Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κόσμος μετά το τέλος της πανδημίας θα είναι διαφορετικός. Οι μέρες της κρίσης επιτάχυναν παγκοσμίως τις μετακινήσεις από τη Δύση στην Ανατολή. Ο συνδυασμός στη ΝΑ Ασία της επιστήμης, με τη μαζική χρήση ψηφιακών εφαρμογών, τεστ, μασκών και στήριξης του δημόσιου τομέα της υγείας, ενίσχυσε χώρες όπως τη Νότια Κορέα, τη Νέα Ζηλανδία, το Βιετνάμ και την Κίνα. Τους έδωσε τη δυνατότητα να περιορίσουν στο ελάχιστο τις συνέπειες της πανδημίας και να παρουσιάσουν σημαντική ανάπτυξη της οικονομίας τους. Η μεγέθυνση σε αυτές τρέχει ακόμα και με 6,5%, ενώ μερικές, όπως το Βιετνάμ, κάνουν ρεκόρ εξαγωγών.
Η Δύση έμεινε πίσω και από μια σκοπιά μπορεί κανείς να πει ότι αντιμετώπισε την κρίση επιπόλαια. Αρχικά την αντιλήφθηκε ως προσωρινό φαινόμενο και δεν υπολόγισε με σοβαρότητα τις μακρόχρονες επιπτώσεις της. Οπως έγραψε η ελβετική NZZ, αλλά και οι ΝΥΤ, στη Δύση έκανε την εμφάνιση ένας ιδιόμορφος ρατσισμός απέναντι στην Ασία και τους Ασιάτες. Αυτός υπήρξε εμπόδιο στο να μάθει η Δύση από νεότερες ορθές πρακτικές.
Ιδιαίτερα η Ελλάδα κινδυνεύει να βρεθεί σε μια ιδιότυπη κατάσταση ηθικής, πολιτικής και κοινωνικής σαπίλας, που σε συνδυασμό με τη συνεχή συρρίκνωση βασικών μεγεθών, από το δημογραφικό μέχρι το ΑΕΠ, από το χρέος μέχρι τη σχεδόν ολική διάλυση της κτηνοτροφίας, την οδηγούν σε μια πορεία παρακμής, ενώ γίνονται όλο και πιο φανερά τα σημάδια ότι έρχονται μεγάλα οικονομικά προβλήματα.
Η πανδημία για να αντιμετωπιστεί σταθερά και μακρόχρονα, το έδειξε εξάλλου και το παράδειγμα της ΝΑ Ασίας, απαιτεί να μην περιοριζόμαστε σε μέσα και πολιτικές που χρησιμοποιήθηκαν στον Μεσαίωνα, όπως είναι οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας. Χρήσιμα υπό προϋποθέσεις, αλλά ανεπαρκή από μια άλλη πλευρά, σε μεγάλο βαθμό καταστροφικά για την οικονομία και τις ψυχές των ανθρώπων. Εάν μελετήσει κανείς με προσοχή τις χώρες που πέτυχαν, είναι αυτές που πήραν μέτρα και με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα όπως είναι ειδικές εφαρμογές για την ανίχνευση της διάδοσης της COVID-19. Πρόκειται για χώρες που βρίσκονται σε μια πορεία τεχνολογικής-παραγωγικής αναδιάρθρωσης.
Μια νέα δυνατότητα μέσα στην πανδημία
Απέναντι σε κάθε αρνητική προοπτική, υπάρχουν πάντα και θετικές απαντήσεις. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι η πανδημία θα διαρκέσει για αρκετό καιρό ακόμα, πως είναι πιθανό να επανέλθει, τότε το συμπέρασμα δεν μπορεί παρά να είναι ότι η χώρα έχει ανάγκη, αλλά και διαθέτει τη δυνατότητα, άμεσης δημιουργίας νέας υλικοτεχνικής βάσης για τομείς της οικονομίας της. Οχι μόνο για το εσωτερικό της, αλλά και για την αγορά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, σε συνεργασία με κράτη της περιοχής.
Η Ελλάδα διαθέτει εξαιρετική νεολαία. Είναι μορφωμένη και γνωρίζει πολλές ξένες γλώσσες. Εχει εμπειρία από το εξωτερικό και αντίληψη για τις νέες τεχνολογίες. Η χώρα, διαθέτει, ακόμα, πολύ καλές πανεπιστημιακές σχολές που μπορούν άμεσα να συνδεθούν με την παραγωγή προϊόντων νέας τεχνολογίας, τα οποία θα ανταποκρίνονται και σε εκείνες τις ανάγκες που υπαγορεύει η πρόσφατη πανδημία.
