ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. H προχθεσινή συνάντηση του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν στο Σότσι, το θέρετρο της Μαύρης Θάλασσας, που ήταν μάλιστα η δεύτερη των δύο ηγετών σε ένα μήνα, είναι η τελευταία ένδειξη πως η Αγκυρα αναζητεί εναλλακτικούς συμμάχους με δεδομένη την όξυνση των σχέσεών της με τη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Η εμβάθυνση των ρωσοτουρκικών σχέσεων αντανακλάται στην αποστροφή Πούτιν ότι οι Ευρωπαίοι «οφείλουν να ευχαριστήσουν την Τουρκία» επειδή τους δίνει τη δυνατότητα να προμηθεύονται ρωσικό φυσικό αέριο μέσω του αγωγού Turkish Stream. Παράλληλα, αμερικανικά μέσα εξέφραζαν ανησυχίες για το ενδεχόμενο να αγοράσει η Ρωσία τουρκικά drones για τις ανάγκες της ουκρανικής εκστρατείας της και να χρησιμοποιήσει την Τουρκία για να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις με τρόπο που δεν θα γίνει αντιληπτός από την Ουάσιγκτον.
Ο «διπλωματικός στραβισμός» της Τουρκίας προς τη Μόσχα αντανακλά τον εκνευρισμό της λόγω της στήριξης που εκφράζουν πολλές χώρες της Δύσης προς την Ελλάδα και της απόρριψης των τουρκικών ισχυρισμών για την κυριαρχία των νησιών και την αποστρατιωτικοποίησή τους. Οι ενστάσεις και τα εμπόδια που θέτουν στα εξοπλιστικά προγράμματα της Τουρκίας επαναφέρουν τα σενάρια των εναλλακτικών λύσεων που ίσως αναζητήσει η γειτονική χώρα.
Το τελευταίο ράπισμα στην Τουρκία ήρθε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας Αναλένα Μπέρμποκ σε Ελλάδα και Τουρκία. Η κ. Μπέρμποκ πριν φθάσει στην Aγκυρα τόνισε πως η Γερμανία στηρίζει τις ελληνικές θέσεις και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας. Στην Aγκυρα προκάλεσε μεγάλο εκνευρισμό στον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου όταν επέμεινε στην άποψή της και υπογράμμισε πως «η Γερμανία, ως η μεγαλύτερη χώρα της Ε.Ε., ενδιαφέρεται και για τα σύνορα της Ε.Ε. όπως και της Ελλάδας». Ο κ. Τσαβούσογλου με έντονο ύφος κατηγόρησε το Βερολίνο πως «παγιδεύεται από την προπαγάνδα της Αθήνας».
Ωστόσο, στην τουρκική κυβέρνηση διαπιστώνουν πως η Γερμανία, η Γαλλία και πολλές άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε. βάζουν φρένο στις τουρκικές θέσεις που έχουν εκφράσει ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, όπως και ο υπουργός Aμυνας Χουλουσί Ακάρ, περί αμφισβήτησης της κυριαρχίας των νησιών λόγω της στρατιωτικοποίησής τους.
Πάντως η τουρκική κυβέρνηση δεν δείχνει δείγματα συνεννόησης με τις Βρυξέλλες. Την περασμένη εβδομάδα ο κ. Ακάρ, στη συνέντευξή του στο πρακτορείο «Ανατολή», χαρακτήρισε τα στρατιωτικοποιημένα νησιά ως απειλή και μίλησε για «δικαίωμα αυτοάμυνας» της Τουρκίας. «Πήγαν και εγκατέστησαν αεροδρόμια, άρματα μάχης, όλμους. Αυτό δεν μας δημιουργεί το δικαίωμα για αυτοάμυνα; H εγκατάσταση των όπλων μπροστά στη μύτη μας δεν αποτελεί απειλή για τη χώρα μας; Τι θα συμβεί αν αντιδράσουμε; Δεν γίνεται συζητήσιμη η κυριαρχία αυτών των νησιών λόγω της στρατιωτικοποίησης;» δήλωσε χαρακτηριστικά. Με τη δικαιολογία της «αυτοάμυνας», η Αγκυρα πραγματοποιεί στρατιωτικές επιχειρήσεις σε Συρία και Ιράκ επικαλούμενη απειλές που προέρχονται πέρα από τα σύνορά της.
Η επίσκεψη της υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας Αναλένα Μπέρμποκ σε Ελλάδα και Τουρκία προκάλεσε μεγάλο εκνευρισμό στην Αγκυρα.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι όροι που ετοιμάζεται να θέσει το Κογκρέσο στην Τουρκία για την πώληση των F-16, με κυρίαρχο ζήτημα τη μη πραγματοποίηση υπερπτήσεων πάνω από ελληνικά εδάφη, προκαλούν αντιδράσεις στη γειτονική χώρα. Σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφων ο κ. Ακάρ άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο η Αγκυρα να απευθυνθεί σε άλλες χώρες για μαχητικά, καθώς δήλωσε πως «ο κόσμος επεκτάθηκε και αυξήθηκαν οι εναλλακτικές και βεβαίως μπορούν να δημιουργηθούν νέες λύσεις». Με αυτήν ακριβώς την πολιτική, η Αγκυρα το 2019 προμηθεύτηκε από τη Ρωσία το αντιαεροπορικό σύστημα S-400, το οποίο οδήγησε τις ΗΠΑ να μην παραδώσουν τα μαχητικά F-35 και να αποκλείσουν την Τουρκία από το πρόγραμμα συμπαραγωγής.
