Ο πρόεδρος Ερντογάν επέστρεψε στη γνωστή τοξική, σχεδόν παραληρηματική, ρητορική μετά ένα σύντομο διάλειμμα. Μια ρητορική που χαρακτήρισε την τουρκική πολιτική των τελευταίων δεκαοκτώ μηνών και δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ, απλώς ανεστάλη. Υπό αυτή την έννοια, η επιθετικότητα που εκ νέου εξέπεμψε η Αγκυρα δεν επιτρέπεται να ξαφνιάζει καμία και κανέναν στην Αθήνα. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο ερμηνείες για την επιστροφή στην ένταση. Καμία εκ των δύο δεν αποκλείει την άλλη.
Η μία ερμηνεία είναι ότι ο Ρ. Τ. Ερντογάν απευθύνεται στο εσωτερικό. Μια εκλογική βάση που αποσυσπειρώνεται με πρωτοφανείς ρυθμούς, αν πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις, με την ανασφάλεια για το πολιτικό του μέλλον να είναι για πρώτη φορά τόσο προφανής, με τη χωρίς επιφυλάξεις αποδοκιμασία του καθεστώτος για την κατάσταση της δημοκρατίας από την Ουάσιγκτον, μια στοχοποίηση της Ελλάδος και της Κύπρου και προσωπικές επιθέσεις κατά του Ελληνα πρωθυπουργού είναι δοκιμασμένη συνταγή. Αυτή είναι η λιγότερο κακή εκδοχή.
Η δεύτερη ερμηνεία είναι ότι η χθεσινή εθνικιστική έκρηξη συνδέεται με μια απόφαση η Αγκυρα να τορπιλίσει για τρίτη φορά το τελευταίο εξάμηνο τη διαδικασία των διερευνητικών επαφών. Τώρα και οι πιο επιφυλακτικοί στην Αθήνα ίσως πεισθούν ότι οι διερευνητικές είναι ένα μοντέλο συζήτησης που συμφέρει την Ελλάδα.
Εχει όλα τα πλεονεκτήματα που ικανοποιούν την ελληνική στάση και ελάχιστο ρίσκο. Αντίθετα, η Αγκυρα επιθυμεί διακαώς την πολιτική αναβάθμιση του διαλόγου σε επίπεδο επίσημης διαπραγμάτευσης. Η πρόταση Ερντογάν για συνάντηση με τον Ελληνα πρωθυπουργό δεν ήταν παρά μια παγίδα ώστε να φέρει σε δυσχερέστατη θέση την Αθήνα για μια διαπραγμάτευση με όρους που θα έθετε στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο ο Τούρκος πρόεδρος. Τότε η Αθήνα θα έπρεπε ή να δεχθεί ή να απορρίψει το «κλαδί ελιάς» που θα προσέφερε ο Ρ. Τ. Ερντογάν.
Οταν η Αθήνα απέφυγε τον σκόπελο, για την Αγκυρα η προοπτική των διερευνητικών κατέστη ακόμη λιγότερο ελκυστική. Στη λογική του καθεστώτος Ερντογάν, η πολιτική των κανονιοφόρων, η πολιτική των απειλών και των τετελεσμένων φαντάζει ως βέλτιστη επιλογή, ιδιαιτέρως από τη στιγμή που φαίνεται ότι έχει εξασφαλίσει την ανοχή, αν όχι την υποστήριξη, της Γερμανίας. Επιπλέον, σε σχέση με τη διοίκηση Μπάιντεν, ο Ερντογάν φαίνεται να παίρνει ένα υπολογισμένο ρίσκο. Θεωρεί ότι, στη χειρότερη περίπτωση για την Αγκυρα, η Ουάσιγκτον θα παρέμβει πυροσβεστικά και θα αναγκάσει την Αθήνα να καθίσει στο τραπέζι μιας συνολικής διαπραγμάτευσης.
Η Αγκυρα θεωρεί ότι, επιστρέφοντας στη στρατηγική του εκφοβισμού, έχει μόνο να κερδίσει. Είτε η Αθήνα θα υποκύψει και θα συζητήσει με τους όρους και την ατζέντα που θέτει είτε θα αποχωρήσει και θα επιτρέψει στην τουρκική επικοινωνιακή μηχανή να κατηγορήσει την Ελλάδα και να διεκδικήσει τη νομιμοποίηση που της λείπει για τις παράνομες μονομερείς δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο.
Για την Αθήνα, η καλύτερη επιλογή είναι να επιμείνει στη διαδικασία των διερευνητικών και να ορίσει ημερομηνία για τον επόμενο γύρο άμεσα. Προφανώς και θα πρέπει να συνεχίσει την ίδια στρατηγική διεύρυνσης και εμβάθυνσης των συνεργασιών που την καθιστούν στρατηγικό παίκτη στην περιοχή, ενώ και η ταχύτατη υλοποίηση της ενίσχυσης των αμυντικών ικανοτήτων είναι θεμελιώδες στοιχείο της θέσης της χώρας.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
