψήφων που είχε συγκεντρώσει στην αντίστοιχη αναμέτρηση το 2014. Παρότι ο αρχηγός της, Νίκος Μιχαλολιάκος και άλλα στελέχη του νεοναζιστικού μορφώματος κατάγονται από τη Μάνη, τους γύρισαν την πλάτη 4.300 πρώην ψηφοφόροι τους. Πίσω από τους αριθμούς, όμως, κρύβονται ιστορίες εσωτερικών συγκρούσεων, αποχωρήσεων και ευθείας αμφισβήτησης της ηγεσίας της οργάνωσης.
Καθώς η δίκη της Χρυσής Αυγής μπαίνει στην τελική ευθεία, πρώην στελέχη της, που μίλησαν στην «Κ» επώνυμα και ανώνυμα, στηλιτεύουν την οικογενειοκρατία στο κόμμα και τη στροφή της ηγεσίας σε έναν κλειστό πυρήνα προσώπων. «Αποδείχθηκε ότι η ηγεσία θέλει να έχει στρατιωτάκια. Ανεπάγγελτους στρατιώτες. Δεν θέλει διαφωνίες», λέει ενδεικτικά πρώην υποψήφιος με τη Χρυσή Αυγή στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Από τρίτο κόμμα με ποσοστό 9,39% και πάνω από 500.000 ψήφους στις ευρωεκλογές του 2014, φέτος η Χρυσή Αυγή απώλεσε σχεδόν τη μισή δύναμή της. Κατέλαβε την πέμπτη θέση, το συνολικό ποσοστό της έπεσε στο 4,88% και οι ψήφοι της ίσα που ξεπέρασαν τις 275.000. Κομβικό ρόλο για το τελευταίο κύμα αποχωρήσεων φαίνεται ότι έπαιξε η επιλογή του Νίκου Μιχαλολιάκου να κατεβάσει ως βασικό υποψήφιο ευρωβουλευτή τον Γιάννη Λαγό, θέτοντας ταυτόχρονα εκτός λίστας τους μέχρι πρότινος εκπροσώπους της οργάνωσης στις Βρυξέλλες.
Ολα έμοιαζαν διαφορετικά τον Απρίλιο του 2014. Ανακοινώνοντας, τότε, την υποψηφιότητα του αντιστράτηγου ε.α. Ελευθέριου Συναδινού για τις επικείμενες ευρωεκλογές, η Χρυσή Αυγή τον αποκαλούσε «εξέχουσα προσωπικότητα του δημοσίου βίου της πατρίδας μας». Τέσσερα χρόνια αργότερα κι ενώ ο Συναδινός είχε αποχωρήσει από το κόμμα καταγγέλλοντας ότι «εντός του κινήματος δημιουργήθηκε ένας στενός κύκλος άεργων», η στάση της οργάνωσης άλλαξε. Πλέον, έγραφαν ότι η Χρυσή Αυγή «υπήρχε και πριν από το 2014 όταν εμφανίστηκε από το πουθενά ο εν λόγω ευρωβουλευτής».
«Κλειστό κλαμπ»
«Ο Μιχαλολιάκος έχει την άποψη ότι πρέπει να μείνει ένα κλειστό κλαμπ η Χρυσή Αυγή, να έχει τους στενούς πυρήνες και την οικογενειοκρατία», λέει στην «Κ» ο κ. Συναδινός. Αναφέρεται τόσο στην περίπτωση της Ελένης Ζαρούλια, συζύγου του Μιχαλολιάκου, όσο και στην κόρη τους. «Αυτό τον έφερε σε αντιπαράθεση με πολλά στελέχη. Κατέκριναν την Ουρανία για τη συμπεριφορά της και τον τρόπο που φερόταν στους άλλους λες και ήταν αρχηγός».
