Προετοιμασμένη για πολύμηνη κρίση διαρκείας στα ελληνοτουρκικά είναι η Αθήνα, όπου πλέον είναι απολύτως σαφές ότι οι κατά καιρούς διακυμάνσεις της έντασης δεν είναι παρά απόρροια χειρισμών της κυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με σκοπό προσωρινούς στόχους, όπως για παράδειγμα η διαχείριση των προβλημάτων στις σχέσεις Αγκυρας – Ουάσιγκτον.
Η διάχυτη απαισιοδοξία πηγάζει από σειρά διαπιστώσεων που βασίζονται σε γεγονότα αλλά και μηνύματα που εκπέμπονται από την Αγκυρα αλλά και από ορισμένους συμμάχους.
- Το πρώτο επίπεδο είναι εκείνο της δημόσιας ρητορικής, η οποία έχει ξεφύγει από κάθε καλώς ή κακώς εννοούμενο όριο και είναι απολύτως ορατό σε όλους. Η στρατηγική επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης να μην εμπλακεί σε ανταλλαγή δηλώσεων με τους Τούρκους αξιωματούχους δεν μειώνει την ανησυχία, καθώς ο κ. Ερντογάν και τα στελέχη της κυβέρνησής του χρησιμοποιούν καθημερινά υβριστικούς τόνους κατά των Ελλήνων, ενώ εξαπολύουν ευθείες απειλές για την κυριαρχία της Ελλάδας απειλώντας με νέο 1922. Ολα αυτά, βεβαίως, αντιμετωπίζονται κατά κύριο λόγο ως γραφικά, ωστόσο δεν μπορεί να υποτιμηθεί το γεγονός ότι η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελούν τις μοναδικές χώρες στον περίγυρο της Τουρκίας που έχουν εξαιρεθεί από την περιβόητη «επιχείρηση γοητείας» του κ. Ερντογάν.
- Το δεύτερο επίπεδο είναι το επιχειρησιακό. Σε γενικές γραμμές οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (ΤΕΔ) δεν έχουν προχωρήσει σε κάποιες άμεσα επιθετικές ενέργειες. Ωστόσο, στο αεροπορικό πεδίο καταγράφονται σε καθημερινό επίπεδο παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου, μάλιστα με αυξανόμενη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV), τακτική που παρουσιάστηκε εκτενώς την περασμένη Πέμπτη από την «Κ». Οι πτήσεις τουρκικών F-16 πάνω από ελληνικές νησίδες ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο, σε παραβίαση κάθε έννοιας «μορατόριουμ», ενώ είχαν προηγηθεί απευθείας συζητήσεις του υπουργού Εθνικής Αμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, όχι μόνο με τον Νίκο Παναγιωτόπουλο αλλά και με τον Αμερικανό ομόλογό του Λόιντ Οστιν, είναι ενδεικτικές της τουρκικής αντίληψης των πραγμάτων. Στο επιχειρησιακό επίπεδο ξεχωρίζει η 23η Αυγούστου, ημερομηνία που οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι οι S-300 της Πολεμικής Αεροπορίας εγκλώβισαν τουρκικά F-16. Κατά πληροφορίες που έχει στη διάθεσή η «Κ» εκείνη την ημέρα στις επικίνδυνες αερομαχίες που διεξήχθησαν πάνω από την ανοιχτή θάλασσα μεταξύ του άξονα Ρόδου – Καρπάθου και της Κρήτης, κάποια από τα τουρκικά F-16 έφθασαν να πετούν 8 ναυτικά μίλια βορειοανατολικά του Ηρακλείου, καταδιωκόμενα από ελληνικά μαχητικά. Οπως είναι απολύτως σαφές, τα τουρκικά F-16 αναζητούσαν κενά στην αεράμυνα του νησιού και, κυρίως, τους S-300 οι οποίοι, όπως τονίζουν εμφατικά διάφορες πηγές, παρέμεναν στα σιλό τους στην 11η Μονάδα Κατευθυνόμενων Βλημάτων. Η ένταση της ημέρας ήταν τέτοια, ώστε το τουρκικό ναυτικό είχε αναπτύξει στα διεθνή ύδατα μεταξύ Λέρου και Παροναξίας φρεγάτα με το οργανικό ελικόπτερό της σε επιφυλακή, προκειμένου να προχωρήσει σε επιχείρηση έρευνας και διάσωσης εφόσον αυτό καταστεί απαραίτητο. Ισως η πλέον ενδιαφέρουσα εξέλιξη στο συγκεκριμένο θέμα είναι η στάση των ΗΠΑ που την Πέμπτη, μέσω του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ξεκαθάρισαν ότι οι απαρχαιωμένοι S-300 της Ελλάδας και οι σύγχρονοι S-400 της Τουρκίας δεν εμπίπτουν στην ίδια κατηγορία από οποιαδήποτε οπτική γωνία.