Ο εκσυγχρονισμός των F-16
Στην Τουρκία πιστεύεται πως οι ΗΠΑ εντός των επομένων ετών ενδεχομένως να αποφασίσουν να εγκρίνουν το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των F-16 και της πώλησης των F-16 Viper, όμως παρατηρούν πως η συζήτηση στο Κογκρέσο αλλά και οι περιορισμοί που θα τεθούν ενδέχεται να καθυστερήσουν το πρόγραμμα. Ουσιαστικά εκφράζονται απόψεις πως αν συνεχιστούν οι καθυστερήσεις, την περίοδο που η Αγκυρα θα ξεκινάει τον εκσυγχρονισμό των F-16 και θα παραλαμβάνει τα F-16 Viper, η Αθήνα θα έχει εκσυγχρονίσει 83 F-16, θα έχει παραλάβει τα 24 Rafale και ήδη θα παραλαμβάνει και τα 20 F-35.
Παρόμοιες υποψίες προκύπτουν και για τη στάση της Γερμανίας στο ζήτημα της ναυπήγησης των υποβρυχίων. Το αίτημα του Νίκου Δένδια για το «πάγωμα» του τουρκικού προγράμματος και η ξεκάθαρη στάση της κ. Μπέρμποκ προκαλούν πολλά ερωτήματα. Η Αγκυρα ήδη προχωρεί το πρόγραμμα ναυπήγησης έξι υποβρυχίων Type 214. Το πρώτο γερμανικής τεχνολογίας υποβρύχιo με την ονομασία «Piri Reis», ύστερα από πολλές αναβολές λόγω των καθυστερήσεων της Γερμανίας, σχεδιάζεται να παραδοθεί στο τουρκικό ναυτικό στα τέλη του 2023. Ωστόσο, σε περίπτωση που το Βερολίνο καθυστερήσει την παράδοση κάποιων κρίσιμων και μοναδικών ανταλλακτικών των υποβρυχίων, η παράδοσή τους μπορεί να αναβληθεί για τα επόμενα χρόνια.
Στην Αγκυρα γνωρίζουν πως με το αρνητικό κλίμα που επικρατεί για την Τουρκία και σε περίπτωση που η τουρκική κυβέρνηση κάνει γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο με το γεωτρύπανο «Αμπντούλ Χαμίτ Χαν» σε διαφιλονικούμενες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, η Γαλλία και η Ιταλία θα δυσκολευτούν να την προμηθεύσουν με το αντιαεροπορικό αμυντικό σύστημα SAMP-T. Αναλυτές εκτιμούν πως σε περίπτωση που η αρνητική αυτή στάση συνεχίσει να επικρατεί για πολλούς μήνες, τότε η Αγκυρα ενδέχεται να απευθυνθεί και πάλι στη Μόσχα. Οι σχέσεις Ρωσίας – Toυρκίας δεν επηρεάστηκαν καθόλου από τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς η Αγκυρα δεν επέβαλε κυρώσεις. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, παρά τις διαφορές που προκύπτουν μεταξύ των δύο χωρών, όπως σε Συρία και Λιβύη, ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες της Τουρκίας στον ενεργειακό και αμυντικό τομέα και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον Ερντογάν ως προνομιακό εταίρο, όπως πιστοποίησε και η συνάντησή τους στο Σότσι.
Την περασμένη εβδομάδα, εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι στον τουρκικό και διεθνή Τύπο δημοσιεύθηκαν πληροφορίες πως η Ρωσία έστειλε έμβασμα 15 δισ. δολαρίων σε τουρκικές τράπεζες για την ολοκλήρωση του πυρηνικού σταθμού Ακούγιου. Ομως, παράλληλα, η ρωσική εταιρεία Rosatom, που έχει αναλάβει την κατασκευή και τη λειτουργία του πυρηνικού σταθμού, έσπασε το συμβόλαιο με την τουρκική εταιρεία Ictas και έδωσε τη συνέχιση του έργου στη ρωσικών συμφερόντων κατασκευαστική εταιρεία TSM. Τα κόμματα της τουρκικής αντιπολίτευσης υποστηρίζουν πως με την κίνηση αυτή η Μόσχα θα ελέγχει πλήρως τον πυρηνικό σταθμό, με την ανάλογη εξάρτηση της Αγκυρας από τη Rosatom. Ο πρώτος πυρηνικός αντιδραστήρας του Ακούγιου αναμένεται να λειτουργήσει στα τέλη του 2023. Πάντως το έμβασμα των 15 δισ. δολαρίων θεωρείται και μια μεγάλη οικονομική ανάσα προς την τουρκική κυβέρνηση. Ηδη η Τουρκία καλύπτει από τη Ρωσία το 50% των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Η λειτουργία του Aκούγιου θα ενισχύσει περισσότερο τη σχέση των δύο χωρών στον τομέα της ενέργειας.