Το 2014, όσο ο Νίκος Μιχαλολιάκος ήταν προφυλακισμένος, ο Ηλίας Κασιδιάρης είχε αναλάβει να καταρτίσει το ευρωψηφοδέλτιο, τοποθετώντας σε αυτό πρόσωπα έξω από τον σκληρό πυρήνα της οργάνωσης, αλλά με απήχηση στον χώρο της Ακροδεξιάς. Πέρα από τον Συναδινό επιλέχθηκαν ο αντιστράτηγος ε.α. Γιώργος Επιτήδειος και ο Λάμπρος Φουντούλης, πατέρας ενός εκ των δύο μελών της Χρυσής Αυγής που δολοφονήθηκαν τον Νοέμβριο του 2013 στο Νέο Ηράκλειο. Λίγο πριν ανακοινωθούν οι υποψήφιοι των φετινών εκλογών Επιτήδειος και Φουντούλης τέθηκαν εκτός ψηφοδελτίου. «Το κόμμα αποφάσισε να επαναφέρει στην επιφάνεια παλαιά στελέχη.
Ημουν στην πρώτη γραμμή, δεν περίμενα τέτοια συμπεριφορά», λέει στην «Κ» ο κ. Επιτήδειος. Ερωτώμενος εάν υπήρξε θύμα εσωτερικού «μπρα ντε φερ» μεταξύ Μιχαλολιάκου και Κασιδιάρη για τον έλεγχο της Χρυσής Αυγής διευκρίνισε ότι ο ίδιος δεν συμμετείχε σε συσκέψεις, αλλά ότι είναι ένα ενδεχόμενο που δεν μπορεί να αποκλείσει. Ο κ. Επιτήδειος φέρεται να ζήτησε συνάντηση με τον αρχηγό της Χρυσής Αυγής, αίτημα που δεν έγινε δεκτό.
Ο άνθρωπος-κλειδί
Ο υπόδικος Γιάννης Λαγός φέρεται να μπήκε στο ευρωψηφοδέλτιο κατόπιν δικού του αιτήματος που ικανοποίησε άμεσα ο Νίκος Μιχαλολιάκος. Αλφαβητικά ήταν το μόλις δεύτερο όνομα στη λίστα, πίσω από τον στρατιωτικό και εκ των ιδρυτικών στελεχών της οργάνωσης, Αθανάσιο Κωνσταντίνου, ο οποίος επίσης εκλέχθηκε. Σύμφωνα με την πολιτική αγωγή, στη δίκη της Χρυσής Αυγής ο Λαγός είχε κομβικό ρόλο στις βασικές υποθέσεις του κατηγορητηρίου (δολοφονία Φύσσα, επιθέσεις σε ΠΑΜΕ και αλιεργάτες) και λειτουργούσε ως συνδετικός κρίκος μεταξύ των χαμηλόβαθμων στελεχών και της ηγεσίας.
Μια ερμηνεία είναι ότι η τοποθέτησή του στην Ευρωβουλή τον απομακρύνει από την αμαρτωλή περιφέρεια Β΄ Πειραιώς προκειμένου η υπεράσπιση του ίδιου και άλλων «πρωτοκλασάτων» στελεχών της οργάνωσης να υποστηρίξουν ότι οι τοπικές οργανώσεις Νίκαιας και Πειραιά ήταν αυτονομημένες και δεν δρούσαν υπό την καθοδήγηση της κεντρικής ηγεσίας. Στα μέσα Ιουνίου, άλλωστε, ξεκινούν και οι απολογίες των κατηγορουμένων στη δίκη.