- Το τρίτο επίπεδο είναι το διπλωματικό με την ευρεία έννοια. Με εξαίρεση τις σποραδικές επαφές των κ. Παναγιωτόπουλου και Ακάρ, δεν υφίστανται ενεργοί δίαυλοι επικοινωνίας ανάμεσα σε Αγκυρα και Αθήνα. Οι προοπτικές επανέναρξης των διερευνητικών επαφών, του πολιτικού διαλόγου ή των στρατιωτικών Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) είναι περιορισμένες. Ο μηχανισμός απεμπλοκής που κάποιες φορές έχει ενεργοποιηθεί στο ΝΑΤΟ είναι και αυτός αδρανής. Παρά το γεγονός ότι οι κατά καιρούς παρεμβάσεις της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ για θέματα μικρής ή μεγαλύτερης σημασίας (όπως η πρόσφατη ανάρτηση και διόρθωσή της από το νατοϊκό Στρατηγείο της Σμύρνης) κάποιες φορές λαμβάνονται υπόψη, τις περισσότερες προσκρούουν στην από δεκαετίες εδραιωμένη αντίληψη που έχει εγκαθιδρυθεί με το Δόγμα Λουνς σχετικά με τις διαφορές ανάμεσα σε συμμάχους. Ιδιαίτερα για τις διαμαρτυρίες σε ανώτατο στρατιωτικό επίπεδο, υφίστανται ενδείξεις ότι απλά πέφτουν στο κενό, σχεδόν ως μη γενόμενες. Ενας από τους βασικούς λόγους γι’ αυτό είναι η μόνιμη επιφυλακή των Τούρκων προκειμένου να υποστηρίξουν τις θέσεις τους περί ευθύνης στο Ανατολικό Αιγαίο. Οι τουρκικές αρχές διαρκώς επισημαίνουν σε συμμαχικά πλοία, αεροσκάφη και λοιπές μονάδες που κινούνται στο Αιγαίο ότι δεν μπορούν να προχωρούν σε ασκήσεις δίχως άδεια από την Αγκυρα, αμφισβητώντας ουσιαστικά την αρμοδιότητα της Αθήνας. Στις αρχές Αυγούστου οι Τούρκοι προειδοποίησαν συμμαχική φρεγάτα του νατοϊκού στολίσκου SNMG-2 που δραστηριοποιείται στο Αιγαίο να μην προχωρήσει στην προγραμματισμένη απονήωση του οργανικού ελικοπτέρου της για άσκηση στα Ψαρά. Ο κυβερνήτης της συμμαχικής φρεγάτας αναγκάστηκε να δώσει εντολή για διακοπή της άσκησης, προκειμένου να μην εμπλακεί σε αντιπαράθεση με τις τουρκικές αρχές.
Ερντογάν και στελέχη της κυβέρνησής του χρησιμοποιούν καθημερινά υβριστικούς τόνους κατά της Ελλάδας, ενώ εξαπολύουν απειλές προειδοποιώντας με νέο 1922.
