Η «πιο σκοτεινή ημέρα» της Ευρώπης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ξημέρωσε την 23η Φεβρουαρίου, με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ομως, τα πολεμικά σύννεφα ήταν ορατά στο Μέγαρο Μαξίμου μία εβδομάδα νωρίτερα.
Τότε, μέσω μυστικών υπηρεσιών, αλλά και της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα, που απευθύνθηκε στον διευθυντή του πρωθυπουργικού γραφείου, Γρηγόρη Δημητριάδη, μεταφέρθηκε προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη η βεβαιότητα της Ουάσιγκτον πως παρά τον σχετικό εφησυχασμό που επικρατούσε στο Βερολίνο και στο Παρίσι, ο χρόνος για την επίθεση Πούτιν μετρούσε αντίστροφα. Υπό την έννοια αυτή, οι ημέρες που μεσολάβησαν αποτέλεσαν για τον πρωθυπουργό ένα κρίσιμο διάστημα προπαρασκευής των κινήσεων για την κατά το δυνατόν θωράκιση της χώρας σε ενεργειακό επίπεδο, αλλά και για τη χάραξη της στρατηγικής που θα έπρεπε να ακολουθήσει η Αθήνα αναλόγως της πορείας των εξελίξεων.
Η προτεραιότητα που έδιδε ο κ. Μητσοτάκης στη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της χώρας αναδεικνύεται από το γεγονός ότι στα δύο ΚΥΣΕΑ που συγκάλεσε αμέσως πριν και μετά τη ρωσική εισβολή, κλήθηκε να παραστεί και ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός άρχισε να ανιχνεύει τις απαντήσεις σε τρία κρίσιμα ερωτήματα, που ήταν βέβαιο πως θα ανέκυπταν στην πορεία της ουκρανικής κρίσης και επί της ουσίας οριοθετούν την προσέγγιση της Αθήνας μέχρι σήμερα:
– Το εύρος της στήριξης της Ελλάδας προς το Κίεβο, με την τελική απόφαση να είναι η αποστολή όπλων στην κυβέρνηση Ζελένσκι.
– Τους παράλληλους χειρισμούς έναντι της Αγκυρας, που οδήγησαν στο σημερινό γεύμα Μητσοτάκη – Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη.
– Τις πιθανές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης εντός Ε.Ε. για την αντιμετώπιση του πανευρωπαϊκού «ράλι ακρίβειας», που κορυφώθηκαν με την επιστολή «έξι σημείων» του πρωθυπουργού προς την κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις ελέγχου των τιμών φυσικού αερίου.
Το αμυντικό υλικό
Ξετυλίγοντας το κουβάρι των εξελίξεων, στη δεύτερη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ, της Πέμπτης 24ης Φεβρουαρίου, έγινε από τη στρατιωτική ηγεσία μια πρώτη αποτίμηση της κατάστασης που θα μπορούσε να διαμορφωθεί στο πεδίο στην Ουκρανία. Παράλληλα, άρχισε να μορφοποιείται η άποψη πως, εάν υπήρχαν άλλες ευρωπαϊκές χώρες που θα συνέδραμαν με πολεμικό υλικό το Κίεβο, η Αθήνα θα έπρεπε να ακολουθήσει.
Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, από την επομένη, δηλαδή την Παρασκευή το πρωί, είχαν αρχίσει να γίνονται στο ΥΕΘΑ συζητήσεις για το υλικό που θα μπορούσε να αποσταλεί. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, κομβική ήταν η σύνοδος, μέσω τηλεδιάσκεψης, των ηγετών του ΝΑΤΟ, στην οποία ο κ. Μητσοτάκης έλαβε μέρος από το Πεντάγωνο. Στη διάρκειά της έγινε ορατό ότι μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες ήταν έτοιμες να στηρίξουν εμπράκτως την Ουκρανία, και, όπως προαναφέρθηκε, ο πρωθυπουργός έκρινε πως δεν ήταν δυνατόν η Ελλάδα να μην είναι μία από αυτές. Οπως εξήγησε ο ίδιος μερικές ημέρες αργότερα από το βήμα της Βουλής, «αν δεν δείξουμε έμπρακτη αλληλεγγύη σήμερα, σε μια χώρα που δέχεται ένοπλη επίθεση, με ποιο ηθικό ανάστημα θα ζητήσουμε αύριο, αν, ο μη γένοιτο, χρειαστεί αλληλεγγύη από τον δυτικό κόσμο;».