Ως περαιτέρω στήριξη του Μιχαλολιάκου στον Λαγό κρίνεται η ανάδειξη του Νίκου Ρουσσόπουλου, ενός εκ των δύο συνηγόρων του, σε παράγοντα της Χρυσής Αυγής στην Πελοπόννησο. Οι πρόσφατες αποφάσεις της ηγεσίας πυροδότησαν εσωτερική κρίση σε Λακωνία και Μεσσηνία. Ενδεικτικά, στις 6 Απριλίου 2019 ο Δημήτρης Αδαμόπουλος, δήλωσε ότι παύει να είναι στέλεχος της Χρυσής Αυγής στη Μεσσηνία. «Η ηγεσία είναι ανειλικρινής και αποδείχθηκε ότι οι λόγοι της είναι εκ διαμέτρου αντίθετοι προς τις πράξεις της», ανέφερε σε ανακοίνωσή του. Αντίστοιχα στη Λακωνία, αποχώρησε από τη Χρυσή Αυγή ο Γιώργος Δημακόγιαννης, εκδότης της «Αδούλωτης Μάνης», ο οποίος ήταν πρώτος σε σταυρούς από την οργάνωση στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015.
Χαμένοι στην Αττική και στη Βόρεια Ελλάδα
Η εσωτερική κρίση δεν φαίνεται να περιορίζεται στις τοπικές οργανώσεις της Χρυσής Αυγής στην Πελοπόννησο. Την περασμένη Πέμπτη, τέσσερα άτομα από το πενταμελές συμβούλιο της Χρυσής Αυγής στην Πιερία ανακοίνωσαν την παραίτησή τους. Παρά το μακεδονικό ζήτημα και την εθνικιστική ρητορική τους, στη Βόρεια Ελλάδα οι χρυσαυγίτες όχι μόνο δεν κατάφεραν να διατηρήσουν τα παλιά τους ποσοστά, αλλά έχασαν σχεδόν το μισό της εκλογικής δύναμής τους.
Στο Κιλκίς από 12,99% το 2014, το ποσοστό τους φέτος έπεσε στο 7,2%. Στην Ημαθία το 12,38% έγινε 6,4%. Στην Πέλλα έχασαν 6.351 ψήφους. Αντίστοιχα, ο διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης Παναγιώτης Κουστένης παρατηρεί ότι οι επιπτώσεις του Μακεδονικού στον ΣΥΡΙΖΑ δεν φάνηκε να αποτυπώνονται άμεσα στην κάλπη.
Διαπίστωσε, όμως, ότι στη Βόρεια Ελλάδα ο ΣΥΡΙΖΑ είχε στους νέους κάτω των 35 ετών τα χαμηλότερα ποσοστά του, ενώ η Χρυσή Αυγή εμφάνιζε εκεί τα μεγαλύτερα ποσοστά της.
Η ίδια η οργάνωση δεν αποδίδει τις απώλειες σε εσωτερικά προβλήματα αλλά σε διαρροές ψηφοφόρων προς την Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου. Ωστόσο, όπως παρατηρεί και ο Πέτρος Ιωαννίδης, εκλογικός αναλυτής της εταιρείας About People, αυτό το επιχείρημα δεν επιβεβαιώνεται πλήρως από τα δεδομένα. Οπως φαίνεται από τα στοιχεία του exit poll, 12% των ψηφοφόρων που είχαν επιλέξει τη Χρυσή Αυγή το 2015, μετακινήθηκαν προς το κόμμα του Βελόπουλου, ενώ 12,6% προς τη Νέα Δημοκρατία.
«Στην Αττική και στην Αθήνα οι Ηλίας Παναγιώταρος και Ηλίας Κασιδιάρης δεν είχαν να αντιμετωπίσουν υποψήφιο της Ελληνικής Λύσης και όμως είδαν τα ποσοστά τους να μειώνονται έως και 50%», λέει ο κ. Ιωαννίδης. Το 2014, ο Παναγιώταρος είχε 180.908 ψήφους για την Περιφέρεια, ενώ φέτος συγκέντρωσε 89.141. Σημαντική πτώση είχε και ο Κασιδιάρης στον Δήμο Αθηναίων. Από το 16,12% των προηγούμενων αυτοδιοικητικών εκλογών έπεσε στο 10,53%.