Το προσφυγικό
- Το τέταρτο και τελευταίο επίπεδο είναι το προσφυγικό. Οι τουρκικές αρχές φαίνεται ότι αξιοποιούν τη διαρκή ροή πληροφοριών που τους επιτρέπει η καθημερινή πτήση UAV πάνω από το Ανατολικό Αιγαίο και τη συνοριακή περιοχή του Εβρου. Παρά το γεγονός ότι δεν μπορεί να υπάρξει άμεση σύνδεση ανάμεσα σε αυτές τις πληροφορίες που λαμβάνουν οι Τούρκοι και στα δρομολόγια που τακτικά ακολουθούν λέμβοι, ο συνδυασμός τους οδηγεί τις ελληνικές αρχές στο συμπέρασμα ότι υφίσταται, έστω και ανεπίσημα, κάποιος δίαυλος. Μια ακόμη παράμετρος που ανησυχεί την Αθήνα είναι οι επερχόμενες παράτυπες εκλογές για την ανάδειξη μουφτήδων στη Θράκη. Αν και το τρέχον θεσμικό πλαίσιο ενισχύει το διπλωματικό οπλοστάσιο της Αθήνας, ιδιαίτερα καθώς ήδη οι διάφορες ψευδώνυμες «τουρκικές» οργανώσεις ευθέως και το προξενείο λιγότερο δημόσια, δημιουργούν ατμόσφαιρα δήθεν «παραβίασης» των δικαιωμάτων της μειονότητας.
Είναι, λοιπόν, απολύτως σαφές ότι σε αυτή την ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα καθώς το 2023 είναι εκλογικό έτος και για τις δύο χώρες, με τον κ. Ερντογάν μάλιστα να δίνει μάχη για την πολιτική επιβίωσή του μετά 20 και πλέον έτη στην εξουσία, τα περιθώρια αισιοδοξίας και εφησυχασμού είναι περιορισμένα.
Τα μηνύματα που φθάνουν από το εξωτερικό είναι καθησυχαστικά, ωστόσο στην Αθήνα είναι ευκρινές ότι οι δυτικοί, προσηλωμένοι όπως είναι τόσο στην ανάγκη διατήρησης αρραγούς μετώπου του ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας, όσο και στα τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που επισωρεύονται από τον παρατεταμένο πόλεμο στην Ουκρανία, δεν βλέπουν τα ελληνοτουρκικά παρά ως ένα ζήτημα που αυτή τη στιγμή δεν προκαλεί πιεστικά προβλήματα.
To Ναυτικό και η Αεροπορία
Η κρίση διαρκείας στα ελληνοτουρκικά, συνδυασμένη μάλιστα με τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, προκαλεί εκ των πραγμάτων πίεση και στις Ενοπλες Δυνάμεις, που καλούνται να αντιμετωπίσουν αυξημένα κόστη. Η κρίση έχει οδηγήσει σε δεύτερη μοίρα τη συζήτηση περί προμήθειας νέων κορβετών που, ακόμη και αν κάποια στιγμή προχωρήσει, αυτό θα γίνει με πολύ μικρότερο προϋπολογισμό. Η εξυγίανση των Ναυπηγείων Ελευσίνας ανοίγει κάποιο παράθυρο ευκαιρίας για εγχώρια παραγωγή. Ο εκσυγχρονισμός των φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ του Πολεμικού Ναυτικού καθίσταται εκ των πραγμάτων απόλυτη προτεραιότητα, ζωτικής σημασίας, καθώς, όπως η «Κ» είχε έγκαιρα αποκαλύψει, θα πραγματοποιηθεί ως ανεξάρτητο πρόγραμμα. Στον αεροπορικό τομέα η κατάσταση είναι σαφώς καλύτερη. Εντός του μηνός παραδίδονται και θα ενταχθούν στο δυναμικό της Π.Α. τα πρώτα αναβαθμισμένα F-16 Viper, ενώ ταχέως προχωρούν και οι διαδικασίες για τη δεύτερη εξάδα των Rafale τα οποία βρίσκονται στη Γαλλία.