Το κεφάλαιο της έμπρακτης στήριξης προς την Ουκρανία έκλεισε την επομένη, δηλαδή το Σάββατο, ημέρα κατά την οποία ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας είχε κληθεί στο Μέγαρο Μαξίμου για την επισκόπηση της κατάστασης. Συγκεκριμένα, οριστικοποιήθηκε το εύρος της βοήθειας που θα μπορούσε να δοθεί: ένας σημαντικός αριθμός καλάσνικοφ ουκρανικής κατασκευής που είχαν κατασχεθεί το 2013 από πλοίο που πήγαινε προς Λιβύη, 815 εκτοξευτές RPG-18 και 122 ρουκέτες για τον εκτοξευτή βλημάτων RM-70. Ο κ. Μητσοτάκης ενημέρωσε αμέσως μετά για την απόφαση της Αθήνας τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, ενώ οι Νίκος Παναγιωτόπουλος και Κωνσταντίνος Φλώρος το ΝΑΤΟ.
Παράλληλα, ο πρωθυπουργός είχε και μια «δύσκολη» στο να επιτευχθεί –λόγω του πυκνού προγράμματος και των συνεχών μετακινήσεων του τελευταίου– τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ουκρανό πρόεδρο, την οποία οργάνωσαν η διευθύντρια του διπλωματικού του γραφείου, Ελένη Σουρανή, και η σύμβουλος επί διπλωματικών θεμάτων, Αννα-Μαρία Μπούρα. Ο κ. Ζελένσκι εντοπίστηκε ύστερα από πολλές προσπάθειες και, βεβαίως, ευχαρίστησε τον κ. Μητσοτάκη και τον ελληνικό λαό για τη στήριξη.
Η απόφαση για την αποστολή οπλισμού στο Κίεβο, τι είπε ο πρωθυπουργός στον Ζελένσκι για ομογενείς και Swift και οι κινήσεις που οδήγησαν στη σημερινή συνάντηση με τον Ερντογάν στον Βόσπορο.
Από την πλευρά του, σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Μητσοτάκης είπε στον Ουκρανό πρόεδρο: «Υποστηρίξαμε τις ευρωπαϊκές κυρώσεις και είμαστε υπέρ του αποκλεισμού της Ρωσίας από το Swift (σ.σ. δεν είχε ακόμη αποφασιστεί). Μπορείτε να υπολογίζετε στη βοήθεια και στη στήριξή μας». Επιπλέον, ο πρωθυπουργός εξέφρασε ανησυχία για τους ομογενείς στην Ουκρανία και ανέφερε στον κ. Ζελένσκι ότι «τα προξενεία μας στην Οδησσό και στη Μαριούπολη παραμένουν ανοιχτά για να μπορέσουν να βοηθήσουν».
Τις ίδιες ημέρες, τέλος, δρομολογήθηκε με ευθύνη του υπουργείου Εξωτερικών ο σχεδιασμός σταδιακού απεγκλωβισμού Ελλήνων πολιτών από την Ουκρανία και ειδικότερα από τη Μαριούπολη, ενώ οι Νότης Μηταράκης και Ακης Σκέρτσος εκπόνησαν το σχέδιο υποδοχής στην Ελλάδα ενός πιθανού κύματος προσφύγων από τη δοκιμαζόμενη χώρα.
Ερντογάν και… COVID
Το δεύτερο μέτωπο στο οποίο ο κ. Μητσοτάκης κλήθηκε να λάβει κρίσιμες αποφάσεις ήταν οι σχέσεις με την Αγκυρα. Στόχος του πρωθυπουργού ήταν και παραμένει σε αυτή την ιδιαίτερα εύθραυστη περίοδο, που η διεθνής κοινότητα είναι απορροφημένη με το Ουκρανικό, να μην εκδηλωθούν τριβές στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που θα είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη με χαμηλές προσδοκίες, αλλά, όπως υπογραμμίζει ο ίδιος, «καλούμαστε να κρατήσουμε την περιοχή μας μακριά από οποιαδήποτε πρόσθετη γεωπολιτική κρίση».