Στην πατρίδα μας μπορούν να παραχθούν φάρμακα νέου τύπου που συνδέονται με τα αποτελέσματα και τις ανακαλύψεις σε τομείς όπως η βιογενετική, η βιοχημεία και η βιοτεχνολογία. Το ειδικό ερευνητικό κέντρο του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ηράκλειο είναι από τα καλύτερα στον κόσμο. Ακόμα, οι ιατρικές και φαρμακευτικές σχολές σε σύνδεση με υπάρχουσες βιοτεχνίες και βιομηχανίες θα πρέπει να αποκτήσουν πατέντες ώστε να παράγουν τα απαραίτητα μέσα, όπως φάρμακα, μάσκες, τεστ, στρατηγική εκτεταμένης ίδρυσης εργαστηρίων με ειδικότητα στον εντοπισμό ιών και παραγωγής των απαραίτητων υλικών για αυτά, γενικότερα αναγκαίων εργαλείων και μέσων για τα νοσοκομεία, όπως διασφάλιση της τροφοδοσίας τους με οξυγόνο.
Ο τομέας της Ιατρικής και των νέων τεχνολογιών που συνδέονται μαζί της θεωρείται από όλους τους σοβαρούς μελετητές ένας από τους τρεις-τέσσερις κλάδους με μέλλον που επιτρέπουν σε μια χώρα να εισέλθει άμεσα στο πεδίο των νέων τεχνολογιών. Η χώρα διαθέτει, επίσης, αρκετές καλές σχολές ψηφιακών και δικτυακών συστημάτων, πληροφορικής και μηχανικών πληροφορικής. Ας επενδύσει η πολιτεία σε αυτές. Ας τις ωθήσει στην εξειδικευμένη έρευνα ώστε να παραχθούν τα απαραίτητα μέσα, εφαρμογές και διασυνδέσεις και να μπορέσει να θεραπευτεί η χώρα από τα φαινόμενα και τις επιπτώσεις της πανδημίας. Η ψηφιακή οικονομία αποτελεί έναν τομέα που θα κυριαρχήσει στον 21ο αιώνα και είναι, επομένως, φορέας σύγχρονων τεχνολογιών. Με την προώθηση των προαναφερθεισών πολιτικών η χώρα μπορεί να κάνει ένα μεγάλο άλμα στο μέλλον. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να τεθούν πόροι στη διάθεση των ΑΕΙ ώστε να δημιουργηθούν σύγχρονες σχολές και εργαστήρια νέων τεχνολογιών όπως νανοτεχνολογίας και ρομποτικής που συνδέονται με τους δύο προαναφερθέντες κλάδους.
Οχι στις χαμηλές πτήσεις!
Η πολιτική οφείλει να σταματήσει, επιτέλους, τις χαμηλές πτήσεις εγκλωβισμένη σε στενά ολιγαρχικά συμφέροντα που τους είναι αδιάφορο αν θα βουλιάξει η Ελλάδα, αρκεί να μη θιγούν τα ίδια. Ας δούμε το μέλλον που έρχεται κατά πάνω μας και ας αποφασίσουμε όλοι μας για το τι πρέπει να γίνει. Η υποτίμηση των δυνατοτήτων της χώρας χρειάζεται να σταματήσει. Η συνεχής απαξίωση του δημόσιου τομέα δεν εξυπηρετεί κανέναν. Μπροστά μας έχουμε το καθήκον και τη δυνατότητα να διαμορφωθούν ισχυροί κλάδοι νέων τεχνολογιών και παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών υψηλών αξιών.
Η χώρα οφείλει να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της εξυπηρέτησης πελατειακών σχέσεων και της σπατάλης κονδυλίων. Θα πρέπει να αποφασίσουμε πώς θα αναγεννηθεί η πατρίδα μας, μακριά από αυταρχικές μεθόδους και αστυνομοκρατία, ώστε να αντέξει τον διεθνή ανταγωνισμό του 21ου αιώνα. Να μην επαναληφθεί το φαινόμενο της εισαγωγής εκατοντάδων χιλιάδων λογιστικών μηχανών, ενώ μπορούσε να τις κατασκευάσει εδώ και να εξαγάγει η ίδια. Να στηρίξει τέτοιες βιομηχανίες όπως εκείνη της Κορίνθου που παράγει τους πιο σύγχρονους ψηφιακούς μετρητές αντί να εισάγει κακή παλαιωμένη τεχνολογία για τους μετρητές της ΔΕΗ.
Οφείλουμε να στηρίξουμε τη σύνδεση των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων και εταιρειών με το μέλλον. Εδώ είναι που χρειάζεται στρατηγική αλλά και σχεδιασμός. Ολα τα άλλα, τα μικρά, είναι για εκείνους που θέλουν να φέρουν τη χώρα στα δικά τους περιορισμένα μέτρα. Καιρός να τελειώνουμε με τις χαμηλές πτήσεις και ας αποφασίσουμε να σχεδιάσουμε το άλμα μας στο μέλλον, την αναγέννηση της πατρίδας.
*Ο κ. Νίκος Κοτζιάς είναι πρώην υπουργός Εξωτερικών.
