Ενας διπλωματικός πυρετός με επίκεντρο τα ελληνοτουρκικά, και την άμεση εμπλοκή Βερολίνου, Βρυξελλών και Ουάσιγκτον, βρίσκεται σε εξέλιξη και θα εντατικοποιηθεί τις επόμενες ημέρες. Εντός των επόμενων 24ώρων αναμένονται ανακοινώσεις από Αθήνα και Αγκυρα για επανέναρξη των διερευνητικών επαφών, διαδικασία η οποία διακόπηκε τον Μάρτιο του 2016. Ο επόμενος γύρος (61ος) των διερευνητικών πρόκειται να ξεκινήσει μετά τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. (24-25 Σεπτεμβρίου), όπου θα τεθεί επί τάπητος μια συνολική προσέγγιση της Ευρώπης έναντι της Τουρκίας. Την εβδομάδα αυτή έρχεται στην Αθήνα και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, επίσκεψη η οποία συνδέεται με προγραμματισμένες επαφές ανάμεσα στις δύο χώρες, ωστόσο έχει και ξεκάθαρη σχέση με την υφιστάμενη προσπάθεια να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο χώρες.
Κυβερνητικές πηγές ανέφεραν ότι ήδη, την Παρασκευή, υπήρξε τριμερής τηλεδιάσκεψη της Ελένης Σουρανή με τον Ιμπραήμ Καλίν και τον διπλωματικό σύμβουλο της Γερμανίδας καγκελαρίου Γιαν Χέκερ. Είναι απολύτως σαφές ότι, μετά τις ανακοινώσεις, οι συζητήσεις στο τραπέζι των διερευνητικών επαφών θα είναι αμιγώς ελληνοτουρκικές, όπως άλλωστε και πριν από το 2016. Επικεφαλής της ελληνικής ομάδας θα είναι ο πρέσβης ε.τ. Παύλος Αποστολίδης, με εκ των ένδον γνώση όλων όσα έχουν διαδραματιστεί στις διερευνητικές την περίοδο 2002-2016.
Από την τουρκική πλευρά δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη αν επικεφαλής θα είναι ο μόνιμος υφυπουργός Εξωτερικών Σετζντέτ Ονάλ ή ο γενικός διευθυντής αεροναυτιλιακών υποθέσεων Τσαγατάι Ερτσιγές. Με οποιαδήποτε ιδιότητα, ο κ. Ερτσιγές μάλλον θα είναι στην τουρκική ομάδα των διερευνητικών επαφών, καθώς έχει εμπειρία επί αυτής της τυπολογίας των διαπραγματεύσεων, πριν από το 2016, μάλιστα υπό τον νυν μόνιμο αντιπρόσωπο της Τουρκίας στον ΟΗΕ, Φεριντούν Σινιρλίογλου.
Αν και το Βερολίνο δεν διαθέτει θέση στο τραπέζι των διερευνητικών επαφών, έχει γίνει απολύτως σαφές ότι διατηρεί ενεργό ρόλο σε περίπτωση που απαιτηθεί. Ο κ. Καλίν, εκπρόσωπος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και στενός συνεργάτης του στο Ακ Σαράι, προέβλεψε την περασμένη Πέμπτη ότι δεν θα απαιτηθούν «εβδομάδες ή μήνες» για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών, υπενθυμίζοντας ότι η σχετικά απλούστερη διαφωνία Σοβιετικής Ενωσης – Νορβηγίας για τον καθορισμό θαλασσίων συνόρων λύθηκε μετά 40 χρόνια. Αν και ο κ. Καλίν μίλησε για ορίζοντα μετά το τέλος της γερμανικής προεδρίας, κατέστησε σαφές ότι το Βερολίνο θα μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στις ελληνοτουρκικές συνομιλίες και με το νέο έτος.
Σε επίπεδο Ε.Ε. η Αθήνα επενδύει αρκετά και στη σχέση που έχει οικοδομήσει με το Παρίσι, καθώς φαίνεται ότι η Γαλλία αντιλαμβάνεται ότι στην Τουρκία έχουν ενεργοποιηθεί δυνάμεις που δεν είναι κατ’ ανάγκην υπέρ του διαλόγου. Σε γενικές γραμμές, η Αθήνα διατηρεί το ίδιο επίπεδο επικοινωνίας και συνεργασίας με το Παρίσι και το Βερολίνο, που, παρά τις μεταξύ τους αποκλίσεις για την αντιμετώπιση της Τουρκίας, συμμερίζονται την ανάγκη για τη χάραξη μιας συνολικής ευρωπαϊκής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία θα αφήνει παράθυρα διαλόγου, αλλά θα είναι και επαρκώς σαφής ως προς τα ευρωπαϊκά όρια.
