Θα μπορούσαν να της στείλουν μια γάτα Αγκύρας ως μια κίνηση εξευμενισμού. Αλλωστε, συνηθίζονταν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία –η ανασύσταση της οποίας είναι ανομολόγητος πόθος τους– ως δώρο προς τις βασιλικές αυλές της Ευρώπης οι γάτες Αγκύρας με το λευκό μακρύ τρίχωμα. Ισως στο πολυτελές σαράι της Αγκυρας δεν ανέμεναν τόσο θόρυβο από την απρεπή υποδοχή που επιφύλαξαν στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Φαίνεται όμως πως η απερίγραπτη απρέπεια προς την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατά την πρόσφατη επίσκεψή της με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ στην τουρκική πρωτεύουσα, ήταν το «κερασάκι στην τούρτα» των άκρως εξευτελιστικών συμπεριφορών της τουρκικής ηγεσίας προς θεσμικούς παράγοντες της Ευρώπης, που ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Είχαν προηγηθεί, βέβαια, οι αλλεπάλληλοι προσβλητικοί χαρακτηρισμοί σε ηγέτες κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με πιο προσφιλή στόχο τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν.
Ωστόσο, το αποκαλούμενο «σκάνδαλο sofagate», η εμφάνιση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ως φτωχής συγγενούς στην άκρη ενός καναπέ, να παρακολουθεί εκ του μακρόθεν τη συνομιλία δύο ανδρών, συνιστά προσβολή για την Ευρώπη και τις αρχές της, με κυριότερη τη θέση που κατέχει η γυναίκα, αποκαλύπτοντας τις μεσαιωνικές αντιλήψεις που διέπουν την ιδεολογία του νεοοθωμανισμού. Βεβαίως, είχε προηγηθεί η αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, που κατά τραγική ειρωνεία είναι γνωστή ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, καθώς υπογράφηκε το 2011 εκεί, επί εδάφους της χώρας που τώρα αποχωρεί από αυτήν!
Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και ο μετρημένος στα λόγια πρωθυπουργός της Ιταλίας, ο τεχνοκράτης Μάριο Ντράγκι, δεν δίστασε να χαρακτηρίσει δημόσια τον πρόεδρο της Τουρκίας «δικτάτορα». Και είναι ίσως από τα παιχνίδια της μοίρας η σύμπτωση ότι αυτός ο χαρακτηρισμός έρχεται τη στιγμή που ο Ερντογάν διώκει, ως επίδοξους υποκινητές… πραξικοπήματος, απόστρατους ναυάρχους για μια κοινή ανακοίνωση, στην οποία εκφράζουν την ανησυχία τους για την πορεία της Τουρκίας, μετά τη δημόσια εκφρασθείσα πρόθεση αλλαγής της Συνθήκης του Μοντρέ για το καθεστώς στα Στενά των Δαρδανελίων. Η «έκρηξη» Ντράγκι δεν ξέρω αν έσωσε την τιμή της Ευρώπης, αλλά σίγουρα υπενθύμισε ότι η Ε.Ε. δεν είναι απλώς μια οικονομική ένωση. Μπορεί να ξεκίνησε έτσι, αλλά εξελίχθηκε σε έναν κατεξοχήν χώρο ελευθερίας, πολυφωνίας, ανοχής στη διαφορετικότητα.
Η αποχώρηση της Αγκυρας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης προβάλλει ως λογικό βήμα μιας ηγεσίας που απομακρύνει την Τουρκία από τις ευρωπαϊκές αξίες και νοσταλγεί όλο και περισσότερο το οθωμανικό αξιακό σύστημα και τη θέση –κραυγαλέα υποδεέστερη– που η γυναίκα είχε σε αυτό.
Η αλήθεια είναι ότι παρά την επιβολή άνωθεν του εκδυτικισμού που επιχείρησε ο Ατατούρκ, με την κατάργηση του χαλιφάτου και τις αστικές μεταρρυθμίσεις, η θέση της γυναίκας στην Τουρκία, και ιδιαίτερα στην ενδοχώρα με τα «εγκλήματα τιμής», δεν άλλαξε ιδιαίτερα. Ωστόσο, η αλλαγή μετά την άνοδο του Ερντογάν και τη σταδιακή μετατόπισή του σε ακραία ισλαμιστική και εθνικιστική ρητορεία είναι εμφανής και στην άλλοτε Μεγάλη Οδό του Πέρα, τον πεζόδρομο της Ιστικλάλ στο Μπέγιογλου, όπου πριν από 20 χρόνια δεν έβλεπες γυναίκες με μαντίλα και σήμερα τείνουν να είναι πλειονότητα οι μαντιλοφορούσες.
Η Τουρκία του Ερντογάν απομακρύνεται καθημερινά από αυτά που στη Δύση θεωρούμε αυτονόητα και κεκτημένα – τη δημοκρατία, την ελευθερία του λόγου, τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ολο και περισσότερο ρέπει στον αυταρχισμό, στις διώξεις πολιτικών αντιπάλων –με πιο χαρακτηριστική την επιχείρηση να τεθεί εκτός νόμου το τρίτο σε δύναμη φιλοκουρδικό κόμμα–, στη φίμωση διαφορετικών φωνών στα ΜΜΕ. Εντέλει, η Τουρκία οπισθοδρομεί σε μια κλειστή, συντηρητική, θεοκρατική κοινωνία, όπως μαρτυρά και η υπαναχώρηση από την κεμαλική κληρονομιά που συνιστά η μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί. Ταυτόχρονα, επιχειρεί να εμφανιστεί ως προστάτης των μουσουλμάνων όπου γης, ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια, αλλά και στα εκατομμύρια των μουσουλμάνων που αδυνατούν να ενσωματωθούν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Από μια πλευρά είναι ευτύχημα το ότι όλοι πλέον βλέπουν τι κρύβεται πίσω από το όραμα που η Τουρκία κτίζει αργά αλλά σταθερά, εδώ και χρόνια, εκμεταλλευόμενη σε μεγάλο βαθμό τις ιδιαίτερες σχέσεις με κάποιες χώρες της Ε.Ε. και, κυρίως, την αντίθεση της Δύσης με τη Ρωσία. Σήμερα, βέβαια, τα περιθώρια κινήσεών της έχουν στενέψει, μετά την αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο. Ωστόσο, το ψαλίδισμα του νεοοθωμανικού μεγαλοϊδεατισμού πρέπει να γίνει από όλες τις πλευρές, για να πάψει να αποτελεί κίνδυνο για την ειρήνη και τη διεθνή σταθερότητα. Και ίσως αυτό να λειτουργήσει λυτρωτικά και για την ίδια την Τουρκία…
* Ο κ. Μάξιμος Χαρακόπουλος είναι γενικός γραμματέας της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας, βουλευτής Λαρίσης της Νέας Δημοκρατίας.