Πώς κλείστηκε όμως το σημερινό τετ α τετ Μητσοτάκη και Ερντογάν στο οίκημα Βαχτεντίν, στην ασιατική όχθη του Βοσπόρου; Από το Μέγαρο Μαξίμου δεν είχε περάσει απαρατήρητο πως, ενώ ο Τούρκος πρόεδρος παλαιότερα δήλωνε ότι δεν επιθυμούσε να βρεθεί στο ίδιο δωμάτιο με τον κ. Μητσοτάκη, αντέδρασε ιδιαίτερα θετικά στις ευχές που του έστειλε ο πρωθυπουργός όταν ο ίδιος και η σύζυγός του νόσησαν με κορωνοϊό.
«Εύχομαι στον πρόεδρο Ερντογάν και στη σύζυγό του γρήγορη ανάρρωση», έγραψε στο Twitter στις 5 Φεβρουαρίου ο κ. Μητσοτάκης, όταν γνωστοποιήθηκε ότι ο Τούρκος πρόεδρος νοσεί, και ο τελευταίος ανταποκρίθηκε αμέσως μέσω social media. «Σας ευχαριστώ για τις ευχές σας, κύριε πρωθυπουργέ. Η σύζυγός μου κι εγώ στέλνουμε τους χαιρετισμούς μας σε εσάς, στην οικογένειά σας και στον ελληνικό λαό», απάντησε ο Ερντογάν.
Βεβαίως, το tweet Ερντογάν δεν ήταν ο μόνος λόγος που η Αθήνα εστίασε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Από το Μέγαρο Μαξίμου δεν πέρασε απαρατήρητο ότι ο Τούρκος πρόεδρος επιχειρεί να «κλείσει μέτωπα» στην περιοχή, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την προσπάθεια προσέγγισης με το Ισραήλ. Ετσι, ο κ. Μητσοτάκης εξέπεμψε δύο διαδοχικά μηνύματα ότι είναι ανοικτός σε μια συνάντηση με τον Ταγίπ Ερντογάν, αρχικά μέσω της ομιλίας του στη Βουλή κατά τη συζήτηση των πολιτικών αρχηγών για το Ουκρανικό και στη συνέχεια στη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης. Η θετική ανταπόκριση από την Αγκυρα ήλθε και μέσω του σταθερού «διαύλου» της κ. Ελένης Σουρανή με τον εξ απορρήτων του Τούρκου προέδρου, Ιμπραήμ Καλίν, το ραντεβού των δύο ηγετών έκλεισε για σήμερα.
Τα έξι σημεία
Η τρίτη κρίσιμη παρέμβαση του πρωθυπουργού ήταν η πρόταση «έξι σημείων» για τον έλεγχο των ακραίων αυξήσεων και της κερδοσκοπίας στην αγορά φυσικού αερίου, η οποία απασχόλησε και την άτυπη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., που ολοκληρώθηκε προχθές στις Βερσαλλίες.
Επί της ουσίας, ο κ. Μητσοτάκης για μία ακόμη φορά «τοποθετείται» στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών διεργασιών, καθώς, ως γνωστόν, εν μέσω πανδημίας είχε προτείνει την καθιέρωση του Green Pass για τις διεθνείς μετακινήσεις όσων διαθέτουν πιστοποιητικό εμβολιασμού. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός κατέδειξε ότι δεν εγκλωβίζεται σε ιδεολογικά σχήματα, αφού προτείνει τη βραχυπρόθεσμη παρέμβαση στις αγορές, όπως μπροστά στην απειλή του κορωνοϊού στήριξε με όλες τις δυνάμεις του το ΕΣΥ.
Η πρόταση «έξι σημείων» του πρωθυπουργού, που θεωρήθηκε άρτια τεχνικά, αποτελεί προϊόν συλλογικής δουλειάς. Με το θέμα ασχολήθηκαν ο Νίκος Τσάφος του Center o Strategic and international Studies, o Ακης Σκέρτσος, ο Κώστας Σκρέκας, ο οικονομικός σύμβουλος του κ. Μητσοτάκη, Αλέξης Πατέλης, ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΠΑ Κωνσταντίνος Ξιφαράς και ο επικεφαλής της ΡΑΕ, Θανάσης Δαγούμας.