Είναι πάντως απολύτως σαφές –παρά τα μεικτά μηνύματα που εκπέμπονται από την Αγκυρα– ότι βασικός λόγος αποχώρησης του «Ορούτς Ρέις» ήταν η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής της 24ης-25ης Σεπτεμβρίου και η πιθανότητα να ξεκινήσει συζήτηση για το ενδεχόμενο κυρώσεων κατά της Τουρκίας, λόγω της παραβίασης κυριαρχικών δικαιωμάτων κρατών-μελών όπως η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία. Ο κ. Μητσοτάκης στην πρόσφατη συνέντευξή του στον Economist είχε σαφώς περιγράψει τις δύο επιλογές της Τουρκίας: «Μπορεί να συζητήσει με την Ευρώπη, εποικοδομητικά, και κατ’ επέκταση να συζητήσει και με εμάς. Ή μπορεί να επιλέξει να συνεχίσει αυτές τις μονομερείς ενέργειες – και σε αυτή την περίπτωση θα υπάρξουν συνέπειες. Αρα οι επιλογές έχουν τεθεί ξεκάθαρα και όλοι ελπίζουμε ότι η επιλογή θα είναι η εποικοδομητική συζήτηση».
Ο κ. Μητσοτάκης είχε, επίσης, σημειώσει ότι «υπάρχει ένα πακέτο πιθανών συνεπειών που αντιμετωπίζει η Τουρκία αν συνεχίσει αυτή τη συμπεριφορά». Κυβερνητικές πηγές υπογράμμιζαν ότι το κεκτημένο του άτυπου συμβουλίου των υπουργών Εξωτερικών εξακολουθεί να βρίσκεται στο τραπέζι, με το πλαίσιο κυρώσεων που έχει καταθέσει ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. Ζοζέπ Μπορέλ, και εξαρτάται από την ίδια την Τουρκία αν η επικείμενη συζήτηση θα έχει θετικό ή αρνητικό πρόσημο.
Η ενεργοποίηση Πομπέο
Η επίσκεψη του κ. Πομπέο στην Αθήνα, όπου θα συναντηθεί με τον πρωθυπουργό, αλλά και με τον ομόλογό του Νίκο Δένδια, γίνεται κατά κύριο λόγο στο πλαίσιο του Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδας-ΗΠΑ που, λόγω και της πανδημίας του κορωνοϊού, δεν έχει προχωρήσει τόσο γρήγορα. Επιπλέον ζήτημα συζήτησης, στο πλαίσιο του Στρατηγικού Διαλόγου, θα είναι η ανανέωση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) Ελλάδας και ΗΠΑ, κάτι που περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από τη βάση της Σούδας, την οποία ο Αμερικανός υπουργός αναμένεται να επισκεφθεί. Δεδομένου ότι η Αθήνα, μέσω του πρωθυπουργού, έχει επισήμως προαναγγείλει πολυετές εξοπλιστικό πρόγραμμα, θεωρείται δεδομένο ότι στον κ. Πομπέο και την αμερικανική αντιπροσωπεία θα τεθούν και ορισμένα ελληνικά αιτήματα όχι μόνο για τη συνεργασία στον εξοπλιστικό τομέα, αλλά και τη βοήθεια στη βελτίωση κάποιων υποδομών των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο κ. Πομπέο βρέθηκε στην περιοχή μόλις πριν από εννιά ημέρες, όταν επιστρέφοντας από την Ντόχα προς τις ΗΠΑ, έκανε στάση στην Κύπρο, προκειμένου να απευθύνει μήνυμα για την ανάγκη αποκλιμάκωσης στην περιοχή, μάλιστα μόλις λίγες ημέρες μετά την επίσκεψη του Ρώσου ομολόγου του Σεργκέι Λαβρόφ στη Λευκωσία. Η ενεργοποίηση του κ. Πομπέο, ενώ οι ΗΠΑ βρίσκονται εν μέσω μιας ανηλεούς προεκλογικής περιόδου, δείχνει τα αντανακλαστικά του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και, κυρίως, την πρόθεση να μην παραμείνει η Ουάσιγκτον εντελώς αμέτοχη σε μια περιοχή όπου μέχρι πρότινος ήταν ο βασικός παράγοντας ισχύος και εγγυητής σταθερότητας και ασφάλειας.
Η στάση της Κύπρου
Στη Σύνοδο Κορυφής της Παρασκευής έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να φανεί τι στάση θα τηρήσει η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία εξακολουθεί να μπλοκάρει την απόφαση ευρωπαϊκών κυρώσεων στη Λευκορωσία, συνδέοντάς τες με την ανάγκη να δραστηριοποιηθεί η Ε.Ε. στην Ανατολική Μεσόγειο. Από την πλευρά της, η Αγκυρα δεν διευκολύνει καθόλου την κατάσταση, καθώς ήδη τις τελευταίες ημέρες ανανεώθηκαν μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου οι γεωτρήσεις του πλωτού γεωτρύπανου «Γιαβούζ» και οι έρευνες του «Μπαρμπαρός» εντός της κυπριακής υφαλοκρηπίδας. Παράλληλα, η Αγκυρα εξακολουθεί να ασκεί πιέσεις και με αφορμή το Κυπριακό, απειλώντας ακόμα και με διχοτόμηση. Η Αγκυρα, βέβαια, επιμένει στη σκληρή ατζέντα στο Κυπριακό, με απειλές για διχοτόμηση, προσάρτηση Αμμοχώστου κ.ά., και για να στηρίξει τον εκλεκτό της για τις επικείμενες αποκαλούμενες «προεδρικές εκλογές» στα Κατεχόμενα, όπου ο νυν Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί εμφανίζεται να είναι δεύτερος στις δημοσκοπήσεις που πραγματοποιούνται.