Ανεξαρτητοποιήσεις στη σκιά της δίκης
Λίγο καιρό μετά τις εθνικές εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 ο Νίκος Μιχαλολιάκος εμφανίστηκε στο δελτίο του τηλεοπτικού σταθμού Extra με οικοδεσπότη τον Κυριάκο Βελόπουλο. Αρνήθηκε κατηγορηματικά τότε ότι υπήρχε κρίση στο νεοναζιστικό μόρφωμα. «Το μόνο κόμμα που δεν έχει εσωκομματικά προβλήματα είναι η Χρυσή Αυγή», είπε. «Εχετε μια πειθαρχία συγκροτημένη, φαίνεται», απάντησε ο παρουσιαστής. Και όμως, λίγες ημέρες μετά, ο ίδιος ο αρχηγός της οργάνωσης σε ανακοίνωσή του παραδεχόταν εμμέσως τα εσωτερικά προβλήματα και έγραφε για «πέμπτη φάλαγγα ψιθυριστών, οι οποίοι έχουν το θράσος να ισχυρίζονται ότι το 7% που λάβαμε στις τελευταίες εκλογές ήταν αποτυχία».
Αυτά τα εσωτερικά ζητήματα έγιναν πλέον πιο ορατά με μια σειρά αποχωρήσεων τα επόμενα χρόνια. Τον Μάρτιο του 2018 ο πρώην βουλευτής Αργολίδας της Χρυσής Αυγής, Γιώργος Γαλέος, προσχώρησε στο ΛΑΟΣ ανακοινώνοντας ότι η απόφασή του «έχει να κάνει αποκλειστικά με τις πολιτικές επιλογές της Χρυσής Αυγής και με την εικόνα που παρουσιάζει προς τα έξω». Τρεις μήνες μετά, αποχώρησε και η πρώην βουλευτής Λάρισας Δέσποινα Σβερώνη για να συμμετάσχει στο νεοσύστατο εθνικιστικό κόμμα Πατριωτική Ριζοσπαστική Ενωση, που είχε ιδρύσει ο πρώην ευρωβουλευτής της Χρυσής Αυγής Ελευθέριος Συναδινός. Ο Γαλέος και η Σβερώνη είχαν εκλεγεί βουλευτές τον Ιανουάριο του 2015 και απέτυχαν να επανεκλεγούν στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015.
Αποχωρήσεις βουλευτών
Στο μεταξύ, τον Μάρτιο και τον Σεπτέμβριο του 2017 είχαν ήδη ανεξαρτητοποιηθεί από τη Χρυσή Αυγή δύο βασικά στελέχη της, οι υπόδικοι βουλευτές Δημήτρης Κουκούτσης και Νίκος Μίχος. Ο πρώτος είχε καταγγείλει τότε ότι στη Χρυσή Αυγή «παρείσφρησαν και κάποιοι όψιμοι εθνικιστές, γυρολόγοι της πολιτικής, παλαιάς κοπής κομματάρχες, απομεινάρια του πάλαι ποτέ κατεστημένου, οι οποίοι συμμαχώντας με κάποιους ετερόκλητους αγράμματους ξερόλες δημιουργούν εμπόδια στο δυνάμωμα του κινήματος». Τον Ιούνιο του 2018 και αυτός προσχώρησε στο ΠΑΤΡΙΕ του Συναδινού.
Μετά την ανεξαρτητοποίησή του στη Βουλή, ο Κουκούτσης διατήρησε τον ίδιο συνήγορο υπεράσπισης με άλλους συγκατηγορούμενούς του στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Αντιθέτως, ο Μίχος επέλεξε να ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο και άλλη υπερασπιστική γραμμή. Ο μέχρι πρότινος δικηγόρος του στη δίκη, Γιάννης Ζωγράφος, παραιτήθηκε και ο Μίχος όρισε άλλο συνήγορο εκτός Χρυσής Αυγής για να τονίσει τη διαφοροποίησή του ενόψει των απολογιών. Η εξέλιξη της δίκης, άλλωστε, θεωρείται ένας ακόμη παράγοντας που συνετέλεσε στην πτώση των ποσοστών της Χρυσής Αυγής.
